Ο σουρεαλισμός ή υπερρεαλισμός προέκυψε ως αποτέλεσμα της επανάστασης που είχαν προκαλέσει στην κατανόηση της ανθρώπινης συμπεριφοράς οι ψυχαναλυτικές θεωρίες του Φρόιντ, η ανάλυση που έκανε για τα όνειρα και τα προλογικά στοιχεία του ανθρώπου, στις οποίες οι πρωτεργάτες του υπερρεαλισμού είδαν ότι μπορούν να δράσουν απελευθερωτικά για τον άνθρωπο και την επιδίωξη της ευτυχίας του. Ξεκίνησε από τη λογοτεχνία με το "μανιφέστο του υπερρεαλισμού" του Αντρέ Μπρετόν, το 1924, έναν όρο που δανείστηκε από τον Γάλλο ποιητή Γκιγιώμ Απολλιναίρ που τον είχε χρησιμοποιήσει το 1917. Ο Αντρέ Μπρετόν διεύθυνε μαζί με τον Λουί Αραγκόν, τον άλλον πρωτεργάτη του υπερρεαλισμού, το περιοδικό "Littérature" και την επιθεώρηση "La Révolution surréaliste". Το σύνθημά τους ήταν " να αλλάξουμε τις ζωές μας, να αλλάξουμε τον κόσμο", αναπτύσσοντας και έντονη πολιτική δραστηριότητα(για ένα διάστημα από τις γραμμές του Γαλλικού ΚΚ, με το οποίο όμως δεν μπόρεσαν να συνυπάρξουν για πολύ) η οποία όμως σχετικά γρήγορα περιθωριοποιήθηκε.
Το σημαντικότερο τελικά αποτύπωμα αυτού του ρεύματος ήταν στη ζωγραφική. Ο Salvador Dali αποτέλεσε εμβληματική φυσιογνωμία του σουρεαλισμού στην ζωγραφική. Όπως ο ίδιος έλεγε, τα έργα του αποτελούν φωτογραφίες ονείρων, επηρεασμένος από τον Φρόιντ και την ανάλυση που έκανε για τον ρόλο του υποσυνείδητου και πως αυτό εκφράζεται στα όνειρα. Μ' αυτή την έννοια δεν έδινε και εξηγήσεις για τα έργα του, (δεν καταδεχόταν εξάλλου να ..πέσει σε τέτοιο επίπεδο), παραδίδοντάς τα έτσι στον θεατή ο οποίος μπορεί να σκεφθεί για τη μία ή την άλλη ερμηνεία.
Σ' αυτόν τον πίνακα το χαρακτηριστικότερο στοιχείο είναι τα ρολόγια που λειώνουν, κάτι που θεωρήθηκε σαν συμβολισμός του ότι στα όνειρα ή στο υποσυνείδητο, χάνεται η έννοια του χρόνου. Ο τίτλος όμως "η επιμονή της μνήμης" μπορεί να μας παραπέμψει και στο ότι ο χρόνος έχει σταματήσει σε παλαιότερες αναμνήσεις. Το τοπίο με τα βράχια που φαίνεται στο βάθος και τη θάλασσα, που επαναλαμβάνεται και σε άλλους πίνακές του(και στον πίνακα "sun table" που ανάρτησα στις 19/7), μοιάζει με το Port Lligat που ήταν το σπίτι του Νταλί, όπου έμενε από το 1930 και μετά. Εξ άλλου μια ελαφρώς διαγώνια γραμμή προς το πάνω μέρος του πίνακα, το διαχωρίζει αυτό το τοπίο που είναι φωτεινό με το κάτω μέρος που βρίσκεται στη σκιά, συμβολίζοντας όπως θεωρήθηκε, αυτά που βρίσκονται στο συνειδητό και αυτά στο υποσυνείδητο. Στο κέντρο σχεδόν του πίνακα δεσπόζει κάτι σαν ψάρι ή έμβρυο ή άλογο σε στάση αποσύνθεσης ή ύπνου (μια εικόνα που τη βλέπουμε και σε άλλους πίνακές του όπως στον "μεγάλο αυνανιστή" που αφορά την πρώτη συνάντησή του με την Γκαλά ή στο "αίνιγμα της επιθυμίας" που γίνανε το 1929). Και στο πορτοκαλί ρολόι που είναι το μόνο που δεν είναι παραμορφωμένο, βρίσκονται μυρμήγκια ολοζώντανα.
Όπως σε όλα τα όνειρα υπάρχει το υποκειμενικό στοιχείο στην ερμηνεία τους και ο Dali δεν μας έκανε φυσικά τη χάρη να μας πει τίποτε περισσότερο.
