Η εγρήγορση ή η κατάσταση συνείδησης, στηρίζεται στη λειτουργία του δικτυωτού σχηματισμού και της δράσης του συμπαθητικού συστήματος, που υπάρχουν και σε όλους τους βιολογικούς οργανισμούς που εμφανίζουν τους ημερήσιους ρυθμούς του ύπνου και της αυξημένης εγρήγορσης.
Στον άνθρωπο οι λειτουργίες του μετωπιαίου φλοιού, μπορούν και ασκούν το ρόλο τους πληρέστερα στη διάρκεια της εγρήγορσης, μιας και κατά βάση είναι συνδεδεμένες με αυτήν.
Μέσα σε αυτές τις λειτουργίες είναι και ο έλεγχος των λειτουργιών του μεταιχμιακού ή θηλαστικού εγκεφάλου ή με μια γενικότερη έννοια, του θυμικού και των ενστίκτων. Πολύ συχνά αυτές βρίσκονται σε αντίθεση και ένα βασικό καθήκον του εαυτού είναι η διαδικασία συμφιλίωσης τους χωρίς να αδικηθεί καμία πλευρά.
Στη διάρκεια του ύπνου ο εγκέφαλος δεν σταματά να εργάζεται. Αυτό που γίνεται είναι η καταστολή των περισσότερων λειτουργιών του μετωπιαίου φλοιού, οι οποίες στηρίζονται στην εγρήγορση και τον αυξημένο τόνο του συμπαθητικού συστήματος, που είναι εξ άλλου απαραίτητος για την εγρήγορση. Κοιμούνται δηλαδή κάποια τμήματα του εγκεφάλου αλλά και αυτό έχει διαβαθμίσεις, το πόσο δηλαδή βαθειά κοιμούνται.
Στη διάρκεια της ημέρας γίνεται μια συνεχής ροή σκέψεων που είναι και δύσκολο να τη σταματήσουμε. Αυτή η συνεχής ροή ίσως είναι το μικρό, συνειδητό μέρος της διαδικασίας εξέτασης των δεδομένων που αφορούν τον εαυτό και που κάνει ο εγκέφαλος συνεχώς. Αυτή η διαδικασία συνεχίζεται με έναν διαφορετικό τρόπο και στον ύπνο. Επειδή όμως το συνειδητό μέρος καταστέλλεται, ένα μέρος αυτής της ροής των σκέψεων εμφανίζεται, με την μορφή των ονείρων. Από ότι φαίνεται είναι συνέχιση της ίδιας διαδικασίας που γίνεται και όταν είμαστε ξύπνιοι, απλά παίρνει διαφορετικά χαρακτηριστικά επειδή καταστέλλεται η συνείδηση άρα και ο έλεγχος μέσω του μετωπιαίου φλοιού που ασκεί. Ή όπως είπε ο Φρόιντ δίνεται τότε η ευκαιρία να εκφρασθούν, λόγω της χαλάρωσης του ελέγχου πάνω στο υποσυνείδητο, καταπιεσμένες επιθυμίες και σκέψεις και αυτές με μεταμφιεσμένη μορφή ώστε να ξεγελάσουν με κάποιο τρόπο τους λογοκριτές του εγώ που παραφυλάνε και στον ύπνο. Το υποσυνείδητο "σκέφτεται" με εικόνες και με συνειρμικό τρόπο, γι αυτό και στα όνειρα η μετάβαση από τη μία εικόνα στην άλλη δεν έχει την σειρά μιας ιστορίας έτσι όπως θα την έκφραζε ο λόγος.
Ξέρουμε ότι και άλλα θηλαστικά ονειρεύονται και τα όνειρα τους μάλλον θα διαφέρουν από των ανθρώπων που είναι πολύ πιο πολύπλοκα, με καταπιεσμένες επιθυμίες, ενοχές κλπ. Πιθανόν να είναι μια συνέχεια παραστάσεων και επιθυμιών που τους απασχόλησαν την ημέρα.
Η καταστολή των συνειδητών λειτουργιών στη διάρκεια του ύπνου εξηγεί και γιατί στα όνειρα δεν υπάρχει η έννοια του χρόνου ή πηγαίνουν από τη μια παράσταση στην άλλη χωρίς χρονικό ειρμό. Βασίζονται κυρίως στον συνειρμό. Η συναίσθηση του χρόνου προκύπτει από τη συνεργασία όλων των τμημάτων του εγκεφάλου και τη σύνθεση της ιστορίας του εαυτού από το παρελθόν, στο παρόν και το μέλλον, που γίνεται απο το μετωπιαίο φλοιό και τη δυνατότητα του να κατασκευάζει ιστορίες.
Τα όνειρα εκφράζοντας μαζί με τις άλλες λειτουργίες και τις βασικές ανάγκες των επί μέρους λειτουργιών του οργανισμού, αποτελούν κατά βάση μια έκφραση των επιθυμιών του όπως είπε ο Φρόιντ ή όπως είπε ο Γιουγκ προπομπούς των μελλοντικών τάσεων ανάπτυξης της προσωπικότητας.
Η χαλάρωση του ελέγχου του μετωπιαίου φλοιού στη διάρκεια του ύπνου παίζει ιδιαίτερα σημαντικό ρόλο. Ο εγκέφαλος αποτελείται από ξεχωριστά τμήματα που συνεργάζονται μεταξύ τους, με τον μετωπιαίο φλοιό να παίζει και ένα ρόλο ελεγκτή των λειτουργιών τους. Στον ύπνο αυτή η συνεργασία αλλά και ο έλεγχος ελαττώνονται και τα διάφορα τμήματα του εγκεφάλου ξαναβρίσκουν ως ένα βαθμό την αυτονομία τους. Δηλαδή κάθε ξεχωριστό τμήμα λέει με ένα δικό του τρόπο, τι θέλει, τι ανάγκες ή τι φόβους έχει, χωρίς τον ασφυκτικό έλεγχο άλλων μεταγενέστερων και πιο αυστηρών τμημάτων. Φαίνεται ότι στον ύπνο με την κατάργηση ή εν πάση περιπτώσει τη δραστική ελάττωση του ελέγχου πάνω σ’ αυτές τις λειτουργίες, αυτές βρίσκουν το χρόνο για να ανασυνταχθούν και να αποκατασταθεί η ισορροπία που είχε διαταραχθεί.
Ο αυξημένος τόνος του συμπαθητικού που υπάρχει στη διάρκεια της ημέρας, οδηγεί στην παραγωγή μεγάλης ποσότητας ελεύθερων τοξικών ριζών, που αποτελεί και το τίμημα της εγρήγορσης.Οι ελεύθερες ρίζες, παράλληλα με έναν θετικό ρόλο που παίζουν σαν παράγοντες, ερεθίσματα ανάπτυξης, ταυτόχρονα καταστρέφουν όταν υπερβαίνουν τις δυνατότητες του οργανισμού να τις εξουδετερώσει. Πρέπει να υπάρξει η χαλάρωση του ύπνου ώστε να δοθεί η ευχέρεια στον εγκέφαλο να αποκαταστήσει τις βλάβες κατά πρώτο λόγο στον μετωπιαίο φλοιό μιας και αποτελεί την έδρα αυτών των λειτουργιών. Ο άνθρωπος αν εξαναγκασθεί να μείνει ξύπνιος θα αντέξει μόνο για μερικές μέρες. Αν παραταθεί η αϋπνία με τεχνητά μέσα, για παράδειγμα για μια βδομάδα, τότε μπορεί να προκληθεί μεγάλη βλάβη ή και ο θάνατος. Όταν νυστάζουμε και κοιμηθούμε έστω και για λίγο, αυτό μας ξεκουράζει αρκετά ώστε να αντέξουμε αρκετές ώρες ακόμη ξύπνιοι.
Όταν υπάρχει αυξημένο άγχος, στρες, η καταστολή του τόνου του συμπαθητικού στον ύπνο δεν γίνεται σε επαρκή βαθμό και ως εκ τούτου και η αποκατάσταση των βλαβών δεν είναι πλήρης. Το άγχος και το στρες συχνά είναι αποτέλεσμα λανθασμένων ερμηνειών που κατασκευάζει ο μετωπιαίος φλοιός, δημιουργώντας μια κατάσταση συνεχούς και αυξημένης εγρήγορσης για κάποιον επικείμενο ή παρόντα κίνδυνο. Με τις πολλαπλές αρνητικές συνέπειες που έχει αυτό σε όλες τις λειτουργίες του οργανισμού.
Το ξεπέρασμα των φόβων, του υπερβολικού ελέγχου, οδηγεί σε μια γενικότερη χαλάρωση που είναι ευεργετική για το σύνολο της λειτουργίας του οργανισμού, μέσω της αρμονικότερης συνεργασίας των διαφορετικών τμημάτων του, που τον βοηθά να λειτουργήσει με βάση τις πραγματικές του ανάγκες ή εν πάση περιπτώσει πιο κοντά σ’ αυτές.
Ο ύπνος μέσω της χαλάρωσης αυτού του ελέγχου, της σχετικής αυτονόμησης των διαφορετικών τμημάτων και λειτουργιών του εγκεφάλου, κάνει ότι μπορεί σ’ αυτή την κατεύθυνση, ανάλογα και με το πόσο βοηθάμε και εμείς.
Δ. ΠΕΤΡΙΔΗΣ
Δ. ΠΕΤΡΙΔΗΣ
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου