22.12.11

Ο ΚΕΡΚ ΝΤΑΓΚΛΑΣ ΚΑΙ ΤΟ ΣΥΓΧΡΟΝΟ ΧΟΛΙΓΟΥΝΤ


Kirk Douglas, το καλλιτεχνικό ψευδώνυμο
του Issur Danielovitch (1916-).
Σχολιάζει ο Θανάσης Μπαντές

Είναι βέβαιο ότι η αυτοβιογραφία του Κερκ Ντάγκλας δεν χρήζει ιδιαίτερης ποιότητας. Η ειλικρίνειά του είναι φαινομενική. Στην ουσία δεν κάνει τίποτε άλλο από το να αναπαράγει το μύθο του χολιγουντιανού σταρ. Σε κανένα σημείο δεν δέχεται να τσαλακώσει τον εαυτό του. Ακόμα και τις δύσκολες στιγμές που περνάει τις αποδίδει με την περηφάνια του ανθρώπου που όχι απλώς δεν φέρει καμία ευθύνη αλλά έχει το σθένος να τις αντιπαρέλθει. Δεν παραδέχεται πουθενά κάποιο λάθος του, δεν νιώθει την ανάγκη να ζητήσει συγγνώμη από κανένα. Πρόκειται περισσότερο για μια αυτοβιογραφία που φτιάχνει τη δημόσια εικόνα παρά μια εξομολόγηση εκ βαθέων. Ο Ντάγκλας βγαίνει πάντα αλώβητος και νικητής, όπως και στις ταινίες του, και όταν την παθαίνει γίνεται γιατί έχει καλή καρδιά κι εμπιστεύεται τους ανθρώπους. Κάπως έτσι έγινε θύμα του οικονομικού του διαχειριστή που του έκλεψε λεφτά. Δεν τον βλέπουμε ποτέ να φέρεται σκάρτα, να υποκύπτει σε αδυναμίες, να αποτυγχάνει. Το απόλυτο πρότυπο του τίμιου αλλά σκληρού, του δυναμικού και τρυφερού, του επαγγελματία και διαρκούς αναζήτησης καλλιτέχνη, του αξιοπρεπή οικογενειάρχη, με δυο λόγια του άντρα που πληρεί όλα τα χαρακτηριστικά που απαιτούν τα κοινωνικά στερεότυπα. Όλοι τον ευγνωμονούν. Όσοι τον εχθρεύονται είναι αχάριστοι.
Ο Ντάγκλας περιγράφει τα εξαθλιωμένα παιδικά του χρόνια με γλαφυρότητα. Οι σχέσεις με τον πατέρα του που ήταν πότης και νταής στη γειτονιά, τη μάνα του που γίνεται σύμβολο στοργής και τα αδέρφια του ξετυλίγονται τόσο παραστατικά που κανείς δεν μπορεί να μη συμπονέσει το μικρό Ντάγκλας. Η εβραϊκή του καταγωγή τονίζεται σχεδόν σε κάθε σελίδα και σ’ αυτήν αποδίδονται όλα τα δεινά αφού ο ρατσισμός σε βάρος των Εβραίων του κλείνει όλες τις πόρτες. Αναμασά τόσο πολύ το αμερικάνικο όνειρο που τελικά όλες αυτές οι στερήσεις λειτουργούν ως τονωτικό αυτοπεποίθησης. Το μήνυμα είναι σαφές. Από πού ξεκίνησα και που έφτασα! Όλα μπορούν να συμβούν στη χώρα της ελευθερίας! (Ο τρόπος που παρουσιάζει τα ψυχικά του τραύματα από την παιδική ηλικία όταν πολύ αργότερα τα εξομολογείται κλαίγοντας στον ψυχαναλυτή είναι μάλλον κωμικός). Στο κείμενο του Ντάγκλας η επιτυχία μετριέται αποκλειστικά με δολάρια, καριέρα και κοινωνική άνοδο. Ενώ συνέχεια δηλώνει περήφανος για την εβραϊκή του καταγωγή και τονίζει το πόσο υπέφερε από το ρατσισμό δεν μεταφέρει ούτε ένα λόγο συμπάθειας για μαύρους, Μεξικάνους, Ινδιάνους κτλ. Οι αποκλεισμένες ομάδες δε φαίνεται να τον απασχολούν, ούτε ο φτωχόκοσμος της παιδικής του γειτονιάς. Λατρεύει τόσο πολύ τη χώρα του που πηγαίνει εθελοντικά στο Αφγανιστάν όταν μαίνεται ο πόλεμος με τη Σοβιετική Ένωση. Μιλάει με τους Αφγανούς κι ενθουσιάζεται με την απλότητα και τη διαφορετικότητά τους. (Το τι έκανε αργότερα η Αμερική στο Αφγανιστάν δεν συμπεριλαμβάνεται στην αυτοβιογραφία). Κοντολογίς συμβάλλει στην εξωτερική πολιτική της χώρας του από το πόστο στο χολιγουντιανού star, αφού στέλνεται από θεσμοθετημένο φορέα του αμερικάνικου κράτους. Φυσικά δηλώνει απεριόριστο σεβασμό και εκτίμηση προς κάθε πρόεδρο της Αμερικής. Ξεκαθαρίζει ότι ο σεβασμός αποδίδεται από θέση αρχής προς το θεσμό που είναι υπεράνω προσώπων. Τα ιερά και τα όσια δεν αμφισβητούνται. Ο πόλεμος στο Βιετνάμ, το κίνημα των μαύρων, οι χίπις, οι χούντες τις Λατινικής Αμερικής, ο Μακαρθισμός δεν έχουν ιδιαίτερη θέση στις προτεραιότητες του Ντάγκλας. Η αλήθεια είναι ότι δεν περιμέναμε και τίποτα διαφορετικό από τον Ντάγκλας (παρόλο που η Ροζίτα Σώκου πλέκει διθυράμβους και προλογίζει την αυτοβιογραφία του).
Το σίγουρο είναι ότι η αυτοβιογραφία αυτή διαβάστηκε από εκατομμύρια ανθρώπους στην Αμερική και μεταφράστηκε σε δεκάδες χώρες. Και είναι ακόμα πιο σίγουρο ότι ο Ντάγκλας έχει φανατικούς θαυμαστές σε όλο τον κόσμο. Θαυμαστές που δεν εστιάζουν απλώς στην καλλιτεχνική του πορεία αλλά υιοθετούν συμπεριφορές και ιδεολογίες. Οι χολιγουντιανοί αστέρες έχουν τόσο μεγάλο βεληνεκές που αν χρειαστεί μπορούν να ξεφύγουν από τα καλλιτεχνικά δρώμενα και να χρησιμοποιηθούν στη διαμόρφωση πολιτικής. Ο ίδιος ο Ντάγκλας χρησιμοποιήθηκε στο Αφγανιστάν. Νομίζω ο Ρίτσαρντ Γκιρ είχε εμφανιστεί στον πόλεμο της Σερβίας για να τονώσει το ηθικό των Αμερικάνων στρατιωτών. Ο Τσάρλτον Ίστον περιόδευσε σε όλη την Αμερική προπαγανδίζοντας υπέρ της οπλοχρησίας και οπλοκατοχής. Ο Κλιντ Ίστγουντ, ο Σβατζενέικερ και άλλοι χολιγουντιανοί αστέρες έχουν εκλεγεί σε διάφορα πολιτικά πόστα. Αν αναλογιστούμε ότι ηθοποιός του Χόλιγουντ, ο Ρήγκαν, έφτασε μέχρι την προεδρεία της Αμερικής τότε μπορούμε να μιλήσουμε για δημοσιότητα που φτάνει στην παντοδυναμία. (Φυσικά ανάλογα φαινόμενα δεν λείπουν από την Ελλάδα). Το Χόλιγουντ ξέρει πολύ καλά τη δύναμή του και την εκμεταλλεύεται λειτουργώντας σχεδόν απροκάλυπτα. Το αμερικάνικο όνειρο εξαπλώνεται με τρομακτική δύναμη σε όλο τον κόσμο κι επιβάλλεται ως κάτι απολύτως φυσιολογικό, ως μοιραία εξέλιξη της ζωής μας. Οι νεοέλληνες πίνουν ουίσκι, βάζουν γκαζόν, τρώνε χάμπουργκερ, οργανώνουν bachelor party, έχουν lunch break κτλ. Το Χόλιγουντ κατάφερε να κάνει τη μεγαλύτερη σαβούρα της ιστορίας, τους καμπόηδες, σύμβολα και πρότυπα σε όλο τον κόσμο. Ο αμερικάνικος μιλιταρισμός του Ράμπο γίνεται αντικείμενο μίμησης. Υπάρχουν ταινίες που προβάλλουν τόσο απροκάλυπτα τον αμερικάνικο στρατό που ξεπερνούν τη γελοιότητα. Κάπως έτσι φτάσαμε στο εμετικά προπαγανδιστικό Heart locker που σάρωσε τα όσκαρ και δικαιώνει τον Αμερικάνο στρατιώτη που εγκαταλείπει την οικογένειά του για να προσφέρει στην «ειρηνευτική» προσπάθεια στο Ιράκ. (Για να μη μιλήσουμε για τις αισχρές ψυχροπολεμικές ταινίες). Το σύγχρονο Χόλιγουντ - όπως η αυτοβιογραφία του Ντάγκλας – δεν περιορίζεται στο εύπεπτο απολιτίκ, με πλαστικούς έρωτες, καταστροφές και εφέ, για ευχάριστα βράδια και ξένοιαστους ύπνους αλλά διαδίδει τον τρόπο ζωής και την πολιτική τοποθέτηση της Αμερικής. Ταινίες με τρομοκράτες, με παρανοϊκούς δικτάτορες, με καταστροφολογίες πάσης φύσεως και ξεκάθαρα μιλιταριστικά μηνύματα μας βομβαρδίζουν κάθε μέρα, μας διαπλάθουν και μας ποτίζουν με χάρτινα αμερικάνικα όνειρα. Ο Χένρι Μίλλερ στον «κλιματισμένο εφιάλτη» γράφει ότι το σινεμά είναι το χειρότερο ναρκωτικό απ’ όλα γιατί μας οδηγεί σε νάρκη με ξένα όνειρα, ενώ τουλάχιστο με τα ναρκωτικά έχουμε τα δικά μας. Οι Αμερικάνοι κατάφεραν να φτιάξουν μια πανίσχυρη βιομηχανία θεάματος, η δεύτερη ισχυρότερη της χώρας μετά τα όπλα, κάνοντας την τέχνη προπαγανδιστικό εργαλείο και επιβάλλοντας νοοτροπίες κατά το δοκούν.


                                                             Θανάσης Μπαντές  abbades75@gmail.com


Δεν υπάρχουν σχόλια: