30.11.11

η ενοτητα υποκειμενου και αντικειμένου


Έγινε αναφορά σε προηγούμενες αναρτήσεις για τη σχέση του εγκεφάλου με το περιβάλλον και με ποιο τρόπο γίνεται η αντίληψή του. Έγινε επίσης αναφορά στην ενότητα του υποκειμένου, του παρατηρητή δηλαδή, με το αντικείμενο, το περιβάλλον που παρατηρούμε. Ας δούμε τα στοιχεία αυτής της σχέσης.
Κατ' αρχήν οι έμβιοι οργανισμοί διαμορφώθηκαν στα εκατομμύρια χρόνια της εξέλιξής τους σε μία αλληλεπίδραση με το περιβάλλον, με το οποίο αποτελούν μια ενότητα. Δεν αποτελούν μια πρόσθετη ξεχωριστή φύση μέσα στην υπόλοιπη φύση. Δηλαδή το περιβάλλον, το αντικείμενο της παρατήρησης, δεν αποτελεί έναν άλλο κόσμο “εκεί έξω”, ανεξάρτητο τελείως από τον παρατηρητή ή διαφορετικής φύσης από αυτόν.
Ταυτόχρονα οι έμβιοι οργανισμοί αποτελούν και αυτόνομα, αυτορρυθμιζόμενα συστήματα με τη δική τους δυναμική και λειτουργία, δομικά καθοριζόμενα, κλειστά λειτουργικά συστήματα, τα οποία δεχόμενα τις επιδράσεις του περιβάλλοντος και έχοντας αναπτύξει ειδικούς υποδοχείς για την ανίχνευση αυτών των επιδράσεων, οι οποίες και πυροδοτούν τις εσωτερικές μεταβολές και δράσεις. Όπως και το περιβάλλον από την άλλη είναι αυτό που καθόρισε την διαμόρφωση αυτών των συστημάτων όπως και τα αντιληπτικά τους όργανα σε μια αντιστοιχία αντίληψης και δράσης.
Υπάρχει δηλαδή μια αντιστοιχία των εξωτερικών περιβαλλοντικών ερεθισμάτων και των εσωτερικών δράσεων στο σύστημα παρατηρητής και όχι μια πιστή αναπαράσταση του περιβάλλοντος.
Μ' αυτήν την έννοια η πρόσληψη του περιβάλλοντος παίρνει έναν συμβολικό αλλά και υποκειμενικό χαρακτήρα. Για παράδειγμα για αυτό που αντιλαμβανόμαστε σαν φως, και τα σήματα που λαμβάνονται απ’ αυτά τα κύτταρα, πηγαίνουν στον εγκέφαλο, ο οποίος τα ερμηνεύει με βάση "χάρτες αναγνώρισης" που έχει διαμορφώσει εξελικτικά, δίνοντας τους μια ορισμένη μορφή, ώστε να προσαρμοζόμαστε στο περιβάλλον. Το ίδιο ισχύει για τα χρώματα, τα σχήματα, τους ήχους, τις γεύσεις, τις οσμές αλλά και για τις γενικότερες έννοιες του χώρου, του χρόνου, της ποσότητας, της ποιότητας κλπ, ότι εν πάση περιπτώσει αντιλαμβανόμαστε.
Ξέρουμε σήμερα
ότι τα φωτόνια, κάτι μεταξύ ηλεκτρομαγνητικού κύματος και σωματιδίου, προσπίπτουν στα εξειδικευμένα για αντίδραση στο φως κύτταρα του αμφιβληστροειδή χιτώνα του οφθαλμού, τα κωνία και τα ραβδία.
Δηλαδή αυτή η “πρόσληψη” έχει υποκειμενικά χαρακτηριστικά, αποτελεί μια ερμηνεία από το υποκείμενο των επιδράσεων του περιβάλλοντος, η οποία βέβαια επειδή οι βιολογικοί οργανισμοί τουλάχιστον στη γη, λειτουργούν με παρόμοιους κανόνες και κώδικες ερμηνείας του περιβάλλοντος και έχουν διαμορφώσει αντιληπτικά όργανα που βασίζονται σε παρόμοιους κανόνες, έχει κοινά χαρακτηριστικά.
Αν όμως το νευρικό σύστημα δεν λειτουργεί μέσω μιας αναπαράστασης του περιβάλλοντος, πως ξέρουμε ότι αυτή η πρόσληψη αντανακλά το (όποιο)γίγνεσθαι και δεν είναι αυθαίρετη;
Η υποκειμενικότητα στην ερμηνεία του περιβάλλοντος δεν σημαίνει ότι οι δύο πλευρές είναι άσχετες η μία με την άλλη, ακριβώς γιατί αυτές οι αντιστοιχίες έχουν σχέση με την καλύτερη προσαρμογή και επιβίωση στο περιβάλλον, που αυτό στην ουσία συνιστά και αυτό που ονομάζουμε γνώση. Το ότι υπάρχουμε και αυξάνουμε τις γνωστικές και προσαρμοστικές μας δυνατότητες σημαίνει ότι αυτή η αλληλεπίδραση δεν είναι αυθαίρετη .

Ο  H.Maturana και F.Varela στο “δέντρο της γνώσης”,(εκδ. Κατοπτρο 1992), λένε ότι αν δούμε μεμονωμένα έναν οργανισμό και την οπτική της εσωτερικής δυναμικής του, το περιβάλλον δεν υπάρχει. Αν όμως τον δούμε ως μέρος ενός ευρύτερου συστήματος με το οποίο αλληλεπιδρά, μπορούμε να δούμε ποιες μεταβολές του περιβάλλοντος μπορούν να πυροδοτήσουν αλλαγές στο μεμονωμένο σύστημα, οργανισμό.
Η λειτουργική αυτονομία του νευρικού συστήματος, δεν το απομονώνει από τις αλληλεπιδράσεις με το περιβάλλον που του προκαλούν διαρκείς δομικές μεταβολές και ρυθμίζουν την δυναμική των καταστάσεών του, γι αυτό και η δράση του δεν είναι σολιψιστική (από το λατινικό solus ipse = ο ίδιος μόνο, είναι η αντίληψη σύμφωνα με την οποία δεν υπάρχει τίποτε άλλο στον κόσμο εκτός από το υποκείμενο, τον άνθρωπο και τη συνείδησή του. Όλα τα άλλα δεν υπάρχουν στην πραγματικότητα, αλλά μόνο στη συνείδηση του υποκειμένου και η ύπαρξή τους δεν είναι παρά ένα παράγωγο της συνείδησής του. Η απόλυτη γνωστική μοναξιά)
Από την άλλη δεν είναι ούτε αναπαραστατική επειδή σε κάθε αλληλεπίδραση, το δομικό καθεστώς του νευρικού συστήματος καθορίζει ποιες διαταραχές είναι δυνατές στη δυναμική των καταστάσεών του.
Το νευρικό σύστημα είναι ένα σύστημα που το καθεστώς του καθορίζεται από τις εσωτερικές του σχέσεις. Δηλαδή το νευρικό σύστημα δεν ''παίρνει πληροφορίες '' από το περιβάλλον αλλά αντίθετα γεννά μια νέα πραγματικότητα καθορίζοντας ποιες μεταβολές θα γίνουν στο σύστημα. Οι νευρώνες και ο οργανισμός από τη μια και το περιβάλλον από την άλλη με το οποίο αλληλεπιδρά λειτουργούν ως αμοιβαίοι επιλογείς των αντίστοιχων δομικών μεταβολών.
Αυτό όμως σημαίνει και ότι δεν διαθέτουμε ένα σταθερό και απόλυτο σημείο αναφοράς στο οποίο να στηρίξουμε τις περιγραφές μας και να υπερασπιστούμε την εγκυρότητά τους. Αυτό οδηγεί σε μια ενότητα του παρατηρητή και των μεταβολών που γίνονται σ' αυτόν, με το αντικείμενο, το περιβάλλον δηλαδή με το οποίο αλληλεπιδρά και γίνονται αυτές οι μεταβολές, όπως αντίστροφα και οι μεταβολές που προκαλεί με την δράση του ο παρατηρητής στο περιβάλλον. Μέσα από αυτήν την αλληλεπίδραση δημιουργήθηκαν και αναπτύχθηκαν τα αντιληπτικά μας όργανα, το νευρικό σύστημα και ο εγκέφαλος , όπως και η γνώση που αναπτύχθηκε από αυτή τη σχέση, μια σχέση από την οποίαν δεν μπορεί να αποσπαστεί, που συνιστά ταυτόχρονα μια κυκλικότητα της γνώσης.
Δηλαδή το περιβάλλον μας δημιούργησε, όπως και εμείς με την δράση μας επιδρούμε στο περιβάλλον και το αλλάζουμε. Τον κόσμο, σε έναν βαθμό, τον δημιουργούμε και εμείς, ως συστατικά του μέρη. Γι αυτό και ο κόσμος είναι ένα ανοιχτό γίγνεσθαι. Η ποσότητα της πληροφορίας στα συστήματα που αλληλεπιδρούν καθορίζει και τον βαθμό αναγκαιότητας ή τυχαιότητας, τόσο στην εξέλιξη αυτής της αλληλεπίδρασης όσο και στην ερμηνεία της από τη θέση του παρατηρητή.

Μιλήσαμε για παρατηρητή-υποκείμενο και αντικείμενο-περιβάλλον, με την έννοια ότι στη θέση του παρατηρητή είμαστε εμείς με την ικανότητα της αυτοσυνειδησίας που έχουμε αποκτήσει. Κάνοντας μια προέκταση αυτών των αντιλήψεων στις σχέσεις δύο ή περισσότερων, οποιωνδήποτε συστημάτων που αλληλεπιδρούν μεταξύ τους, μπορούμε να πούμε ότι ισχύουν οι ίδιες αρχές. Το κάθε σύστημα έχει τη δική του δομική συνοχή και αυτοτέλεια και οι επιδράσεις που δέχεται από τα άλλα συστήματα “μεταφράζονται”
με έναν ορισμένο τρόπο από το σύστημα, που πρέπει να διατηρήσει την αυτοτέλειά του. Όπως και ότι το κάθε σύστημα δημιουργήθηκε από αυτή την αλληλεπίδραση και είναι σε μία ενότητα μαζί τους.

2 σχόλια:

Ανώνυμος είπε...

Καλημέρα,
λαμβάνοντας υπόψη ότι το αισθητό "υλικό" σύμπαν δεν είναι και τόσο υλικό, αναρωτιέμαι αν γνωρίζετε την τεχνολογία του Ολογράμματος.
Είναι πιθανό, η Συνείδηση του υποκειμένου, να δρα ως φιλμ αποκωδικοποίησης συχνοτήτων δημιουργώντας τετραδιάστατα(?) "αντικείμενα".
Ελπίζω να εντυπωσιαστείτε ομοίως με την οπτική του ολογραφικού σύμπαντος που γνώρισα τις τελευταίες μέρες και να "ανεβάσετε", με την διεισδυτική ματιά σας κάτι για το θέμα.
ΣΣ
* Η ανάλυση σας για το τρισδιάστατο της εξέλιξης του εγκεφάλου σε προηγούμενη ανάρτηση, ήταν επαρκέστατη για να γίνει οποιοδήποτε σχόλιο ...

Δ.Πετρίδης είπε...

Tην έχω κάπως υπ' όψη μου. Το ενδιαφέρον είναι ότι όπως και στις φράκταλ δομές(έχω μια σχετική ανάρτηση), μέσα στο πιο μικρό τμήμα περιέχεται το όλο, μια αρχή που φαίνεται να έχει πολύ ισχυρή και καθολική βάση. Δεν μπορώ όμως περισσότερο να την κρίνω.