6.4.12

Η πόλη κράτος γέννησε τη δημοκρατία.

 Η συγκρότηση των πρώτων πόλεων κρατών, από την 4η πΧ χιλιετία από την ιστορία που γνωρίζουμε και πιθανόν ακόμη παλιότερα, σηματοδοτείται από τη σταδιακή αποδυνάμωση ή και διάλυση του συστήματος των γενεών, των φατριών, που στηρίζονταν στους αιματικούς δεσμούς συγγένειας. Οι διαφορετικές φατρίες που ενώνονται για να δημιουργήσουν την πόλη, συνυπάρχουν στην αρχή κάτω από ένα βασιλιά που ενώνει τις διάφορες φατρίες και κυβερνά συνήθως με τη βοήθεια ενός συμβουλίου που τις εκπροσωπεί. Δημιουργείται ένα νέο περιβάλλον που για να λειτουργήσει απαιτούνται νέοι κανόνες που θα ενώνουν τις διαφορετικές φατρίες, όλους όσους αποτελούν την πόλη. Την συγκρότηση αυτή την βλέπουμε στις μεγάλες πόλεις της κάτω Μεσοποταμίας, όπως η Βαβυλώνα, η Ασσούρ, η Νινευή και αργότερα στις εμπορικές πόλεις της Φοινίκης και στην Ελλάδα και στις αποικίες τους και στις πόλεις της Ιταλικής χερσονήσου. Στις πόλεις αναπτύσσονται νέα αστικά στρώματα, τεχνίτες, έμποροι ή ναυτικοί, που διεκδικούν τη συμμετοχή τους στη διοίκηση της πόλης. Στις εμπορικές πόλεις της Φοινίκης, η διοίκηση ασκείται από συμβούλιο που εκπροσωπεί αυτά τα στρώματα της πόλης.
Στις Ελληνικές πόλεις κράτη τα μεγέθη είναι πολύ μικρότερα, υπάρχει κατάτμηση του γεωγραφικού χώρου και η οικονομική δραστηριότητα βασίζεται τόσο στην αγροτική εκμετάλλευση όσο και στην αναπτυσσόμενη εμπορική δραστηριότητα, που επεκτείνεται με την δημιουργία αποικιών, εμπορικών σταθμών, σε όλη τη Μεσόγειο και τη Μαύρη Θάλασσα. Εδώ το σπάσιμο των παλιών θεσμών ήταν πολύ πιο αποφασιστικό. (Αν και τον 8ο πΧ αιώνα που έχουμε τη μεγάλη ανάπτυξη των πόλεων κρατών στον Ελλαδικό χώρο, δέσποζε κυρίως μια πολεμική αριστοκρατία με κέντρο τους βασιλείς, που όπως επισημαίνει ο Fr. Polignag, στη “γέννηση της αρχαίας Ελληνικής πόλης”, δεν ήταν αρχηγοί γενών αλλά οίκων.
Πρόκειται για σπιτικά- επικράτειες σαν αυτά που περιγράφει η Οδύσσεια στην Ιθάκη, που αποτελείται από τη στενή οικογένεια του βασιλέως, τους συντρόφους, τους πελάτες και τους υπηρέτες του, που με βάση την ισχύ, πλούτο που έχει συγκεντρωμένο, συντηρεί το δίκτυο συγγενειών και συμμαχιών που θεμελιώνουν την ισχύ και το γόητρό του, παράλληλα με την ατομική ανδρεία. Αυτό αποτελεί μάλλον μια από τις μεταβατικές μορφές από το σύστημα των φατριών και των φυλών στις νέες μορφές της θεσμοθετημένης κοινωνικής οργάνωσης. Τον 8ο πΧ αιώνα έχουμε και μια αύξηση της συγκέντρωσης γύρω από ιερούς τόπους, που ο Polignag θεωρεί ότι ήταν ο κατ' εξοχήν παράγοντας δημιουργίας των πόλεων, αν και συνήθως τα ιερά ήταν σε φυσικά οχυρές τοποθεσίες, όπως οι ακροπόλεις).
Στην Αθήνα, μέσα από μια μακρά μεταβατική περίοδο, με τις μεταρρυθμίσεις που είχαν αρχίσει με τον Θησέα, στη συνέχεια με τον Σόλωνα και τελικά με τη δημοκρατική επανάσταση του Κλεισθένη, έχουμε την οριστική υποβάθμιση του ρόλου που παίζανε οι φυλές και στη θέση τους μπήκε ο Δήμος, με το σύνολο των ελεύθερων πολιτών, όλων αυτών δηλαδή που υπερασπίζανε την πόλη. Οι φυλές συνέχισαν να υπάρχουν αλλά με ένα ρόλο περισσότερο εθιμοτυπικό, θρησκευτικό, τελετών κλπ.
Οι συνεκτικοί δεσμοί μεταξύ των Ελληνικών πόλεων και αντίβαρο στον τοπικισμό των πόλεων κρατών ήταν τα πανελλήνια ιερά των Δελφών, της Ολυμπίας, της Νεμέας, των Ισθμίων.
Η μετάβαση από το σύστημα των φατριών και των φυλών έγινε και στις μεγάλες κρατικές οντότητες που για να υπάρξουν έπρεπε να σπάσουν σε μεγάλο βαθμό την εξουσία των φατριών και τους διαχωρισμούς που επέβαλλαν. Έτσι για παράδειγμα ο Κύρος ο Μέγας μετά την κατάληψη της Βαβυλώνας, επέβαλλε την ισονομία στο μεγάλο βασίλειό του, κάτι ανάλογο που έκανε μετά από δύο αιώνες και ο Μέγας Αλέξανδρος. Σε πολλές περιπτώσεις προέκυψε το σύστημα των καστών, οι οποίες με τον έναν ή τον άλλο τρόπο υπήρξαν σε πολλές κοινωνίες.

Τι αντικατέστησε στις πόλεις κράτη, τους ισχυρούς συνεκτικούς δεσμούς της φατρίας, που στηρίζονταν στους άγραφους μεν πανίσχυρους δε νόμους που βασίζονταν στους αιματικούς βαθμούς συγγένειας;
Οι δεσμοί με την πόλη αναπτύχθηκαν και στερεώθηκαν κατ' αρχήν μέσα από τις κοινές τελετουργίες στους θεούς που προστατεύουν την πόλη. Οι θεοί από θεοί πρόγονοι, τοτέμ της φυλής, γίνονται θεοί προστάτες της πόλης. Στην ουσία θεός είναι η ίδια η πόλη. Δημιουργούνται οι μύθοι που αφορούν πια την πόλη, οι θρύλοι για το από ποιους ήρωες δημιουργήθηκε, όπως και η κάθε φυλή είχε τους θρύλους της για το ηρωϊκό, θεϊκό παρελθόν της. Οι κοινές τελετουργίες δημιουργούν το συναισθηματικό κλίμα που ομογενοποιεί τα συναισθήματα των πολιτών, δημιουργεί συναισθηματική σύγκλιση και τους δένει μεταξύ τους σαν μέλη μιας ενιαίας ομάδας.
Στις Ελληνικές πόλεις, με την ανάπτυξη της Δημοκρατίας, μία καινούργια έννοια δημιουργείται για να ενισχύσει τους δεσμούς ανάμεσα στους πολίτες της πόλης, ως αντικατάσταση των δεσμών συγγένειας. Η έννοια της φιλίας. Είναι μια έννοια που πρωτοπαρουσιάζεται και αναπτύσσεται στην Ελλάδα. Πριν τη δημιουργία των πόλεων η κάθε διαφορετική φατρία αντιμετώπιζε τις άλλες σχεδόν σαν διαφορετικό είδος με τους οποίους δεν μπορούσε να έχει καμία σχέση εκτός ίσως από παροδικές σχέσεις συμμαχίας ενάντια σε άλλες ή ανοχής. Στα πλαίσια της πόλης αυτές οι καταστάσεις άλλαξαν, δημιουργούνταν οι δεσμοί ανάμεσα σε όλους τους κατοίκους αλλά ένα σημαντικό μέρος των δεσμών βασίζονταν και πάλι στη φυλή. Η φιλία έρχεται ως εξέλιξη των σχέσεων ανάμεσα στα μέλη της πόλης και αναδεικνύεται σε κοινωνική αξία.
Αυτό όμως που δημιουργεί τους πιο συνεκτικούς δεσμούς είναι η εφαρμογή των νόμων, των θεσμών της πόλης, που σε μια δημοκρατία θεσμοθετούνται από κοινού από όλους τους πολίτες και πρέπει να εφαρμόζονται με τον ίδιο τρόπο από τους κυβερνήτες μέχρι τον τελευταίο πολίτη, αν και όπως όλοι οι νόμοι εκφράζουν και τον συσχετισμό δυνάμεων ανάμεσα σε ομάδες, τάξεις με διαφορετικά συμφέροντα, που υπάρχουν μέσα στην πόλη. Στη Ρώμη, που οι νόμοι της είχαν επηρεασθεί από τις μεταρρυθμίσεις του Σόλωνα στην Αθήνα, δεν έπαιζε κανένα ρόλο η φυλετική καταγωγή παρά μόνο η εφαρμογή των νόμων της πόλης και η δραστηριότητα για την ισχύ και τη δόξα της. Για ένα μεγάλο χρονικό διάστημα η Ρώμη λειτουργούσε ως καταφύγιο εξόριστων και κυνηγημένων από άλλες πόλεις, εξ άλλου και ο ιδρυτής της ο Αινείας ήταν ένας φυγάς από την κατεστραμένη Τροία.
Η επιλογή της δημοκρατίας ως πολίτευμα σε πόλεις κράτη με μικρά σχετικά μεγέθη, όπως οι Ελληνικές πόλεις, είχε αυτό ακριβώς το πλεονέκτημα, ότι κινητοποιούσε το σύνολο του πληθυσμού στην υπεράσπιση της πόλης, που την θεωρούσε δική του όχι μόνο επειδή κατοικούσε σ' αυτήν αλλά μετείχε και στη διοίκησή της. Είναι χαρακτηριστικό ότι ακόμη και οι κωπηλάτες στις πολεμικές τριήρεις των Αθηνών ήταν πρόθυμοι ελεύθεροι πολίτες και όχι καταναγκασμένοι δούλοι ή βαρύθυμοι μισθοφόροι επί θητεία. Αυτό δημιουργούσε και ένα αίσθημα υπερηφάνειας, το ότι δηλαδή είναι ελεύθεροι σε αντίθεση με αυτούς που ονόμαζαν “βαρβάρους” που τους καταλόγιζαν κυρίως αυτό, το ότι δεν ήταν ελεύθεροι, παρ' όλο που σέβονταν τους αρχαίους πολιτισμούς τους. Δεν θα επεκταθούμε στα άλλα πλεονεκτήματα της δημοκρατίας, τη διάχυση της γνώσης, τη χειραφέτηση των πολιτών που οδηγεί στην ατομική ανάπτυξη, τουλάχιστον σε πολύ μεγαλύτερο βαθμό απ' ότι συμβαίνει στις καταπιεστικές κοινωνίες τύπου ποιμνίου. Ή στην ανάπτυξη ενός τρόπου σκέψης που βασίζεται στη λογική της απόδειξης(έπρεπε να πείσεις με επιχειρήματα και όχι με διαταγές τους όμοιούς σου) που οδήγησε στην ανάπτυξη της επιστήμης από το επίπεδο της (μεγάλης) εμπειρικής κυρίως γνώσης που είχε συγκεντρωθεί στα μεγάλα κέντρα της γνώσης της Μεσοποταμίας και της Αιγύπτου, καθώς και το ξεπέρασμα των μυθολογικών τρόπων σκέψης και εξήγησης πολλών φυσικών φαινομένων.
(Αυτό το πνεύμα της κοινότητας, της πόλης, ήταν και παραμένει πολύ ισχυρό. Ένα απλό παράδειγμα και σήμερα αποτελούν οι ποδοσφαιρικές ομάδες ή άλλα ομαδικά αθλήματα και το πάθος γι αυτές που δεν είναι τίποτε άλλο από την έκφραση των συναισθημάτων για την πόλη, αυτό που τους ενώνει. Η συναισθηματική μεταδοτικότητα που επιτυγχάνεται σ' αυτές τις εκδηλώσεις, με όλα τα θετικά και τα αρνητικά τους, είναι μέσα στα πλαίσια της έκφρασης και της ενδυνάμωσης τέτοιων τοπικών συναισθημάτων ή της ανάγκης να ανήκεις κάπου, σε ένα ευρύτερο σύνολο. Το συχνό μίσος για την άλλη ομάδα της πόλης όταν υπάρχει, είναι μέσα στις παθογένειες αυτών των συναισθημάτων, όπου ο κάθε οπαδός θεωρεί ότι μόνο η δική του ομάδα εκπροσωπεί επάξια την πόλη όπως και τα συχνά αισθήματα χαράς όταν η αντίπαλη ομάδα της πόλης χάνει από ομάδα άλλης πόλης, αποτελεί “απόδειξη” ότι ο αντίπαλος δεν μπορεί να εκπροσωπεί την πόλη).

Όταν μιλάμε για μικρά μεγέθη, αυτά έχουν φυσικά κάποια όρια. Πρέπει να υπάρχει μια “κρίσιμη” μάζα μεγέθους για να υπάρξει πολιτισμός. Τα πολύ μικρά μεγέθη δεν μπορούν να δημιουργήσουν πολιτισμό, να διατηρούν στρατό που θα εγγυάται την αυτονομία τους, να διαπραγματεύονται τις συμμαχίες τους. Πολύ περισσότερο να δημιουργούν Παρθενώνες. Τα πληθυσμιακά μεγέθη ήταν τέτοια που επέτρεπαν τη δημιουργία πολιτισμού αλλά ταυτόχρονα και τις λειτουργίες της άμεσης δημοκρατίας. Η αρχαία Αθήνα στην ακμή της θεωρείται ότι είχε 50 χιλιάδες ενεργούς πολίτες. Αν υπολογίσουμε τις γυναίκες, τα παιδιά, τους μέτοικους και τους δούλους, πολλοί υπολογίζουν τον συνολικό πληθυσμό της Αττικής τον 5ο-4ο πΧ αιώνα, κοντά στις 500 χιλιάδες. Το αρχαίο θέατρο του Άργους είχε 30 χιλιάδες θέσεις που επίσης μας δίνει μια εικόνα για τα πληθυσμιακά μεγέθη.

Μετά τον καταστροφικό Πελοποννησιακό πόλεμο, οι ελληνικές πόλεις κράτη έχουν εξαντληθεί και βρίσκονται σε εξαιρετικά αδύναμη θέση, με αποτέλεσμα σταδιακά να επέλθει η κυριαρχία μιας νέας δύναμης στον Ελλαδικό χώρο, που είναι οι Μακεδόνες, οι οποίοι με τον Φίλιππο και στη συνέχεια με τον Μέγα Αλεξανδρο, καταλύουν ουσιαστικά τη Δημοκρατία και την ισχύ των πόλεων κρατών που ήταν η βάση τους. Δημιουργώντας μεγάλες κρατικές οντότητες όπου η θέση των πόλεων τουλάχιστον στον Ελλαδικό χώρο, είναι υποβαθμισμένη. Πολλοί ισχυρίζονται ότι είχε παρέλθει έτσι κι αλλιώς η εποχή των πόλεων κρατών και της Δημοκρατίας και αναγκαστικά περάσαμε στην εποχή των μεγάλων ισχυρών κρατών που στο όνομα της κατάπαυσης των συνεχών εχθροπραξιών μεταξύ τους, έπρεπε να σιγήσουν, να πάψουν να υπάρχουν και ο τρόπος γι αυτό ήταν η κατάλυση της Δημοκρατίας και του ρόλου των πόλεων κρατών που ήταν οι φορείς της. Αυτό όμως δεν είναι αλήθεια. Η Αθήνα λίγα χρόνια μετά τη λήξη του Πελοποννησιακού πολέμου, ξαναβρήκε το μεγαλύτερο μέρος της ισχύος της για να αντιμετωπίσει και πάλι τη Σπάρτη. Η Δημοκρατία έχει πολλές δυνάμεις που την κάνουν να ξαναγεννιέται. Όταν όμως χάσει τους θεσμούς της, μια καταστροφή την οδηγεί στην ανυπαρξία, δεν υπάρχουν δυνάμεις να την ξαναδημιουργήσουν. Είναι αλήθεια ότι με δημοκρατία δεν μπορείς να φτιάξεις μακρόχρονη αυτοκρατορία. Όταν εκλέγεις κάθε χρόνο τους στρατηγούς σου είναι δύσκολο να στήσεις αυτοκρατορίες. Οι αυτοκρατορίες προϋποθέτουν ομογενοποίηση σε πολύ μεγάλη κλίμακα, ουσιαστικά οι πολίτες να μετατραπούν σε υποτελείς.
Κάνοντας μια παρένθεση εδώ, χωρίς να είναι εύκολο να γίνει μια συνολική αποτίμηση του ρόλου που έπαιξε ο Μέγας Αλέξανδρος για τον Ελληνισμό, πολύ περισσότερο που κρίνουμε εκ των υστέρων και η ιστορία δεν κρίνεται από τα “αν” γινόταν αυτό ή το άλλο, εν τούτοις είναι γεγονός ότι παράλληλα με την επέκταση του ελληνισμού που κατόρθωσε και τη μεταφορά των ιδεών του στην Ανατολή και την Αίγυπτο, ήταν καθοριστικός ο ρόλος του στην κατάλυση της δημοκρατίας στις Ελληνικές πόλεις κράτη και της σταδιακής υποβάθμισης του ρόλου τους. Αυτή η υποβάθμιση και η εξασθένισή τους έκανε δυνατή την κατάληψη του Ελλαδικού χώρου από τη νέα δύναμη στο χώρο της Μεσογείου, τη Ρώμη. Η δημιουργία των μεγάλων αυτοκρατοριών θεωρείται και ένας από τους παράγοντες για την επικράτηση των μεγάλων μονοθεϊστικών θρησκειών. Ο Μέγας Αλέξανδρος ήταν με αυτό τον τρόπο, ο προπομπός της έλευσης του χριστιανισμού. Τελικά ανάμεσα στις ιδέες του ελληνισμού που διαδόθηκαν στην Ανατολή και τις ιδέες της Ανατολής που επηρέασαν τις μεγάλες κρατικές οντότητες που δημιουργήθηκαν, νίκησαν οι ιδέες της Ανατολής που ταίριαζαν καλύτερα σε πολυπληθείς κρατικές συγκροτήσεις, πάντα βέβαια σε μια μίξη μεταξύ τους.

Για ένα μεγάλο διάστημα πολλών αιώνων, οι πόλεις έπαψαν να έχουν αυτόνομους θεσμούς, οι όποιες λειτουργίες τους είχαν κυρίως διαχειριστικό χαρακτήρα στα πλαίσια της ευρύτερης μοναρχίας και του παλατιού.
Οι ιδέες της δημοκρατίας και του Ελληνισμού ξαναήρθαν στην επιφάνεια με την Αναγέννηση και στη συνέχεια με τον Διαφωτισμό. Η βάση τους στην Αναγέννηση ήταν οι πόλεις κράτη στην Ιταλία, που ορισμένες από αυτές είχαν αποκτήσει τεράστια δύναμη σαν μεγάλες εμπορικές δυνάμεις. Η δημοκρατία ξαναγεννήθηκε από τις πόλεις κράτη.
Η δημιουργία των εθνικών κρατών, τον 17ο αιώνα, που επιταχύνθηκε μετά το τέλος των θρησκευτικών πολέμων στην Ευρώπη, που είχαν σχέση με την ανάπτυξη του προτεσταντισμού και τη δημιουργία νέων κέντρων ισχύος, αποδυνάμωσε τον ρόλο των πόλεων, αν και τα εθνικά κράτη σε πολλές περιπτώσεις ήταν αποτέλεσμα της επιτυχημένης δραστηριότητας πόλεων στις συνθήκες που δημιουργήθηκαν με την ανάπτυξη του παγκόσμιου εμπορίου μετά τις ανακαλύψεις των νέων χωρών.
Μέχρι τη βιομηχανική επανάσταση η κατανομή του παγκόσμιου πληθυσμού ήταν κυρίως στην ύπαιθρο, τόσο στην Ευρώπη όσο και σ' όλο τον κόσμο. Η βιομηχανική επανάσταση δημιουργεί μια πρωτοφανή συγκέντρωση κεφαλαίου και εργασίας, αναδιαρθρώνει εκ βάθρων τον καταμερισμό εργασίας και προκαλεί μια αστικοποίηση χωρίς ιστορικό προηγούμενο, με μεγάλες συγκεντρώσεις πληθυσμού σε μεγάλα αστικά κέντρα. Ο αστικός πληθυσμός της Αγγλίας από σχεδόν 20% το 1750 (ποσοστό υψηλό για την εποχή), φτάνει στο 80% έναν αιώνα αργότερα.

Σήμερα με την πληροφορική επανάσταση και τον πολυσυνδεδεμένο και αλληλοεξαρτώμενο κόσμο μας, οι πόλεις αποτελούν και πάλι σημείο αναφοράς.
Υπάρχουν οι πόλεις κέντρα του αλληλοεξαρτώμενου κόσμου μας, που έπαιξαν και παίζουν κομβικό ρόλο στις παγκόσμιες διαδικασίες, με έναν ρόλο πολύ μεγαλύτερο από τα κράτη στα οποία ανήκουν, όπως για παράδειγμα η Ν. Υόρκη, το Λος Άντζελες, το Λονδίνο, το Τόκιο, το Βερολίνο ή νέα κέντρα στην Ανατολή όπως το Χονγκ Κονγκ ή η Σαγκάη και το Πεκίνο.
Όπως υπάρχουν πόλεις με τεράστιους πληθυσμούς σε πολλές χώρες, αποτέλεσμα της υπερσυγκέντρωσης των λειτουργιών του εθνικού κράτους στη μητρόπολη με επακόλουθο την αστυφιλία, χωρίς ο ρόλος αυτών των πόλεων, σε διεθνές επίπεδο, να είναι ανάλογος του πληθυσμού τους, όπως για παράδειγμα η πρωτεύουσα του Μεξικού που συγκεντρώνει στην περιφέρειά της 22 εκατομμύρια κατοίκους ή το Κάιρο στην Αίγυπτο με 16 εκατομμύρια. Η Ελλάδα με το παράδειγμα της Αθήνας να συγκεντρώνει γύρω της περίπου τον μισό πληθυσμό της χώρας, τείνει προς αυτά τα παραδείγματα. Σ΄αυτές τις περιπτώσεις ο ιδιαίτερα μεγάλος πληθυσμός δημιούργησε και τεράστιες δυσλειτουργίες τόσο σ' αυτές τις μητροπόλεις όσο και στις υπόλοιπες πόλεις της περιφέρειας που δρουν συμπληρωματικά και σε εξάρτηση από το μητροπολιτικό κέντρο της χώρας.

Στη χώρα μας η αναβάθμιση της περιφέρειας, με την ανάπτυξη του ρόλου των περιφερειακών πόλεων, ως ανεξάρτητα σε μεγάλο βαθμό κέντρα οικονομικής, κοινωνικής, πολιτικής δραστηριότητας, αποτελεί όρο για την καλύτερη λειτουργικότητα του συνόλου, της χώρας δηλαδή. Η μεγαλύτερη ομοιογένεια των περιφερειακών πόλεων, η αίσθηση της κοινότητας που είναι πολύ ισχυρότερη από τις απρόσωπες και διασπασμένες μεγαλουπόλεις, μπορούν να αποτελέσουν τη βάση ώστε να γίνουν κύτταρα μιας δημοκρατικής ανάπλασης, με ισχυρούς περιφερειακούς θεσμούς, αυξημένη συμμετοχή των πολιτών στα κοινά και σε έναν υγιή ανταγωνισμό-άμιλλα με τις άλλες πόλεις στα πλαίσια των ενιαίων θεσμών της χώρας, που μπορούν μ' αυτό τον τρόπο να αποκτήσουν πιο ουσιαστικό περιεχόμενο. Οι νέες τεχνολογίες δίνουν την δυνατότητα και για ανάπτυξη των μορφών της άμεσης δημοκρατίας αλλά και για να παίξει μια περιφερειακή πόλη έναν ρόλο ευρύτερο και από τα εθνικά πλαίσια, σε διασύνδεση ουσιαστικά με όλο τον κόσμο, ώστε να αξιοποιεί όλες τις δυνατότητες για την ανάπτυξή της. Ενώ δηλαδή μέχρι σήμερα οι περιφερειακές πόλεις παίζανε εκτός ελάχιστων εξαιρέσεων ένα ρόλο συμπληρωματικό στα πλαίσια ενός εθνικού κράτους δομημένου κυρίως γύρω από την μητρόπολη, τώρα μπορούν να αποκτήσουν τις δυνατότητες να γίνουν κέντρα αλληλοσύνδεσης με όλο τον κόσμο στα πλαίσια του εθνικού κράτους και των θεσμών του. Θα αντιτείνει κάποιος ότι στην Ελλάδα με το ισχυρό τοπικιστικό πνεύμα κάτι τέτοιο μπορεί να σημαίνει ενίσχυση των τοπικιστικών τάσεων και αποδυνάμωση των κεντρικών θεσμών, κάτι δηλαδή που η χώρα μας πάσχει και έχει ανάγκη την ενίσχυσή τους. Αυτό όμως μπορεί να επιτευχθεί μέσα από τη θετική αξιοποίηση αυτού του τοπικιστικού πνεύματος, που στηρίζεται στις παραδόσεις χιλιετιών, αν μέσα από μια δημοκρατική αναμόρφωση των θεσμών της χώρας αποκτηθεί εμπιστοσύνη στους κεντρικούς θεσμούς, ώστε η αναβάθμιση του ρόλου της περιφέρειας και των πόλεων θα ενισχύει και δεν θα αποδυναμώνει τη συνολική λειτουργία της χώρας. Εξ άλλου οι νέες τεχνολογίες δίνουν τη δυνατότητα ώστε ολόκληρη η χώρα να λειτουργεί σε ένα άλλο επίπεδο σαν μία ενιαία μεγάλη πόλη. Όπως όμως μια μεγάλη πόλη στηρίζεται στη λειτουργία μικρότερων δήμων ή διαμερισμάτων με τη δική τους αυτονομία, έτσι και οι σχέσεις των πόλεων με το σύνολο της χώρας μπορούν να έχουν αυτή τη λογική, ενώ η αυτόνομη δράση τους τους συνδέει τόσο με το εθνικό όσο και με το διεθνές περιβάλλον.

                                                                                  Δ. ΠΕΤΡΙΔΗΣ

2 σχόλια:

Τζενη Καστριδου είπε...

Καλημερα Δημητρη,
αφηνοντας-αναγκαστικα- στην Ακρη οσα ενδιαφεροντα λες για την Δημοκρατια και την αναπτυξη των Πολεων,θαθελα να σχολιασω την παρενθεση για τον Μεγαλεξανδρο.Με γοητευουν, βλεπεις,οι παρενθεσεις,οι εικασιες και η πρωσοπικοτητα ενος ανθρωπου,που εφερε τα επανω κατω στον τοτε κοσμο.
Και στον τοτε κοσμο η μικρα Ασια ηταν αυτη που συγκεντρωνε το ενδιαφερον.Και ο Φιλιππος-να και η δικια μου παρενθεση-ο Μεγαλος Ηγετης και οραματιστης.
Υποθετω,λοιπον,υποθετω,οτι ο Μεγαλεξανδρος ξεκινησε με προορισμο την Μικρα Ασια και μεχρι εκει.Για την περαιτερω εξελιξη,υποθετω παντα,οτι η μαχη στην Ισσο,επαιξε καθοριστικο ρολο...Μια ευκολη Νικη,που κανεις δεν την περιμενε τοσο ευκολη?Ο ξεφρενος ενθουσιασμος ενος-καλως εννοουμενου-Δον Κιχωτη,η προγραμματισμενο σχεδιο για επελαση στην Περσια και στα αμυθητα πλουτη της??..
Τα περιφημα "εαν" της Ιστοριας και η ιδια η Ιστορια,αυτη που την γραφουν οι Νικητες,προχωραει παρακατω και εχουμε την πρωτη Κοσμοκρατορια της Ιστορια παντα,με ολα τα μυρια συνακολουθα της.
Μεταφερεται ο Ελληνισμος στην Ανατολη και με τα αμυθητα πλουτη της νικημενης Περσιας,αλλαζει ολα τα δεδομενα.Ανθιζει το εμποριο,γεννιουνται πολεις,διαδιδεται το ελληνικο Πνευμα στον κοσμο,μια Ελληνικοτητα ομως με πολλα στοιχεια της Ανατολης.Πλημυριζει το ελληνικο δυναμικο την Ανατολη,μεταφερεται η Δυναμικοτητα του εκει με ξεφρενους ρυθμους.Ο δρομος για τον Χριστιανισμο εχει επισης ανοιχθει..
Η κυριως Ελλαδα ομως,χανει σε πληθυσμο,μενει παραμελημενη και ξεχασμενη.Κι οταν ερχονται οι Ρωμαιοι,δεν βρισκουν καμμια αντισταση. Μια ερηπωμενη χωρα βρισκουν,η οποια ποτε πια δεν ξανασηκωσε κεφαλι.
Κι ετσι,ξαναφτανουμε στα "εαν" της Ιστοριας και στους απροβλεπτους παραγοντες που την καθοριζουν...
Και εσυ τι λες,Δημητρη,για ολα αυτα?Να ελπιζω,αραγε,για Εικασιες??

Δ.Πετρίδης είπε...

Νομίζω ότι το σημαντικότερο ήταν η κατάλυση της δημοκρατίας και των θεσμών της στις Ελληνικές πόλεις κράτη, που οδήγησε στη μείωση της ισχύος τους. Όσον αφορά την μετάδοση του Ελληνικού πνεύματος στην Ανατολή, άλλο τόσο υπήρχε και μετάδοση του πνεύματος της Ανατολής στον Ελληνισμό. Στο τέλος, με τη δημιουργία των μεγάλων αυτοκρατοριών, νίκησε μάλλον το δεύτερο, μιας και οι ιδέες της ταίριαζαν καλύτερα στις δομές εξουσίας των μεγάλων κρατικών συγκροτήσεων. Ας πούμε για παράδειγμα ότι οι αρχαίοι Έλληνες δεν προσκυνούσαν ούτε και τους θεούς τους, πολύ περισσότερο τους ηγέτες τους. Τη συνήθεια του προσκυνήματος την έφερε από την Ανατολή ο Αλέξανδρος που έβαλε τους στρατηγούς του να τον προσκυνούν κατά τις Περσικές συνήθειες. Αυτή η πρακτική στη συνέχεια ξέρουμε ότι βρήκε πρόσφορο έδαφος τόσο στη Ρωμαϊκή αυτοκρατορία όταν και αυτή κατέλαβε την Ανατολή, όσο και στις φεουδαρχικές σχέσεις εξουσίας στη συνέχεια, κοσμική και θρησκευτική.