9.11.14

Ο μαγνητικός συντονισμός Σούμαν και η εγκεφαλική δραστηριότητα.


Ανάμεσα στην επιφάνεια της γης και το κατώτερο στρώμα της ιονόσφαιρας, περίπου στα 55 Km, δημιουργείται μια κλειστή κοιλότητα συντονισμού, ένα αντηχείο, μέσα στο οποίο έχουν εντοπιστεί ηλεκτρομαγνητικά κύματα στις πολύ χαμηλές συχνότητες της ηλεκτρομαγνητικής ακτινοβολίας, από τα 3 μέχρι τα 60 Hz με διακριτές κορυφές στα 7.8 Hz ως βασική συχνότητα και στις αρμονικές με αυτήν συχνότητες 14.3, 20.8, 27.3, και 33.8 Hz. Την ύπαρξη αυτής της Η/Μ δραστηριότητας της είχε προβλέψει με μαθηματικό τρόπο ο Γερμανός φυσικός  Winfried Otto Schumann το 1952.
Το αίτιο αυτής της ηλεκτρομαγνητικής δραστηριότητας θεωρείται ότι είναι οι συνεχείς ηλεκτρικές εκφορτίσεις που γίνονται από τους κεραυνούς και τις αστραπές από τις καταιγίδες. Υπολογίζεται ότι κάθε στιγμή συμβαίνουν 1.000 καταιγίδες σε όλη τη γη, με πάνω από 50 κεραυνούς ή αστραπές το δευτερόλεπτο. Η ηλεκτρομαγνητική ηχώ κάθε κεραυνού διατρέχει όλη την επιφάνεια του πλανήτη 8 φορές μέσα σε ένα δευτερόλεπτο.
Το εντυπωσιακό είναι ότι το φάσμα της  ηλεκτρομαγνητικής συχνότητας Σούμαν, στην οποίαν πάλλεται η ατμόσφαιρα της γης είναι  ίδια με το φάσμα των συχνοτήτων στις οποίες λειτουργεί ο ανθρώπινος εγκέφαλος αλλά και ο εγκέφαλος των θηλαστικών. Πράγματι ο εγκέφαλος στην ήρεμη κατάστασή του όταν παράγει τα κύματα α, από 7 μέχρι 12 Hz, που εμφανίζονται στην ηρεμία με τα μάτια κλειστά, είναι στο ίδιο μήκος κύματος με τη βασική συχνότητα Σούμαν. Αυτό κατά πάσα πιθανότητα δεν είναι τυχαίο. Φαίνεται ότι οι έμβιοι οργανισμοί εξελικτικά είναι εμβαπτισμένοι μέσα στις συχνότητες του παλμού της γης και λειτουργούν μέσα σ’ αυτό το εύρος.
Τα άλλα εγκεφαλικά κύματα, είναι τα  κύματα δ  στα 0.5-4 Hz που παρουσιάζονται στο βαθύ ύπνο, τα κύματα θ στα 4-8 Hz στο πρώτο στάδιο του ύπνου, τα κύματα β στα 14-30 Hz που εμφανίζονται στην εγρήγορση και τα κύματα γ στα 30-70 Hz στην νοητική δραστηριότητα. Γενικά η σκέψη και η ανώτερη νοητική δραστηριότητα, χωρίς να ξέρουμε τι υφής είναι, φαίνεται να παράγονται στα πλαίσια των β και γ εγκεφαλικών εκφορτίσεων.
Όπου υπάρχει ηλεκτρική δραστηριότητα παράγεται και ηλεκτρομαγνητικό πεδίο. Είναι γνωστό ότι τα όλα τα βιολογικά όργανα παράγουν ηλεκτρομαγνητικά πεδία, λόγω της ηλεκτρικής δραστηριότητας των ιόντων στα κύτταρα. Κάθε κύτταρο, κάθε οργανίλιο του κυττάρου, αλλά και κάθε όργανο έχει το δικό του ηλεκτρομαγνητικό πεδίο. Τα πιο ισχυρά ηλεκτρομαγνητικά πεδία τα έχει ο εγκέφαλος και η καρδιά. Στον εγκέφαλο αυτή η ΗΜ δραστηριότητα εκφράζεται με την παραγωγή διαφορετικού μήκους κυμάτων, όπως είναι τα εγκεφαλικά κύματα που αναφέρθηκαν. Αυτή η ηλεκτρομαγνητική δραστηριότητα βρίσκεται μέσα στα πλαίσια των συχνοτήτων του συντονισμού Σούμαν που σαν μανδύας ή αγωγός  καλύπτει όλη τη γη.

.

10.10.14

Ο Christian de Duve για τη φύση της συνείδησης. Υπάρχει πνευματική ενέργεια;


Από όσα γνωρίζουμε, οι συνειδητές εμπειρίες παράγονται από τη δραστηριότητα μιας λεπτής στιβάδας νευρώνων του φλοιού των ημισφαιρίων. Αναφερόμαστε στις συνειδητές εμπειρίες και όχι γενικά στην εγκεφαλική δραστηριότητα, η οποία στο μεγαλύτερο μέρος της  είναι μη συνειδητή. Μόνο τα σήματα που φθάνουν στον φλοιό γεννούν νοητικές εμπειρίες. (Αναφορά έχει γίνει και σε παλαιότερες αναρτήσεις, η συνείδηση και η νοημοσύνη και ο εγκέφαλος και η πλαστικότητά του).
Ο φλοιός αποτελεί μια λεπτή, εξειδικευμένη δομή που καλύπτει ολόκληρη την επιφάνεια του εγκεφάλου. Είναι η φαιά ουσία του εγκεφάλου, που περιλαμβάνει τα σώματα των νευρικών κυττάρων, που είναι διατεταγμένα σε έξι στιβάδες, η μια πάνω στην άλλη. Ένα πυκνό δίκτυο με ένα τεράστια μεγάλο αριθμό διασυνδέσεων, συνδέει τα κύτταρα αυτών των στιβάδων. Αυτό το δίκτυο συνδέεται με τα υπόλοιπα κέντρα του εγκεφάλου και μέσω αυτών με ολόκληρο τον οργανισμό, με μια πυκνή μάζα ινών που αποτελούν τη λευκή ουσία. Αυτές οι ίνες είναι είτε αισθητήριες (κεντρομόλες) που μεταφέρουν αισθητήριες ώσεις από όλα τα μέρη του σώματος, είτε κινητικές (φυγόκεντρες) που στέλνουν ώσεις στους μυς.
Κάτω από τον φλοιό, πολυάριθμα νευρικά κέντρα γεφυρώνουν τις αισθητήριες και τις κινητικές ώσεις με οδούς που παρακάμπτουν τον φλοιό και για το λόγο αυτό διαφεύγουν της συνείδησης. Το σύνολο των αυτόνομων λειτουργιών του οργανισμού ρυθμίζεται έτσι με έναν ασυναίσθητο τρόπο. Όπως ρυθμίζονται και πολλές αυτόματες κινήσεις, για παράδειγμα αυτές που ρυθμίζουν τη θέση των οφθαλμών ή την ισορροπία του σώματος. Μερικοί από αυτούς τους αυτοματισμούς είναι εγγενείς. Άλλοι παράγονται με την εκμάθηση, κατηφορίζοντας δηλαδή από τον φλοιό, όπου έχουν τεθεί σε κίνηση, προς βαθύτερες ζώνες, όπου η φλοιώδης επιτήρηση φθίνει.
Το μεγαλύτερο μέρος των λειτουργιών του οργανισμού γίνονται χωρίς οι νευρικές ώσεις να φθάσουν στον φλοιό του εγκεφάλου. Ακόμη και όταν παρεμβαίνει η συνείδηση, ο εγκέφαλος μπορεί να επιτελεί ένα σημαντικό ποσοστό κρυφής επεξεργασίας πριν στείλει τις πληροφορίες στη συνείδηση.
Η εξέλιξη της νοημοσύνης στον άνθρωπο αντιπροσωπεύεται χαρακτηριστικά από την ανάπτυξη του εμβαδού του εγκεφαλικού φλοιού. Η Lusy, το νεαρό ανθρωποειδές που ανακαλύφθηκε στην Αιθιοπία, πρόγονος του ανθρώπου πριν 3-3,5 εκατομμύρια χρόνια, είχε ένα φλοιό εμβαδού 700 cm². Ο homo sapiens έχει φλοιό 2.000 cm².

Η συνείδηση αποτέλεσε ένα τεράστιο εξελικτικό πλεονέκτημα για τους βιολογικούς οργανισμούς που την απέκτησαν και απ’ ότι φαίνεται η λειτουργία της είναι συνδεδεμένη με τη λειτουργία του συμπαθητικού συστήματος και του δικτυωτού σχηματισμού, ώστε μέσα από μια κατάσταση εγρήγορσης οι «αποφάσεις» που ο οργανισμός καταλήγει ασυνείδητα, να υποβάλλονται σε περαιτέρω έλεγχο, όταν παρεμβάλλονται ερεθίσματα ή παράγοντες  που ο οργανισμός τους έχει δώσει μέσω της μνήμης ζωτική ή ιδιαίτερη σημασία. Η καταστολή της συνείδησης και του συμπαθητικού συστήματος στη διάρκεια του ύπνου και η λειτουργία της το υπόλοιπο διάστημα υπακούει στην ίδια λογική. Εξελικτικά η εγρήγορση στη διάρκεια της ημέρας ήταν απαραίτητη για την εύρεση τροφής ή των άλλων προβλημάτων επιβίωσης, που συνεπαγόταν και κινδύνους, γι αυτό και η  διέγερση του συμπαθητικού, ενώ στη διάρκεια του ύπνου, σε ένα ασφαλές καταφύγιο η εγρήγορση δεν ήταν τόσο απαραίτητη, χωρίς να αποσύρεται και τελείως. Στα όνειρα  λειτουργεί σε ένα βαθμό ο ίδιος μηχανισμός επειδή τα όνειρα αποτελούν ένα τμήμα της νευρωνικής δραστηριότητας η οποία συνεχίζεται και στη διάρκεια του ύπνου και όταν το περιεχόμενο αυτής της δραστηριότητας αφορά κάτι που ο εαυτός θεωρεί σημαντικό, μέσω της αύξησης της διέγερσης του συμπαθητικού παρεμβαίνει ο φλοιός και το θυμόμαστε, γίνεται δηλαδή συνειδητό, παραλλαγμένο συχνά για λόγους που η ψυχανάλυση μας έχει εξηγήσει.

Αυτό όμως που θα μας απασχολήσει εδώ αφορά το ερώτημα για τη φύση της συνείδησης ή της σκέψης (αν και αυτές οι δύο έννοιες δεν ταυτίζονται). Ναι, είναι αποτέλεσμα της δραστηριότητας των νευρώνων του εγκεφαλικού φλοιού αλλά η ίδια συνιστά κάποιο φυσικό μέγεθος; Ο Βέλγος βιολόγος που τιμήθηκε το 1974 με το Νόμπελ Ιατρικής, Christian de Duve, λέει ότι θα μπορούσαμε να το δούμε ως ένα πρόβλημα μετατροπής.

10.8.14

Τι είναι ο αφρικανικός αιμορραγικός πυρετός. Νόσος Marburg-Ebola

Ο αφρικανικός αιμορραγικός πυρετός είναι μια οξεία, με υψηλή θνητότητα, αιμορραγική ασθένεια. Πυρετός, ερύθημα, αιμορραγία, ηπατική και παγκρεατική φλεγμονή και έντονη καταβολή είναι τα χαρακτηριστικά της νόσου.
Η νόσος οφείλεται στους ιούς Marburg και Ebola της οικογένειας Filoviridae.

O αφρικανικός αιμορραγικός πυρετός που οφείλεται στον ιό Marburg, περιγράφηκε το 1967 στη Γερμανία και τη Γιουγκοσλαβία, όπου εργαζόμενοι σε εγκαταστάσεις παρασκευής εμβολίων αρρώστησαν και πέθαναν μετά από την έκθεσή τους σε μολυσμένους ιστούς αφρικανικών πράσινων πιθήκων από την Ουγκάντα. Που είχαν μολυνθεί οι πίθηκοι δεν ήταν γνωστό αν και ο ιός Marburg είναι ενδημικός στην Αφρική. Επίσης καταγράφηκαν περιπτώσεις στη Νότια Αφρική και την Κένυα. Ο ιός Ebola προκάλεσε επιδημίες στο Σουδάν και το Ζαΐρ το 1976, όπου ήρθαν σε επαφή με μολυσμένους ασθενείς και στο Ζαΐρ σε μόλυνση με βελόνα επίσης από μολυσμένο ασθενή. Η ασθένεια υποτροπίασε στο Σουδάν το 1979 και υπήρχε και ένα απομονωμένο περιστατικό στην Κένυα το 1980. Η έξαρση που παρουσιάσθηκε στο Kikwit στο Ζαΐρ, το 1995, είχε 315 κρούσματα. Επίσης μια απλή περίπτωση στην Ακτή του Ελεφαντοστού σε έναν Σουηδό ερευνητή στη διάρκεια νεκροψίας ενός χιμπατζή πού είχε νοσήσει, το 1994 και ο οποίος ανάρρωσε. Το 1996 μία έξαρση του ιού Ebola στη Γκαμπόν, στην κεντροδυτική Αφρική, είχε 54 νοσήσαντες από τους οποίους πεθάναν οι 41. Την ίδια περίοδο ένας γιατρός μολύνθηκε στη Γκαμπόν πετώντας για τη Ν. Αφρική, όπως και μία νοσοκόμα η οποία κατέληξε. Η πηγή αυτών των εξάρσεων είναι άγνωστη και η φυσική ιστορία της νόσου παραμένει επίσης άγνωστη. Ένας τρίτος ιός της ίδιας οικογένειας των filovirus, με πολύ κοντινή σχέση με τον Ebola, απομονώθηκε το 1989 από ένα είδος πιθήκων(cynomolgus) που πρόσφατα μπήκε στις ΗΠΑ από τις Φιλιππίνες. Οι ιδιοκτήτες του ζώου στις ΗΠΑ εμφάνισαν ορομετατροπή αντίδρασης στον ιό, χωρίς όμως να ασθενήσουν κλινικά.
Η τωρινή επιδημία με πάνω από 1.100 θύματα μέχρι στιγμής, είναι η μεγαλύτερη επιδημία του ιού μέχρι σήμερα.

Ο αφρικανικός αιμορραγικός πυρετός είναι μια συστημική πάθηση που εμπλέκει πολλά όργανα, κυρίως όμως το λεμφικό σύστημα, τους όρχεις, τις ωοθήκες και το ήπαρ. Το ήπαρ εμφανίζει νεκρωτικές εστίες με πολλά έγκλειστα ηωσινόφιλα, διαφορετικά από αυτά του κίτρινου πυρετού. Εναποθέσεις ινώδους βρίσκονται στο νεφρικό σπείραμα, γεγονός που μπορεί να συνοδεύεται από διάχυτη ενδαγγειακή πήξη. Υπάρχει επίσης οίδημα και διάχυτη φλεγμονή στον εγκέφαλο.

Η περίοδος επώασης είναι 3 με 9 ημέρες στον ιό Marburg και 3 με 18 ημέρες στον ιό Ebola. Η έναρξη της νόσου είναι απότομη, με ισχυρό πονοκέφαλο, πόνο στην πλάτη και μυϊκούς πόνους και μερικές φορές και πόνο στην κοιλιά. Σ' αυτό το στάδιο η ασθένεια δεν διαφοροποιείται εύκολα από την ελονοσία, τον τυφοειδή πυρετό και άλλες βακτηριακές λοιμώξεις, ρικετσιώσεις ή ιώσεις. Περίπου στην τρίτη ημέρα εμφανίζεται ναυτία, εμετός και ακατάσχετη διάρροια με βλεννώδη και αιματηρό περιεχόμενο. Η διάρροια μπορεί να συνεχίσει για αρκετές ημέρες. Ένα κηλιδοβλατιδώδες εξάνθημα εμφανίζεται στον κορμό και εξαπλώνεται και στο υπόλοιπο σώμα. Την 4η με 5η ημέρα η κατάσταση του ασθενούς γίνεται κρίσιμη, με υψηλό αδιάκοπο πυρετό και αλλαγή του επιπέδου συνείδησης, που περιλαμβάνει σύγχυση, επιθετικότητα ή λήθαργο. Εμφανίζονται αυθόρμητες αιμορραγίες σε θέσεις ενέσεων, όπως και αιματέμεση, μέλαινες κενώσεις, αιμοπτύσεις και σε ασθενείς σε κύηση, αυτόματη έκτρωση με μαζική αιμορραγία. Η νεφρική ανεπάρκεια μπορεί να είναι το τελικό γεγονός. Ο θάνατος συμβαίνει από την 8η μέχρι την 17η ημέρα, συνήθως την 8η με 9η. Η ανάρρωση συνοδεύεται από αίσθημα κόπωσης, ανορεξία, απώλεια βάρους, απώλεια μαλλιών και συχνά από ψυχολογικά προβλήματα.
Τα χαρακτηριστικά εργαστηριακά ευρήματα είναι η λευκοπενία, θρομβοπενία, αύξηση του χρόνου προθρομβίνης, αύξηση των ηπατικών ενζύμων, της αμυλάσης και η παρουσία πρωτεϊνουρίας. Ηλεκτροκαρδιογραφικά ευρήματα σημαίνουν μυοκαρδιακή βλάβη.

Το αντιγόνο μπορεί να ανιχνευθεί στην οξεία φάση με τη μέθοδο ELISA. Εναλλακτικά μπορεί να απομονωθεί ο ιός στην οξεία φάση, από το αίμα, το ήπαρ και άλλα όργανα με ενοφθαλμισμό σε ινδικά χοιρίδια ή με κυτταρικές καλλιέργειες. Το αντίσωμα ανιχνεύεται με ανοσοφθορισμό και ELISA στη διάρκεια της δεύτερης εβδομάδας της ασθένειας.

Θεραπεία και πρόγνωση.
Δεν υπάρχει ειδική θεραπεία. Η υποστηρικτική θεραπεία περιλαμβάνει τη χορήγηση υγρών, ηλεκτρολυτών, αίματος, αιμοπεταλίων και πλάσματος για να ελεγχθεί η αιμορραγία. Περιτοναϊκή διάλυση ή νεφρική κάθαρση και ηπαρίνη για τη διάχυτη ενδαγγειακή πήξη συνιστώνται αλλά η αποτελεσματικότητά τους στον αφρικανικό αιμορραγικό πυρετό δεν έχει τεκμηριωθεί. Η μετάγγιση αίματος από ασθενείς που έχουν αναρρώσει φαίνεται να έχει αποτέλεσμα σε μια μη ελεγχόμενη μελέτη στο Kikwit, στο Ζαΐρ. Η παρουσία αιμορραγίας δείχνει πολύ χαμηλή πρόγνωση. Η θνητότητα στον ιό Marburg, στη Γερμανία σε σχολαστικές νοσοκομειακές συνθήκες ήταν 22% το 1967 και στις συνθήκες στο Ζαΐρ ήταν 90% το 1976 και 78% το 1995.

Επειδή το φυσικό ρεζερβουάρ της νόσου δεν είναι γνωστό δεν μπορούν να προταθούν και κάποια ειδικά μέτρα πρόληψης. Η ενδονοσοκομειακή διασπορά μπορεί να ελαχιστοποιηθεί με την αυστηρή επιτήρηση των υγρών και του αίματος των ασθενών, σε μονωμένες εργαστηριακές μονάδες και την κατάλληλη απολύμανση.

-Cecil. Textbook of Medicine, 22nd edition.

19.4.14

το μονοξείδιο του άνθρακα και το φαινόμενο Warburg στον καρκίνο

Για το φαινόμενο Warburg έχει ξαναγίνει αναφορά και στο Ο καρκίνος και το φαινόμενο(effect) Warburg. Σύμφωνα με αυτό στα καρκινικά κύτταρα γίνεται μετάπτωση, σε μικρότερο ή μεγαλύτερο βαθμό, από την οξειδωτική φωρφορυλίωση ή την αερόβια αναπνοή που γίνεται στα μιτοχόνδρια ως κύρια μορφή παραγωγής ενέργειας στα ευκαρυωτικά κύτταρα, σε μορφές παραγωγής ενέργειας εκτός των μιτοχονδρίων, σε αναερόβιες διαδικασίες στο κυτταρόπλασμα. Αν γίνει αυτή η μεταστροφή τότε το καρκινικό κύτταρο συνεχίζει αυτόν τον τρόπο παραγωγής ενέργειας ακόμη και αν αποκατασταθεί η παροχή οξυγόνου στο περιβάλλον του καρκινικού κυττάρου.

Το μονοξείδιο του άνθρακα (CO) είναι γνωστό για τις τοξικές του ιδιότητες. (Συνδέεται με την αιμοσφαιρίνη με συνεκτικότητα περίπου 250 φορές περισσότερο από το οξυγόνο, εκτοπίζοντάς το από την αιμοσφαιρίνη, έτσι σε συγκέντρωση στον αέρα γύρω στα 0,1% μπορεί να αποβεί θανατηφόρο). Αλλά, 
σύμφωνα με μία αμερικανική μελέτη που δημοσιεύθηκε στο «Cancer Research» από ερευνητές στο Beth Israel Deaconess Medical Center στη Βοστώνη,  θα μπορούσε, σε μικρές ασφαλείς δόσεις, να αποδειχθεί ευεργετική για θεραπευτικούς σκοπούς, στη θεραπεία του καρκίνου.
Σύμφωνα με τη μελέτη, το μονοξείδιο του άνθρακα είναι σε θέση να αντιστρέψει το φαινόμενο Warburg των καρκινικών κυττάρων, προκαλώντας έτσι το θάνατό τους. Ο οργανισμός παράγει φυσιολογικά μικρές ποσότητες CO σε συνθήκες οξειδωτικού στρες, μέσω της αυξημένης έκφρασης ενός γονιδίου που παράγει ένα ένζυμο την οξυγενάση της αίμης. (η οξυγενάση της αίμης είναι ένα ένζυμο που καταλύει την αποδόμηση της αίμης, σε χολερυθρίνη, με τη μεσολάβηση ενός ακόμη ενζύμου, σίδηρο και μονοξείδιο του άνθρακα). Σε όγκους αυτό το γονίδιο είναι ανενεργό και δεν μπορούν να παραχθούν επαρκείς ποσότητες του CO.

Φαίνεται ότι το CO αναγκάζει τα μιτοχόνδρια να αυξήσουν τη δραστηριότητά τους, που στα καρκινικά κύτταρα είναι πολύ ελαττωμένη έως καταργημένη, όπως αποδεικνύεται από την αύξηση της κατανάλωσης οξυγόνου από τα μιτοχόνδρια με την χορήγησή του, με αποτέλεσμα μέσω της παραγωγής ελεύθερων ριζών να οδηγηθούν σταδιακά στον κυτταρικό θάνατο όπως συμβαίνει και με τα υγιή κύτταρα. Τα υγιή κύτταρα μετέπεσαν σε μια κατάσταση χειμερίας νάρκης που τα προστάτευσε από τις κυτταροτοξικές επιδράσεις, όπως εξήγησε ο κύριος συγγραφέας Leo Otterbein.


Οι ερευνητές στο Beth Israel Deaconess Medical Center, χορήγησαν μέσω εισπνοής με μάσκες μια ασφαλή δόση του μονοξειδίου του άνθρακα για μία ώρα κάθε μέρα σε ποντίκια με καρκίνο του προστάτη, για μία περίοδο τεσσάρων έως έξι εβδομάδων. Παράλληλες μελέτες έδειξαν ότι το CO ευαισθητοποιεί τα καρκινικά κύτταρα οδηγώντας στη θεραπεία του όγκου, χωρίς να επηρεάζει τα υγιή κύτταρα.
http://www.univadis.gr/medical-news/8ff68e097e7613fb9082c753044cdcf2?WT.mc_id=UNI_UNL_WED_GR_gr_38

16.2.14

Η θρησκεία των Εβραίων και οι Έλληνες

Τα Ελληνιστικά κράτη που δημιουργήθηκαν μετά το θάνατο του Μ. Αλεξάνδρου και κυρίως αυτό των Πτολεμαίων στην Αίγυπτο και των Σελευκιδών στη Συρία, αποτέλεσαν το πεδίο όπου συναντήθηκαν και ήρθαν σε ώσμωση αλλά και αντιπαράθεση οι Έλληνες και οι Εβραίοι. Ας θυμηθούμε την μετάφραση των εβδομήκοντα, όπου 72 ελληνόγλωσσοι Εβραίοι με πρόνοια του

Πτολεμαίου Β´ του Φιλάδελφου και τη συνδρομή του Δημήτριου Φαληρέα, επιμελητή της βιβλιοθήκης της Αλεξάνδρειας, μετέφρασαν τα κείμενα της Παλαιάς Διαθήκης από την Εβραϊκή στην κοινή Ελληνιστική γλώσσα, στα μέσα του 3ου πΧ αιώνα, για τους Εβραίους υπηκόους του βασιλείου, κατοίκους κυρίως της Αλεξάνδρειας, που μιλούσαν περισσότερο την Ελληνική και λιγότερο την Εβραϊκή γλώσσα. Όπως και πολλά άλλα εβραϊκά κείμενα μεταφράσθηκαν στην ελληνιστική γλώσσα εκείνη την περίοδο. Τα Ελληνικά ήταν η κυρίαρχη γλώσσα για πολλούς αιώνες στην περιοχή της ανατολικής Μεσογείου. Εκείνη την περίοδο η Ιουδαία ήταν στην κυριαρχία του βασιλείου των Πτολεμαίων.
Μετά το 198 πΧ που η περιοχή της Ιουδαίας πέρασε στην κυριαρχία του βασιλείου των Σελευκιδών της Συρίας, ακολουθήθηκε από τους Σελευκίδες και κυρίως τον Αντίοχο Δ´, μια πολιτική βίαιου εξελληνισμού, που οδήγησε στην εξέγερση των Μακκαβαίων και στην αποκατάσταση της θρησκείας τους το 164 πΧ με τη νίκη τους επί του Αντιόχου Δ´. Μια σύγκρουση που είχε και χαρακτηριστικά εμφύλιας διαμάχης μιας και υπήρχαν ισχυρές τάσεις κυρίως στην αριστοκρατία αλλά και σε θρησκευτικές παρατάξεις που ήθελαν την ενσωμάτωση ελληνιστικών στοιχείων στη ζωή τους. Εκείνη την περίοδο οι Μακκαβαίοι, στην αναζήτηση συμμάχων είχαν στραφεί και προς τη Ρώμη αλλά και σε δυνάμεις στην Ελλάδα, κυρίως στη Σπάρτη, με την οποίαν, το βιβλίο των Μακκαβαίων γράφει ότι είχαν παλαιούς δεσμούς.

Οι Έλληνες για πολλούς αιώνες είχαν επαφές αλλά και αντιπαράθεση με τους Φοίνικες, Χαναναίους οι οποίοι κατοικούσαν στη βόρεια Χαναάν, στη θέση που είναι ο σημερινός Λίβανος. Με τους Φοίνικες οι Έλληνες ήταν για πολλούς αιώνες σε ανταγωνισμό για τον έλεγχο του εμπορίου στη Μεσόγειο αλλά και σε επαφές, αφού αξιοποίησαν το Φοινικικό αλφάβητο, με το οποίο καταγράφονταν φθόγγοι αντί συλλαβών. Εξάλλου σύμφωνα με την παράδοση, ιδρυτής της Θήβας ήταν ο Κάδμος ένας πρίγκηπας από τη Φοινίκη.
Ο Γιαχβέ, ο Ιεχωβάς, ήταν ένας θεός μιας φυλής στο νότο της Παλαιστίνης, των Ιουδαίων. Επτά έθνη μοιράζονταν τη γη της Παλαιστίνης όταν ήταν κάτω από την κυριαρχία των Ασσυρίων.

3.2.14

το στρες και τα βλαστικά κύτταρα

Σύμφωνα με δύο πρόσφατες δημοσιεύσεις στο περιοδικό Nature, εδώ  και εδώαπό την Haruco Obokata, βιολόγο στο Κόμπε της Ιαπωνίας, έγινε δυνατή η δημιουργία βλαστικών κυττάρων, υποβάλλοντας απλά τα κύτταρα σε συνθήκες στρες και κυρίως με έκθεση σε όξινο περιβάλλον. Δύο άρθρα γι αυτή τη σημαντική ανακάλυψη έγιναν στο ΒΗΜΑ scienceΠρος επανάσταση στην εξατομικευμένη ιατρική στις 29 Ιανουαρίου και Τα βλαστικά του στρες!, στις 3 Φεβρουαρίου 2014.

Τα βλαστοκύτταρα είναι αδιαφοροποίητα κύτταρα τα οποία παραμένουν στους διάφορους ιστούς και τα όργανα του σώματος, μετά την ανάπτυξη του εμβρύου και τα οποία χρησιμεύουν σαν μήτρες για την αναγέννηση των ιστών και των οργάνων στα οποία βρίσκονται και τα οποία ονομάζονται πολυδύναμα(multipotent) βλαστοκύτταρα των ενηλίκων(ή adult stem cells). Τα ερεθίσματα, σήματα, που δέχονται από το ιστικό περιβάλλον στο οποίο βρίσκονται, τα οδηγούν και στις αντίστοιχες διαφοροποιήσεις, τόσο στη διάρκεια της ανάπτυξης και τη διαφοροποίηση των ιστών, όσο και για τις ανάγκες αναγέννησης των φθαρμένων ιστών και των κυττάρων που πεθαίνουν.   Στον ενήλικo οργανισμό υπάρχουν περίπου 20 διαφορετικά είδη τέτοιων βλαστοκυττάρων. Έχει αποδειχθεί όμως πειραματικά ότι κάτω από την επίδραση κατάλληλων ερεθισμάτων μπορεί να εξελιχθούν και σε κύτταρα διαφορετικών ιστών από αυτών στους οποίους βρίσκονται, διατηρώντας δηλαδή μέρος της αρχικής τους πολυδυναμίας.
Φαίνεται ότι τα βλαστοκύτταρα αποτελούν μια μεγάλη ελπίδα, τη μεγαλύτερη ίσως, για την αναγέννηση των ιστών του ανθρώπινου σώματος, οποιουδήποτε ιστού, της καρδιάς, του εγκεφάλου, του ήπατος, των νεφρών  κλπ και να αντιμετωπιστούν προβλήματα που σήμερα φαίνονται άλυτα. Θα αποτελέσει επανάσταση  στην αντιμετώπιση των ασθενειών αλλά και της επιβίωσης. Η ανακάλυψη αυτή φαίνεται να απλοποιεί κατά πολύ τη δημιουργία τους από τον ίδιο οργανισμό που θα τα δεχθεί, σε σχέση με τις μέχρι τώρα μεθόδους.

Ταυτόχρονα αυτή η ανακάλυψη ίσως οδηγήσει και σε μια διαφορετική κατανόηση της καρκινογέννεσης. Τα καρκινικά κύτταρα αποτελούν κλώνους αδιαφοροποίητων κυττάρων, όπως είναι δηλαδή και τα βλαστοκύτταρα, τα οποία φαίνεται ότι  σε συνθήκες οξέωσης, δημιουργούνται μέσα σε τέτοιο περιβάλλον στο οποίο μπορούν και αναπαράγονται συνεχώς, χωρίς όμως να προχωρούν στη διαφοροποίησή τους, όπως γίνεται με το μεγαλύτερο μέρος των απογόνων των βλαστοκυττάρων. Όπως έγινε αναφορά και στην ανάρτηση Ο καρκίνος και το φαινόμενο(effect) Warburg, τα καρκινικά κύτταρα, που αποτελούν κλώνους αδιαφοροποίητων κυττάρων ή βλαστοκυττάρων κάποιου ιστού,  χρησιμοποιώντας κυρίως την αναερόβια μέθοδο παραγωγής ενέργειας, παράγουν τοπικά συνεχώς μεγάλες ποσότητες γαλακτικού οξέος, διατηρώντας ένα σταθερά όξινο ιστικό περιβάλλον, που ευνοεί τη μη διαφοροποίησή τους, και μπορεί ίσως να εξηγήσει τη γέννηση και την εξέλιξη του καρκίνου σε κάποιο ιστό. Σε αντίθεση με ένα υγιή ιστό στον οποίον δεν υπάρχουν σχετικά σταθερά αυτές οι συνθήκες και τα βλαστοκύτταρα ακολουθούν το δρόμο της διαφοροποίησης στον αντίστοιχο ιστό. 
Οι αρχικές συνθήκες οξέωσης σε κάποιους ιστιούς, που μπορεί να δημιουργήσουν αδιαφοροποίητα κύτταρα, μπορούν να προκύψουν από πολλές διαφορετικές καταστάσεις.

Επίσης:
-Η υποξία και ο καρκίνος. Μια διαφορετική προσέγγιση;
-Τα βλαστοκυτταρα

                                                                                                              Δ. Πετρίδης

13.1.14

ο εγκέφαλος και η πλαστικότητά του

Η νόηση υποστηρίζεται από τον εγκέφαλο. Τον 18ο αιώνα ο Γάλλος ιατρός Pierre Jean Georges Cabanis είχε υποστηρίξει ότι “ο εγκέφαλος εκκρίνει τη σκέψη όπως το ήπαρ εκκρίνει τη χολή”. Τέτοιες δηλώσεις εκείνη την εποχή προσλαμβάνονταν ως προκλητικές επιθέσεις στη θρησκευτική πίστη μιας αθάνατης ψυχής. Σήμερα η ουσία αυτής της διακήρυξης γίνεται αποδεκτή από το σύνολο σχεδόν των νευροβιολόγων. Οι αποδείξεις είναι αδιαμφισβήτητες. Καμιά έκφανση της συνείδησης δεν είναι δυνατή χωρίς τη φυσιολογική λειτουργία των νευρώνων του εγκεφάλου. Αν διαταραχθεί αυτή η λειτουργία αναπόφευκτα ακολουθεί η απώλεια της συνείδησης. Αλλά και όλες οι σύνθετες δραστηριότητες που γίνονται χωρίς να έχουμε επίγνωση αυτού του ελέγχου ή και να μπορούμε να τις επηρεάσουμε, ρυθμίζονται από τα νευρικά μας κέντρα.

Η έδρα της συνείδησης είναι ο φλοιός των εγκεφαλικών ημισφαιρίων. Ο φλοιός αποτελεί μια λεπτή, εξειδικευμένη δομή που καλύπτει ολόκληρη την επιφάνεια του εγκεφάλου. Είναι η φαιά ουσία του εγκεφάλου, που περιλαμβάνει τα σώματα των νευρικών κυττάρων, που είναι διατεταγμένα σε έξι στιβάδες, η μια πάνω στην άλλη. Ένα πυκνό δενδρόμορφο δίκτυο συνδέει τα κύτταρα αυτών των στιβάδων, τόσο εντός της ίδιας στιβάδας όσο και μεταξύ των στιβάδων, με ένα τεράστια μεγάλο αριθμό διασυνδέσεων. Αυτό το δίκτυο συνδέεται με τα υπόλοιπα μέρη του εγκεφάλου και με αυτό τον τρόπο με ολόκληρο τον οργανισμό με μια πυκνή μάζα ινών που αποτελούν τη λευκή ουσία. Αυτές οι ίνες είναι είτε αισθητήριες(κεντρομόλες) που μεταφέρουν αισθητήριες ώσεις από όλα τα μέρη του σώματος, είτε κινητικές(φυγόκεντρες) που στέλνουν ώσεις στους μυς. Αυτές οι είσοδοι και οι έξοδοι οριοθετούν στον φλοιό ένα σύνολο εξειδικευμένων περιοχών οι οποίες έχουν χαρτογραφηθεί εκτενώς.

Ο φλοιός είναι η έδρα της συνείδησης. Μόνο τα σήματα που φθάνουν σ' αυτόν γεννούν νοητικές εμπειρίες.

1.9.13

Το στρες ως παράγοντας ανάπτυξης

Κάθε βιολογικός οργανισμός, ως ένα αυτορρυθμιζόμενο σύστημα σε αλληλεξάρτηση με το περιβάλλον με το οποίο ανταλλάσσει συνεχώς πληροφορίες και αλληλεπιδράσεις, έχει μάθει να διαχειρίζεται το μεγαλύτερο μέρος αυτών των επιδράσεων μέσα από μαθημένες λύσεις, συστήματα αυτορρύθμισης, συμπεριφορές κλπ. Ένα μέρος αυτών των επιδράσεων συνιστούν μια μικρότερη ή μεγαλύτερη δοκιμασία για τον οργανισμό είτε επειδή αποτελούν ή εκλαμβάνονται ως κίνδυνος για την ύπαρξή του είτε επειδή απαιτούν γενικότερες αναδιατάξεις που πρέπει να γίνουν ώστε ο οργανισμός να προσαρμοσθεί επιτυχώς στη προκύπτουσα πρόκληση. Στα θηλαστικά αυτή η αντίδραση σηματοδοτείται ως αντίδραση αντιμετώπισης κινδύνων και εξυπηρετείται με τη διέγερση του συμπαθητικού συστήματος. Όταν το θηλαστικό θεωρήσει ότι ο κίνδυνος που το απειλεί υπερβαίνει τις δυνατότητές του να τον αντιμετωπίσει, εντύπωση πραγματική ή εσφαλμένη δεν έχει σημασία, και ταυτόχρονα δεν μπορεί να τον αποφύγει, τότε αυτό βιώνεται ως κατάσταση στρες που προκύπτει από τον φόβο. Στη βάση δηλαδή του στρες βρίσκεται ο φόβος ότι ο εαυτός δεν θα μπορέσει να ανταποκριθεί στον συγκεκριμένο κίνδυνο. Στον άνθρωπο που έχει αναπτύξει την ικανότητα της δημιουργίας ερμηνειών για τη σχέση του με το περιβάλλον, ιστοριών αλλά και της λογικής σκέψης, δημιουργήθηκε ένα νέο εργαλείο διαχείρισης των κρίσεων, το οποίο μπορεί να δράσει είτε βρίσκοντας νέες λύσεις είτε όμως χειροτερεύοντας τα πράγματα. Δηλαδή για παράδειγμα οι ερμηνείες που θα δώσει μπορεί να μεγιστοποιούν το πρόβλημα και να το διαιωνίζουν, χωρίς αυτό ανταποκρίνεται στα αντικειμενικά δεδομένα. Σ' αυτή την περίπτωση η σκέψη αποτελεί παράγοντα δημιουργίας ή επιδείνωσης του άγχους και του στρες. Ή αντίθετα να αναγκασθεί να βρει νέες λύσεις ή να αναδιατάξει γενικότερα τον εαυτό και τις μέχρι τότε ερμηνείες, ώστε να αντιμετωπίσει την πρόκληση, αναπτύσσοντας με αυτό τον τρόπο τις δυνατότητες του εαυτού.

27.8.13

Ο καρκίνος και το φαινόμενο(effect) Warburg .

Otto H. Warburg(1883-1970).
To 1930 ο Γερμανός βιοχημικός Otto Warburg, είχε προτείνει την υπόθεση ότι στα καρκινικά κύτταρα γίνεται μετάπτωση, σε μικρότερο ή μεγαλύτερο βαθμό, από την οξειδωτική φωρφορυλίωση ή την αερόβια αναπνοή που γίνεται στα μιτοχόνδρια ως κύρια μορφή παραγωγής ενέργειας στα ευκαρυωτικά κύτταρα, σε μορφές παραγωγής ενέργειας εκτός των μιτοχονδρίων, σε αναερόβιες διαδικασίες στο κυτταρόπλασμα, για την οποία είχε πάρει και το βραβείο Νόμπελ στη Φυσιολογία το 1931. Αν γίνει αυτή η μεταστροφή τότε το καρκινικό κύτταρο συνεχίζει αυτόν τον τρόπο παραγωγής ενέργειας ακόμη και αν αποκατασταθεί η παροχή οξυγόνου στο περιβάλλον του καρκινικού κυττάρου. Οι μεταβολές αυτές στην κυτταρική αναπνοή αποτελούν ένα χαρακτηριστικό των καρκινικών κυττάρων που τα διαφοροποιούν από τα υπόλοιπα φυσιολογικά κύτταρα του οργανισμού.
Είναι γνωστό ότι τα μιτοχόνδρια είναι οργανίλια που υπάρχουν σε μεγάλους αριθμούς, περίπου 1000-2000 σε κάθε κύτταρο, με το δικό τους DNA, μιας και ήταν ξεχωριστοί μικροοργανισμοί πριν ενσωματωθούν στα ευκαρυωτικά κύτταρα, που προσέφεραν το πλεονέκτημα της παραγωγής ενέργειας από την καύση της γλυκόζης παρουσία οξυγόνου η οποία αποθηκεύεται για τις ενεργειακές ανάγκες του κυττάρου μέσα σε ένα μόριο, το ενεργειακό νόμισμα του οργανισμού, το γνωστό ΑΤΡ. Το τεράστιο πλεονέκτημα που προέκυπτε από αυτή την εξέλιξη ήταν ότι παράγονται πολύ μεγαλύτερα ποσά ενέργειας από την ίδια ποσότητα γλυκόζης άρα και τα ευκαρυωτικά κύτταρα μπορούσαν να επιβιώσουν με πολύ μικρότερη προσφορά γλυκόζης. Τα μιτοχόνδρια από αυτή τη συμβίωση έβρισκαν άφθονη γλυκόζη για να μεταβολίσουν. Έτσι το 90% της παραγωγής ενέργειας στα ευκαρυωτικά κύτταρα οφείλεται σ' αυτή τη διαδικασία και μόνο το 10% περίπου παράγεται με την αναερόβια γλυκόλυση ή άλλες οδούς που συμβαίνουν κατά κύριο λόγο στο κυτταρόπλασμα και οι οποίες απαιτούν πολύ μεγαλύτερα ποσά γλυκόζης και λειτουργούν ως επί το πλείστον ως εφεδρικές οδοί παραγωγής ενέργειας όταν δεν επαρκεί το σύστημα της οξειδωτικής φωσφορυλίωσης, όπως για παράδειγμα στην έντονη άσκηση, όπου η παροχή οξυγόνου δεν επαρκεί για τις ανάγκες παραγωγής ενέργειας. Σ' αυτή τη δεύτερη διαδικασία παράγονται μεγάλες ποσότητες γαλακτικού οξέος, στο οποίο οφείλεται και το αίσθημα κόπωσης καθώς και κετονών. Η ζωή δηλαδή είναι εφικτή και χωρίς οξυγόνο αλλά είναι πολύ πιο ακριβή(σε γλυκόζη).

6.7.13

η κοινωνία σαν μακροϋποκείμενο

Μπορούμε να θεωρήσουμε την κοινωνία ως ένα μακροϋποκείμενο και να δούμε τις λειτουργίες της σε αντιστοιχία με ανάλογες λειτουργίες που έχει το ξεχωριστό άτομο, παίρνοντας εννοείται υπ' όψη ότι στην κοινωνία έχουμε μια νέα τάξη μεγέθους σε σχέση με το ξεχωριστό άτομο, με όλες τις διαφοροποιήσεις που αυτό συνεπάγεται;
Μια τέτοια αντιστοίχιση έχει βάση, επειδή πρόκειται για δύο συστήματα που το ένα προκύπτει από το άλλο αλλά και εμπεριέχονται το ένα μέσα στο άλλο. Η ανθρώπινη κοινωνία και η συλλογική της συνείδηση, με τα ένστικτα, τις μνήμες, τις απωθημένες υποσυνείδητες ιδέες, τις παρούσες τάσεις και τις μελλοντικές δυνατότητες ανάπτυξής της, είναι φτιαγμένη από τα ένστικτα, τις αντίστοιχες μνήμες, τις απωθημένες υποσυνείδητες ιδέες, παρούσες τάσεις και μελλοντικές δυνατότητες του κάθε ξεχωριστού μέλους της αλλά και αντίστροφα η συνείδηση του κάθε ξεχωριστού ανθρώπου διαμορφώνεται από την αλληλεπίδραση των γενετικών του καταβολών με το περιβάλλον της ανθρώπινης κοινωνίας, έτσι βέβαια όπως εκφράζεται στο σημαντικό για τον κάθε άνθρωπο περιβάλλον και όλες τις ιδέες που την συνοδεύουν. Αλλά και αυτές οι γενετικές καταβολές δεν κάνουν τίποτε άλλο από το να μεταφέρουν εκείνα τα χαρακτηριστικά από την μέχρι τώρα εξέλιξη του ανθρώπινου είδους, που αποδείχθηκαν ικανά και απολύτως απαραίτητα να το διατηρήσουν στη ζωή. Αυτό έχει μια επέκταση όχι μόνο στο ανθρώπινο στάδιο της εξέλιξης αλλά στο σύνολο της βιολογικής εξέλιξης, που και αυτό με τη σειρά του είναι απόρροια όλης της προηγούμενης εξέλιξης. Είναι χαρακτηριστικό ότι στο κάθε ξεχωριστό άτομο η οντογένεση επαναλαμβάνει την φυλογένεση. Το ανθρώπινο έμβρυο επαναλαμβάνει όλη την προηγούμενη εξέλιξη από τον μονοκύτταρο οργανισμό μέχρι τον άνθρωπο. Αντίστροφα αν δούμε την εξέλιξη της ανθρώπινης κοινωνίας, θα δούμε ότι η νοητική αλλά και η ηθική της ανάπτυξη έχει αντιστοιχίες με αυτήν του ξεχωριστού ανθρώπου, από την παιδική ηλικία προς την ενηλικίωση.

4.7.13

οι δυνάμεις της αγοράς και ο καπιταλισμός

Δίνοντας μια αρκετά χαλαρή διάσταση στις έννοιες και με ακόμη πιο χαλαρή αντιστοίχιση, ας κάνουμε την υπόθεση ότι στην κοινωνία οι δυνάμεις της αγοράς που δημιουργούν ανταγωνισμό, καινούργιες προκλήσεις, ανάπτυξη αλλά και καταστροφή, είναι όπως τα ένστικτα της ζωής σε έναν οργανισμό. Στα ένστικτα ο ορίζοντας της δράσης τους είναι περιορισμένος από τους συγκεκριμένους σκοπούς που έχουν. Αν αφεθούν μόνα τους, χωρίς τον έλεγχο της λογικής, συχνά οδηγούν σε καταστροφή. Ταυτόχρονα χαρακτηρίζουν τη ζωή και χωρίς τη ζωτικότητά τους δεν υπάρχει ανάπτυξη του οργανισμού. Όσο ενηλικιώνεται ο οργανισμός, ο μετωπιαίος φλοιός αναλαμβάνει πληρέστερο έλεγχο πάνω στα ένστικτα και τις συμπεριφορές που προκύπτουν από αυτά, τα εμπλουτίζει με νέο περιεχόμενο, τα μετασχηματίζει σε ορισμένες περιπτώσεις, κάνει τη λειτουργία τους πιο αποτελεσματική για την ανάπτυξη, προβλέπει, έχει σχέδιο κτλ, ώστε να εξυπηρετούνται αποτελεσματικότερα τα μακροπρόθεσμα συμφέροντα του εαυτού.
Οι δυνάμεις της αγοράς στηρίζονται στο ανταγωνιστικό πνεύμα, στον αγώνα της επικράτησης. Αυτές οι λειτουργίες που είναι οπωσδήποτε πιο προχωρημένες από αυτές του παιδικού σταδίου, όπου το παιδί κυρίως ακολουθεί αυτό που θα του πει ο μεγαλύτερος, εντάσσονται σε μια προσπάθεια του εφήβου να αυτονομηθεί και να δείξει την αξία του.

Η λειτουργία των δυνάμεων της αγοράς προϋπήρχε πολλές χιλιετίες πριν τον καπιταλισμό. Οι εμπορικές κοινωνίες που δημιουργήθηκαν στις παρυφές των πολυάνθρωπων κρατικών αγροτικών συγκροτήσεων της ανατολικής Μεσογείου και της Μέσης Ανατολής, όπως ήταν οι Φοίνικες και στη συνέχεια οι ελληνικές πόλεις που ανέλαβαν τον έλεγχο του εμπορίου στη Μεσόγειο, ήταν αυτοί που πρώτοι τις ανέπτυξαν περισσότερο, μαζί με το πνεύμα του ανταγωνισμού αλλά και των καινοτομιών που έφερναν ως απάντηση στις προκλήσεις που έπρεπε να ξεπεράσουν. Το παράδειγμα της Κίνας σήμερα που η οικονομία της τις δύο τελευταίες δεκαετίες εκτινάχθηκε

8.3.13

8 Μαρτίου. Ημέρα της γυναίκας

από το περσινό αφιέρωμα του βόρειου ιστολόγιου για την ημέρα της γυναίκας (..ελλείψει φετεινού)

 

η γυναίκα μητέρα, πηγή του ανθρώπινου πολιτισμού

Η θεά Κυβέλη της Φρυγίας,
αντίστοιχη με τη θεά Ρέα της Ελληνικής μυθολογίας,
αποκαλούμενη και Ρέα-Κυβέλη.
Άγαλμα της Ρωμαϊκής εποχής (60 π.Χ. περίπου). 
8 Μαρτίου.

Στις αρχές της άνοιξης γινόταν στην αρχαιότητα οι γιορτές της γονιμότητας που ήταν αφιερωμένες στις μητρικές θεότητες. Και σήμερα, ως επανασύνδεση με την πανάρχαιη κληρονομιά της συλλογικής μνήμης της ανθρωπότητας, η μέρα που έχει καθορισθεί να τιμάται η γυναίκα μητέρα, είναι στην αρχή της άνοιξης, σύμβολο της αέναης γέννησης της ζωής. 

Όταν οι άνθρωποι έμαθαν να καλλιεργούν τη γη και άρχισε η μόνιμη αγροτική εγκατάσταση σε περιοχές που ήταν εύφορες και η δημιουργία των μόνιμων οικισμών και των πρώτων πόλεων, άρχισε να ισχυροποιείται και η θέση της γυναίκας. Η γυναίκα μητέρα που γεννά δημιουργώντας ζωή, ταυτίζεται με τις διαδικασίες της γονιμότητας της γης που γεννά καρπούς, δημιουργώντας συνεχώς νέα ζωή. Οι άνθρωποι είναι τα παιδιά της, μιας και εξαρτώνται απ' αυτήν.
Μέχρι τότε, για πολλές χιλιάδες χρόνια, στις περιφερόμενες για την εξασφάλιση τροφής ομάδες κυνηγών και τροφοσυλλεκτών, τον πρώτο λόγο τον είχε ο άνδρας, ενώ η γυναίκα απαραίτητη για την επιβίωση και τη φροντίδα των παιδιών, αποτελούσε ταυτόχρονα και ένα εμπόδιο στην κίνηση της ομάδας. Ταυτόχρονα  με τον ρόλο της γυναίκας αναβαθμίζεται και ο ρόλος των ηλικιωμένων που τώρα πια είναι χρήσιμοι για  την κατασκευή εργαλείων και όπλων, τη μεταφορά τεχνογνωσίας.
 Η γυναίκα θεοποιείται. Η Ιστάρ στη Σουμερία, η Ίσις στην Αίγυπτο, η Κάλι στην Ινδία, η Άρτεμις στην Έφεσο, η Κυβέλη στη Φρυγία, η Ρέα και η Δήμητρα στην Ελλάδα, η Ceres(μια μεταφορά της Δήμητρας) στη Ρώμη. Η δημοφιλία στους χριστιανικούς χρόνους της Παναγίας είναι μια συνέχεια του τεράστιου κύρους που είχαν οι παλιές γυναικείες θεότητες και η απόδοση τιμής στη γυναίκα-μάνα, αλλά και στο ρόλο της σαν οικείου μεσολαβητή με τον σχετικά απόμακρο και αυστηρό θεό-πατέρα.
Ο ρόλος του άνδρα σαν γονιμοποιού στοιχείου είναι φυσικά παρών στο πάνθεον των αρχαίων πολιτισμών, με τα σύμβολα της γονιμότητας. Τον ταύρο που την μορφή του έχει ο μεγάλος θεός των Φοινίκων ο Βάαλ,
όπως και στην Μινωϊκή Κρήτη με τον Μινώταυρο και τις γιορτές με τους ταύρους, ένα σύμβολο εξαπλωμένο σε όλη την Μεσόγειο. Η Ευρώπη εξάλλου ταξίδεψε δυτικά από τις ακτές της Συρίας, πάνω στην πλάτη ενός ταύρου. Ο Δίας στους Έλληνες  ήταν επίσης, όπως ξέρουμε, ένας κατ' εξοχήν γονιμοποιός θεός, με θεές και θνητές. Το σύμβολο του όφεως, ένα φαλικό σύμβολο, συνόδευε επίσης τις μητρικές θεότητες σε πολλούς πολιτισμούς.
Η μητέρα γη όμως ήταν ταυτισμένη κυρίως με την γυναίκα αλλά με το αρσενικό στοιχείο παρόν. Είναι χαρακτηριστικό ότι όλα τα ονόματα των πόλεων ή χωρών είναι θηλυκά. Ενώ τα ονόματα των ποταμών που ποτίζουν την γη για να βγάλει καρπούς είναι αρσενικά.

Οι μονοθεϊστικές θρησκείες που εμφανίζονται στη συνέχεια είναι θρησκείες αυστηρά πατριαρχικές. Γεννιούνται στο σκληρό περιβάλλον των πολεμικών νομαδικών φύλων των άγονων περιοχών, της ερήμου, που ήταν και περιφερόμενοι ποιμένες. Στους περιφερόμενους πολεμιστές οι αρχηγοί είναι άνδρες. Είχαν πατριαρχική δομή και ακολουθούν το ποιμενικό πρότυπο.  Ένας ποιμενικός λαός επιλέγει ως εργαλείο συνοχής έναν ουράνιο ποιμένα, που τον εκπροσωπούν επίγειοι ποιμένες.  Αποστολή του είναι να συγκεντρώνει το ποίμνιο του ώστε να μη διασκορπισθεί. Δεν χωράνε διαφορετικές απόψεις. Επικρατεί ο αδυσώπητος νόμος της ομοιομορφίας. Σ΄αυτό το σκληρό περιβάλλον δεν υπάρχει ανεκτικότητα επειδή και η φύση εδώ δεν είναι ανεκτική με τους ανθρώπους.
Αντίθετα η πόλη συμβολίζεται με τη γυναίκα. Στην Παλαιά Διαθήκη η Βαβυλώνα παρομοιάζεται με μια πόρνη. Δεν είναι τυχαίο ότι ο Θεός, ο Γιαχβέ της Παλαιάς Διαθήκης, επιλέγει τον Άβελ που ήταν βοσκός από τον Κάιν που ήταν γεωργός.
Οι νομάδες εποφθαλμιώντας τα αγαθά των πόλεων τις καταλαμβάνανε διατηρώντας τα πρότυπα οργάνωσής τους αλλά μετασχηματιζόμενοι ταυτόχρονα και οι ίδιοι από τις διαφορετικές δομές που δημιουργούνται στην μόνιμη εγκατάσταση και τις πόλεις.

Οι μονοθεϊστικές θρησκείες υποβαθμίσανε τον ρόλο της γυναίκας περιορίζοντάς την αποκλειστικά στην τεκνοποίηση. Η γυναίκα κλίνεται στο σπίτι, όπως ήταν κλεισμένη στη νομαδική σκηνή, για να κάνει παιδιά. "Αυξάνεστε και πληθύνεστε". Ο μονοθεϊσμός ήθελε μεγάλα πλήθη, λέει ο Ρεζίς Ντεμπρέ στο "ο θεός, μια ιστορική διαδρομή".
 Η αυτοκρατορία του χριστιανισμού θα απαγορεύσει τη γύμνια, θα κλείσουν τα λουτρά, τα γυμναστήρια, τα πορνεία, τα στάδια, θα σταματήσουν οι ολυμπιακοί αγώνες. Τώρα προέχει ο ασκητισμός, η μετάνοια, η αυτοτιμωρία. Ο ερωτισμός σιγεί.
Ο Απόστολος Παύλος επιβάλλει στις γυναίκες να μη μιλούν στις συνελεύσεις και δεν τους επιτρέπει να διδάξουν. Η Εύα είναι καταραμένη, υπεύθυνη για όλα τα δεινά των απογόνων του Αβραάμ. Πλάστηκε από το πλευρό του Αδάμ που αυτός, ο άνδρας, έγινε κατ' εικόνα του Θεού. Στους απογόνους του δεν εμφανίζονται γυναίκες, είναι σαν να μην υπάρχουν.
Η σημερινή νοικοκυρά είχε το αρχέτυπό της στην γυναίκα που έμενε στη σκηνή και μοναδική της φροντίδα ήταν τα παιδιά. Όλη η υπόλοιπη κοινωνική ζωή ήταν υπόθεση των ανδρών.
Η γυναίκα όμως συνέχισε να είναι ταυτισμένη με την φύση αλλά στις νέες συνθήκες που δημιουργήθηκαν, η φύση είναι κάτι μιαρό. Η mater, μητέρα, είναι η ύλη και η ύλη είναι κατώτερη από το πνεύμα που το εκπροσωπεί ο άνδρας.
Οι μάγισσες που κυνηγήθηκαν και κάηκαν κατά χιλιάδες στις πυρές του Μεσαίωνα, θεωρήθηκαν απομεινάρια της λατρείας των πανάρχαιων γυναικείων θεοτήτων και τελετουργιών που αφορούσαν την γονιμότητα και τη σχέση με την φύση. Αν και ο καθολικισμός  κρατά μια διφορούμενη στάση απέναντι στη γυναίκα, την αντιμετωπίζει σαν κάτι ανάμεσα σε άγγελο και πόρνη, αγία και μάγισσα.
Σήμερα η γυναίκα ξανακατακτά τη θέση της στον κόσμο, τα πατριαρχικά, πατερναλιστικά πρότυπα υποχωρούν μαζί με τις πατριαρχικές θρησκείες κι αυτός είναι ένας παράγοντας που μαζί με άλλους θα καθορίσει το νέο στάδιο του ανθρώπινου πολιτισμού.

Ξαναγυρνώντας στην Ρέα που σύμφωνα με τον μύθο έσωσε τα παιδιά της από τον Κρόνο που τα έτρωγε, μπορούμε να κάνουμε μια ερμηνεία αυτού του μύθου συνδέοντάς τον με το κανιβαλιστικό παρελθόν της ανθρωπότητας και την χαλιναγώγησή του με τον καθοριστικό ρόλο της γυναίκας μητέρας στη μόνιμη αγροτική εγκατάσταση. Ο Κρόνος είναι αυτός που τρώει τα παιδιά του. Η Ρέα είναι αυτή που τα σώζει. Ο Δίας σηματοδότησε το πέρασμα στις καινούργιες κοινωνικές συγκροτήσεις.
                                                               

                                                              ***

Hμέρα της γυναίκας με Altan.

-Μου λένε ότι εμείς οι γυναίκες
είμαστε ανώτερες σε όλα.
Αντοχή, αξιοπιστία, καλό κράτημα στο δρόμο..




-Μου αρέσω,
 αλλά δεν ξέρω
αν έχω καλό γούστο.


                                             

                                                                ***

 Γυναίκες. Η άλλη πλευρά.

Κόψιμο μύτης και αυτιών.
Η ζωή ψάχνει διεξόδους.
Υπάρχει έλξη;
Θάνατος με λιθοβολισμό στο Αφγανιστάν.
Από το Ευρωπαϊκό παρελθόν.
Βασανιστήρια μάγισσας τον Μεσαίωνα,
πριν οδηγηθεί στην πυρά.
                                                                   ***

11.2.13

οι τελετές ενηλικίωσης και η νεανική βία

Οι τελετές της μύησης για την ενηλικίωση, που γινόντουσαν σε όλες τις κοινωνίες και συνεχίζουν με έναν τρόπο να γίνονται μέχρι και σήμερα, αποτελούσαν το πέρασμα του νέου άνδρα στην αποδοχή του από την ομάδα, τη φυλή, την πόλη, ότι είναι ικανός να πολεμήσει και να υπερασπίσει την ομάδα. Αποκτώντας με αυτό τον τρόπο και τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις των άλλων ανδρών της ομάδας. Οι τελετές μύησης άρχισαν σαν εξετάσεις μαχητικής ικανότητας για το κυνήγι αλλά και τον πόλεμο και αργότερα παίρνουν το χαρακτήρα μαγικής τελετής. Στο νέο που ενηλικιώνονταν εμπνέονταν και διάφορες αντιλήψεις και δοξασίες για τη φυλή, που αφορούσαν ας πούμε την πνευματική παράδοση της φυλής. Του διηγούνταν διάφορους μύθους για το θρυλικό παρελθόν της φυλής και του ανακοινώνονταν τοτεμικά μυστικά με τη μορφή δογμάτων.
Το πέρασμα αυτό του αγοριού στο στάδιο της ενηλικίωσης, σηματοδοτείται εδώ και αιώνες, κυρίως από τη στρατιωτική θητεία. Παίρνει όμως και πολλές άλλες πιο άτυπες μορφές. Για παράδειγμα η συμμετοχή πολλών νέων σε βίαιες εκδηλώσεις ή ακόμη και η συμμετοχή σε δραστηριότητες όπως κοινωνικά κινήματα, οργανώσεις κτλ, πέρα από τους άλλους κοινωνικούς λόγους, υπαρκτά προβλήματα, κυρίαρχες ιδέες, που μπορεί να εξηγούν αυτού του είδους τις δραστηριότητες, αποτελούν ταυτόχρονα με ένα τρόπο και ένα ‘’βάπτισμα του πυρός’’ και απόδειξης ότι είναι ικανοί να “πολεμήσουν”.
Πολλές φορές παίρνει μορφές ακραίας βίας. Η βία  είναι ένα “όπλο” που η ανθρώπινη εξέλιξη, μέσα από την ανάπτυξη του λόγου, τείνει να το ξεπεράσει, μετασχηματίζοντας ένα μεγάλο μέρος αυτού του δυναμικού, σε δημιουργία. Σαν παρακαταθήκη όμως από τις επιλογές που μας έχει εφοδιάσει η εξέλιξη του είδους μας, συνεχίζει να υπάρχει και ανάλογα με τις συνθήκες και το πως επηρεάζεται η διαμόρφωση της ατομικής συνείδησης, να προτάσσεται ως επιλογή. Επιλογή που τις περισσότερες φορές έχει καταστροφικά ή πολύ πενιχρά αποτελέσματα και γι αυτόν που την επιλέγει, αλλά η πρόταξη των βίαιων συναισθημάτων δεν μπορεί να δει μακρύτερα από αυτά.




Διονύσης Σαββόπουλος (1983). "είμαι 16άρης, σας γαμώ τα λύκεια.."





13.12.12

οι αρχαίοι Έλληνες και οι "βάρβαροι"


Οι αρχαίοι Έλληνες ξεχώριζαν τους εαυτούς τους από αυτούς που αποκαλούσαν “βαρβάρους”, από το θέμα της ελευθερίας. Για μεγάλο διάστημα η κύρια αντιπαράθεση ήταν με τους Πέρσες. Ενώ σέβονταν τους Πέρσες για τον αρχαίο πολιτισμό τους, τους αποκαλούσαν βαρβάρους επειδή δεν ήταν ελεύθεροι, αλλά υπήκοοι ενός δεσπότη. Από την άλλη οι Πέρσες χλεύαζαν τους Έλληνες επειδή τις αποφάσεις για την πόλη τις έπαιρναν κουβεντιάζοντας όλοι μαζί στην Αγορά και δεν παίρνονταν από τον ένα ηγέτη. Τους κατηγορούσαν δηλαδή γι αυτό που οι Έλληνες ήταν περήφανοι.
Είναι δύο διαφορετικές αντιλήψεις για την κοινωνική οργάνωση. Είναι η λογική του ποιμνίου, του κοπαδιού, με τον μεγάλο αρχηγό επικεφαλής, που παίρνει τις αποφάσεις που αποτελούν θέσφατα που δεν μπορούν να αμφισβητηθούν. Από την άλλη είναι η λογική της Δημοκρατίας όπου τις αποφάσεις τις παίρνουν από κοινού οι πολίτες και οι ηγέτες τους υπακούουν στους ίδιους νόμους που οι ίδιοι οι πολίτες καθορίζουν. Αυτό τους χειραφετεί, τους κάνει αυτενεργά υποκείμενα, κάτι που αποτελεί προϋπόθεση της ηθικής αλλά και της γνωστικής εξέλιξης και ωρίμανσης.
Η λογική του κοπαδιού σημαίνει αυστηρή ιεραρχία. Υποταγή στον ανώτερο, βία στον κατώτερο. Αυτοί που ακολουθούν τον αρχηγό παίρνουν δύναμη και εξουσία από την πίστη τους σ' αυτόν. Σημαίνει ομοιομορφία. Καμία ανοχή στο διαφορετικό. Σημαίνει βία απέναντι στις άλλες ομάδες, στο διαφορετικό.

3.12.12

Παρμενίδης ή Ηράκλειτος;

Ο Ηράκλειτος από την Έφεσο(544-484 π.Χ.),
σε λεπτομέρεια από την τοιχογραφία
του Ραφαήλ, η σχολή των Αθηνών,
στο παλάτι των Αποστόλων στο Βατικανό. 

Η αντίθεση ανάμεσα σε ένα κόσμο αμετάβλητο και ένα κόσμο μεταβαλλόμενο και ασταθή, παρουσιάσθηκε από τον 6ο-5ο πΧ αιώνα. Ο Ηράκλειτος υποστήριξε από τα τέλη του 6ου αιώνα ότι το σύμπαν εξελίσσεται διαρκώς, ότι τα πάντα είναι κίνηση και ροή χωρίς αρχή και τέλος. Η “αλήθεια” βρίσκεται στην κατανόηση αυτού του γίγνεσθαι που είναι εγγενώς άπειρο και μια διαδικασία καθ' εαυτή. Και από τη στιγμή που είναι γίγνεσθαι δηλαδή κάτι που μεταβάλλεται διαρκώς δεν μπορούμε να μιλούμε για μια “αμετάβλητη, αιώνια αλήθεια”, αυτό είναι κάτι που διαμορφώνεται συνεχώς μέσα στην κίνηση. 
Σε αντίθεση με τον Ηράκλειτο, ο Παρμενίδης υποστήριζε ότι το ον είναι ένα, αγέννητο, αμετάβλητο και αιώνιο. Σύμφωνα με τον Παρμενίδη αν άλλαζε κάτι υπήρχε η δυνατότητα να εμφανισθεί κάτι που δεν υπήρχε πριν, κάτι που είναι αδύνατον(επειδή κάτι που δεν υπάρχει είναι αδύνατον να αρχίσει να υπάρχει), επομένως η αλλαγή είναι αδύνατη. Σύμφωνα με αυτή τη λογική τα αποτελέσματα προϋπάρχουν των αιτίων, εφ' όσον τίποτε καινούργιο δεν μπορεί να αναδυθεί. Ο Αριστοτέλης προχωρεί στη σύνθεση των δύο αντιλήψεων, περί αλλαγής και μη αλλαγής στη δική του θεωρία περί κοσμογονίας. Εισάγει την αντίθεση ανάμεσα σε έναν κόσμο αμετάβλητο και αιώνιο και τον φθαρτό μεταβαλλόμενο κόσμο που τον ταυτίζει με τη γη (και τη σελήνη). Παρόμοιο διαχωρισμό είχε κάνει και ο Πλάτων, ο οποίος ξεχωρίζει το είναι από το γίγνεσθαι. Το είναι το ταυτίζει με τις αιώνιες αλήθειες, τις ιδέες. Το γίγνεσθαι με τις μεταβολές, την εξέλιξη της ζωής και της σκέψης, στην πορεία της προς τις αυτές τις αιώνιες ιδέες. Ένας δυϊσμός που ταλαιπώρησε τη φιλοσοφία.
Παρμενίδης. Από την Ελέα της
Ν. Ιταλίας, μία από τις αποικίες που ίδρυσαν

 οι Φωκαείς στην κεντρική και δυτική Μεσόγειο.
Γεννήθηκε στα τέλη του 6ου π.Χ. αιώνα. 
Τον 17ο αιώνα ο Νεύτων καθιερώνει τους ίδιους συμπαντικούς νόμους που ισχύουν παντού, τόσο στα μακρινά άστρα όσο και στον κήπο του σπιτιού. Ένας θρίαμβος του είναι πάνω στο γίγνεσθαι. Το σύμπαν μεταβάλλεται αλλά στα πλαίσια αυτής της πραγματικότητας. Αν γνωρίζουμε την κατάσταση ενός συστήματος σε μια οποιαδήποτε στιγμή, τότε μπορούμε να υπολογίσουμε τις επόμενες καταστάσεις, καθώς και τις προηγούμενες.
Το 1915 ο Αινστάιν ανακαλύπτει ότι οι εξισώσεις της θεωρίας της σχετικότητας τον οδηγούν σε ένα δυναμικό μεταβαλλόμενο σύμπαν που είτε διαστέλλεται είτε συστέλλεται, αναδιπλώνεται στον εαυτό του. Οι αντιλήψεις της εποχής ήταν υπέρ ενός στατικού σύμπαντος γι αυτό και ο Αινστάιν, για να εναρμονιστεί με αυτή την αντίληψη, μίλησε για μια δύναμη αντιβαρύτητας που εξουδετερώνει τη δύναμη της βαρύτητας στο σύμπαν, κάτι που αργότερα παραδέχθηκε ότι ήταν το μεγαλύτερο λάθος της ζωής του, όταν ο Hubble ανακάλυψε το 1929 ότι το σύμπαν διαστέλλεται.
Το 1965 ανακαλύφθηκε η ακτινοβολία υποβάθρου που αποτέλεσε ισχυρό επιχείρημα για τη θεωρία της αρχικής έκρηξης, του big bang, οπότε επικράτησε και η ιδέα της συνεχούς εξέλιξης.
Μέχρι το 1950 ήταν πιο ισχυρή η άποψη ενός σύμπαντος στατικού, αμετάβλητου.

Η εισαγωγή της ιστορικότητας στη φυσική και της συνεχούς μεταβολής, ουσιαστικά έγινε από τη θεωρία του χάους και τον Ίλια Πριγκότζιν. Σύμφωνα με αυτή την αντίληψη, το κάθε τι, το παρόν όπως διαμορφώνεται συνεχώς, είναι αποτέλεσμα άπειρων, καθολικών αλληλεπιδράσεων οι οποίες και γι αυτό το λόγο δεν μπορούν να επαναληφθούν. Γι αυτό το λόγο και ο χρόνος αποτελεί ένα μέγεθος μιας κατεύθυνσης, υπάρχει δηλαδή το βέλος του χρόνου.

30.10.12

Η βούληση και το κοινωνικό γίγνεσθαι.

Rene Magritte. The false mirror.

Το κοινωνικό γίγνεσθαι αποτελεί μια συνισταμένη των επιμέρους ατομικών και συλλογικών υποκειμένων και των βουλήσεών τους. Οι οποίες βουλήσεις εξαρτώνται από τις “υλικές”, αντικειμενικές συνθήκες της ζωής τους, οι οποίες όμως διαμορφώνονται και από τη δράση των επιμέρους βουλήσεων σε μία αλληλεξαρτώμενη σχέση.
Η βούληση στον άνθρωπο, που προκύπτει εξελικτικά, ιστορικά, με την ανάπτυξη της συνείδησης ανώτερης τάξης που τον χαρακτηρίζει, μπορεί και επιδρά με διάφορους τρόπους στις λεγόμενες “υλικές” συνθήκες οι οποίες την καθορίζουν και τις καθορίζει.
Μ' αυτή την έννοια ο άνθρωπος  είναι, όλο και ενεργητικότερα, συνδημιουργός του κοινωνικού γίγνεσθαι.
Αυτό σημαίνει ότι δεν υπάρχει μια “αμετάβλητη αλήθεια εκεί έξω” που προσπαθούμε να την ανακαλύψουμε. Υπάρχει ένα γίγνεσθαι που συντελείται και με τη δική μας παρέμβαση. Στη δημιουργία δηλαδή της “αλήθειας” συμμετέχουμε και εμείς.
Ο κάθε ξεχωριστός άνθρωπος, ως μέρος του συλλογικού υποκειμένου “άνθρωπος” διαμορφώνει την “αλήθεια” σε μια αλληλεπίδραση με το περιβάλλον, μέσω της βούλησής του η οποία με τη σειρά της εξαρτάται από φυσικούς παράγοντες, περιβαλλοντικές συνθήκες, κοινωνικές συνθήκες που διαμορφώνονται κλπ.

Η βούληση ενός υποκειμένου πηγάζει από τις βασικές του επιθυμίες, με πρώτη και κύρια την επιβίωσή του.

20.9.12

Ο J.Huizinga και το παιχνίδι.

Johan Huizinga(1872-1945). Ολλανδός ιστορικός
του πολιτισμού. Το 1915 έγινε καθηγητής στην έδρα
Γενικής Ιστορίας στο Leyden. Το 1942 κλείστηκε από
τα γερμανικά στρατεύματα κατοχής σε στρατόπεδο
συγκέντρωσης.
Πέθανε εκτοπισμένος τον Φεβρουάριο του 1945.

Ο Ολλανδός ιστορικός του πολιτισμού Γιόχαν Χουϊζίνγκα, στο “ο άνθρωπος και το παιχνίδι¹(“homo Ludens”, ο παίζων άνθρωπος, από το λατινικό ludi, παιχνίδια), που το έγραψε το 1938, θεωρεί το παιχνίδι μια λειτουργία παράλληλη και εξ ίσου σπουδαία με αυτήν του λογίζεσθαι και του κατασκευάζειν, προειδοποιώντας μας όμως ότι είναι λάθος να θεωρεί κανείς την ανθρώπινη δραστηριότητα στο σύνολό της “παιχνίδι”. Έτσι δίπλα στους χαρακτηρισμούς του homo sapiens και του homo faber έχει μια θέση και ο χαρακτηρισμός homo Ludens.

Για τον Χουϊζίνγκα το παιχνίδι είναι αρχαιότερο από τον πολιτισμό μιας και τα ζώα δεν περίμεναν να έλθει ο άνθρωπος για να τα μάθει να παίζουν. Τα ζώα παίζουν ακριβώς όπως και οι άνθρωποι. Τα κουτάβια προσκαλούν το ένα το άλλο στο παιχνίδι με μια ορισμένη τελετουργικότητα η οποία εκδηλώνεται στη διάθεση και τις κινήσεις τους. Τηρούν τον κανόνα να μη δαγκώνουν ή να μη δαγκώνουν δυνατά το αυτί του αδελφού τους. Παριστάνουν ότι είναι πολύ αγριεμένα. Και -το σπουδαιότερο- είναι ολοφάνερο πως διασκεδάζουν και χαίρονται τρομερά με όλα αυτά τα καμώματα. Και υπάρχουν άλλες πολύ πιο ανεπτυγμένες μορφές. Κανονικοί αγώνες και ωραίες παραστάσεις μπροστά σε ένα κοινό που θαυμάζει.
Είναι δηλαδή κάτι περισσότερο από μια απλή φυσιολογική λειτουργία ή αντίδραση, ένα απλό ένστικτο. Περισσότερο είναι μια σημαίνουσα λειτουργία, υπάρχει δηλαδή κάποιο νόημα σ' αυτήν. Μια λειτουργία με μεγάλη σπουδαιότητα μέσα στο διάγραμμα της ζωής, με μια δυσκολία όμως να καθορισθεί η ακριβής φύση και σημασία της. Είναι εκφόρτιση υπερεκχυλίζουσας ζωικής ενέργειας, ικανοποίηση κάποιου μιμητικού ενστίκτου, ανάγκη εκγύμνασης του νεαρού πλάσματος, εξάσκηση αυτοκυριαρχίας, άσκηση ικανοτήτων στην αναμέτρηση με τους άλλους για να συντηρήσει το αίσθημα της προσωπικής αξίας, εκτόνωση βλαβερών ενορμήσεων;
Και η ευθυμία του παιχνιδιού τι είναι; Γιατί το μωρό ξεφωνίζει από απόλαυση; Γιατί ο τζογαδόρος χάνεται μέσα στο πάθος του; Γιατί ένα τεράστιο πλήθος ανθρώπων ερεθίζεται μέχρι μανίας σε έναν ποδοσφαιρικό αγώνα;