Ξέρουμε ότι και τα περισσότερα ζώα έχουν κώδικες επικοινωνίας, ειδικά αυτά που συγκροτούν ομάδες, κοινωνίες. Οι δε ανθρωποειδείς πίθηκοι με τους οποίους έχουμε κοινούς προγόνους, ξέρουμε ότι είναι από τα πιο θορυβώδη ζώα της ζούγκλας, με ένα μεγάλο εύρος ηχητικών σημάτων με τα οποία συνεννοούνται. Αυτοί οι κώδικες όμως είναι υποτυπωδώς ανεπτυγμένοι συγκρινόμενοι με αυτούς του ανθρώπου. Ακόμη και αν πάρουμε υπ’ όψη ότι πολλά ζώα έχουν συστήματα επικοινωνίας άγνωστα στον άνθρωπο ή που έχουν εκλείψει από αυτόν μέσα από την εξέλιξη, για παράδειγμα με υποήχους που μεταδίδονται σε πολύ μεγάλες αποστάσεις, σε σχέση με τις ανθρώπινες δυνατότητες όλα αυτά τα συστήματα επικοινωνίας έχουν πολύ μικρή δυνατότητα γενικεύσεων και γενικά θεωρούνται υποτυπώδη από την πλευρά της ποσότητας των πληροφοριών που μπορούν να μεταδώσουν. Η δυνατότητα γενικεύσεων είναι αυτή που οδηγεί στην αφηρημένη σκέψη και τον αναστοχασμό πάνω σε προηγούμενες σκέψεις.Οπωσδήποτε η διαδικασία της διαμόρφωσης θα κράτησε εκατομμύρια χρόνια, ώστε οι σύνθετες μορφές κινητικής και ηχητικής σηματοδότησης που υπήρχαν στα ανώτερα ζώα και κυρίως στους ανθρωποειδείς πιθήκους, να εξελιχθούν και λόγω ανατομικών διαφοροποιήσεων με την δημιουργία μεγαλύτερης φωνητικής κοιλότητας, στην δημιουργία λέξεων.
Όσον αφορά το φωνητικό ρεπερτόριο που χαρακτηρίζει τον άνθρωπο, ο R. Jakobson, είχε επισημάνει ότι είναι τέτοια η αρχιτεκτονική του στόματος, του λάρυγγα και των μυών της περιοχής, ώστε σε όλους τους ανθρώπους η βάση του φωνητικού ρεπερτορίου να είναι η ίδια. Όλα τα παιδιά μαθαίνουν να χειρίζονται τα βασικά στοιχεία του φωνητικού ρεπερτορίου που διαθέτουν εκτελώντας αρχικά τις ίδιες σχεδόν ακολουθίες, που βασίζονται σε κάποιους βασικούς ήχους από τα χείλη, από τα δόντια και από την υπερώα με την αντίστοιχη θέση της γλώσσας .
Το γεγονός ότι οι κατοπτρικοί νευρώνες στον πίθηκο βρίσκονται στην κοιλιακή προκινητική περιοχή που αντιστοιχεί με την έλικα του Broca,
που αποτελεί το κέντρο της κινητικής διαμόρφωσης του λόγου στον άνθρωπο, δείχνει ότι πιθανόν η ανάπτυξη των κατοπτρικών νευρώνων να είναι αυτός ο παράγοντας που μέσω της μίμησης των ήχων των άλλων έδωσε την ευκαιρία στη γλώσσα να αναπτυχθεί και να αναπτυχθούν αντίστοιχα στον εγκέφαλο αυτές οι περιοχές που υποστηρίζουν αυτές τις λειτουργίες.
Η ανάπτυξη του μετωπιαίου φλοιού και ιδιαίτερα του αριστερού ημισφαιρίου αύξησε την ικανότητα για κατηγοριοποιήσεις και την δημιουργία εννοιών, που στο βαθμό που αναπτυσσόταν η γλώσσα αλληλεπιδρούσε σ’ αυτή την ανάπτυξη.
Περιορισμένη δυνατότητα να κάνουν κατηγοριοποιήσεις έχουν και τα ζώα, η οποία ικανότητα αυξάνεται πολύ στα θηλαστικά. Για παράδειγμα μπορούν να ξέρουν από ποια κινδυνεύουν, να ξεχωρίζουν τα μέλη του είδους τους από τα άλλα είδη, τα αρσενικά από τα θηλυκά κλπ. Σε ένα πρωταρχικό επίπεδο αυτό που κυρίως απασχολεί ένα θηλαστικό για παράδειγμα αλλά και τον άνθρωπο σε ένα πρωτογενές επίπεδο, είναι κάποια πολύ απλά προβλήματα. Η διάκριση μεταξύ του δικού του είδους και των υπολοίπων, ποιοι είναι οι εχθροί, τι είναι φαγώσιμο και τι όχι, η σεξουαλική διαθεσιμότητα ή όχι. Οι διακρίσεις αυτού του είδους αποτελούν τα πρώτα αναγκαία εφόδια για την επιβίωση του. Έτσι οι πρώτες κατηγοριοποιήσεις γίνονται σ’ αυτό το επίπεδο. Ο μεγάλος ανθρωπολόγος Levi Strauss, που μελέτησε και τους μύθους πολλών πρωτόγονων λαών, επισημαίνει ότι οι πρώτες διαφοροποιήσεις γίνανε σε ένα επίπεδο ετερογενών ζευγών, δηλαδή καλό-κακό, φίλος- εχθρός, άντρας-γυναίκα κτλ, μια διαφοροποίηση που επίσης εξυπηρετούσε τις άμεσες ανάγκες επιβίωσης.
Στα πλαίσια του αναπτυσσόμενου ανθρώπινου περιβάλλοντος, αυτές οι κατηγοριοποιήσεις δεν αρκούν. Οι άνθρωποι με τη γλώσσα επεκτείνουν αυτή την ικανότητα διαμόρφωσης κατηγοριών σε βαθμό που δεν έχει ανάλογο μεταξύ και των πιο συγγενικών του ειδών. Η διαμόρφωση της γλώσσας ήταν αυτός ο παράγοντας που ώθησε αποφασιστικά αυτή τη διαδικασία των κατηγοριοποιήσεων και της δημιουργίας εννοιών.
Η γλώσσα αποτέλεσε το ουσιαστικό εργαλείο της διαδικασίας που αποκαλούμε σκέψη, αφού είναι απαραίτητη η ταξινόμηση του περιβάλλοντος σε κατηγορίες, στη συνέχεια να γίνει αναπαράσταση αυτών των κατηγοριών με σύμβολα δηλαδή τις λέξεις, προκειμένου να είμαστε σε θέση να σκεφτούμε.
Η εμφάνιση της γλώσσας σηματοδοτεί και τη μετατόπιση από τη ζωική στην ανθρώπινη κατάσταση, από τη φύση στον πολιτισμό. Ταυτόχρονα αποτελεί και μια μετατόπιση από την κυριαρχία του συναισθήματος σε μια κατάσταση ορθολογικότητας. Με τις έννοιες και τη γλώσσα, την κατηγοριοποίηση του εξωτερικού κόσμου από τον οποίον ο άνθρωπος αρχίζει να αποκτά αυτονομία, δημιουργεί μία τάξη γύρω του μέσα στην οποίαν εντάσσει τον εαυτό του και ταυτόχρονα δίνει ένα νόημα και μια σημασία στα πράγματα που τον περιβάλλουν. Μ’ αυτή την έννοια η τάξη αποτελεί βασική ανάγκη του ανθρώπινου νου, ώστε να κατανοήσει το περιβάλλον για να νοιώθει έτσι ασφαλής, να ξεπερνάει το φόβο. Όλη η ανάπτυξη της σκέψης εξυπηρετεί αυτό το σκοπό.
Με τη δημιουργία των εννοιών, δίνεται η δυνατότητα στον άνθρωπο να ξεφύγει από την άμεση αισθητηριακή αντίληψη, την απάντηση δηλαδή σε ένα συγκεκριμένο ερέθισμα, με αποτέλεσμα να δημιουργηθούν οι προϋποθέσεις για την απόσπαση της σκέψης και της αντίληψης από την άμεση πραγματικότητα αλλά και την πραγματικότητα στο σύνολο της. Δημιουργείται δηλαδή η δυνατότητα για την αφηρημένη σκέψη, η οποία μπορεί να αποσπάται από την πραγματικότητα δημιουργώντας ιστορίες οι οποίες μπορεί να έχουν ή και να μην έχουν σχέση με αυτή. Αυτή η απόσπαση από την πραγματικότητα, μπορεί να οδηγήσει το άτομο να πάρει τις πιο παράλογες αποφάσεις, που μόνο μέσα από μία δαιδαλώδη διαδρομή που κάνει στο μυαλό του, μπορεί να τις συνδέσει με το πώς εξυπηρετεί με αυτό τον τρόπο τον εαυτό του ή και να τον βλάψει άμεσα, αυτοκτονώντας πχ, θεωρώντας δυσβάστακτες κάποιες συνθήκες για τη συνέχιση της ύπαρξης του. Ή να τον θυσιάσει στο όνομα κάποιων επιταγών, λιγότερο ή περισσότερο σημαντικών.
Δ. ΠΕΤΡΙΔΗΣ
Δ. ΠΕΤΡΙΔΗΣ
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου