6.1.12

τα ω-3 και τα ω-6 λιπαρα οξεα


Τα τελευταία χρόνια γίνεται έντονη συζήτηση και έρευνα για τον ρόλο της διατροφής με ζωϊκά και φυτικά λίπη, στην εμφάνιση διαφόρων ασθενειών ή αντίθετα την πρόληψή τους. Είναι σήμερα αποδεδειγμένο από πολλές παρατηρήσεις και έρευνες ότι διατροφή πλούσια σε κορεσμένα ζωικά λίπη αυξάνει τον κίνδυνο για καρδιοαγγειακά νοσήματα. Αντίθετα, η κατανάλωση ακόρεστων λιπαρών οξέων, κυρίως από φυτικά έλαια και ιχθυέλαια είναι όχι μόνο ευεργετική αλλά δρα και προληπτικά στην εμφάνιση πολλών ασθενειών.
Παρ' όλο που υπάρχει συνεχής αναφορά πάνω σ' αυτό το θέμα από σχετικές σελίδες, κάποιες επισημάνσεις, κυρίως σαν μέτρα πρόληψης, ίσως δεν είναι περιττές.
Κατ' αρχήν τα λιπίδια αποτελούν βασικά συστατικά όλων των ιστών του οργανισμού, κυρίως όμως των κυτταρικών μεμβρανών και του νευρικού ιστού που αποτελούνται κυρίως από φωσφολιπίδια, καθώς επίσης αποτελούν τη βάση πολλών ορμονών και παραγόντων που ασκούν βιολογικές δράσεις σε όλους τους ιστούς. Δεν υπάρχουν δηλαδή μόνο ως τροφοδότες ή αποθήκες ενέργειας, όπως ίσως μερικές φορές φανταζόμαστε. Ως τροφοδότες ενέργειας, χρησιμοποιούνται κατά προτεραιότητα από την καρδιά και τους σκελετικούς μύες, ενώ ο εγκέφαλος χρησιμοποιεί σχεδόν αποκλειστικά τη γλυκόζη.

29.12.11

Ο Ηρακλής και ο "δρόμος της αρετής και της κακίας"

Σύμφωνα με τον μύθο, ο Ηρακλής έκανε τους δώδεκα άθλους για να εξιλεωθεί επειδή σε μια έκρηξη ανεξέλεγκτου θυμού σκότωσε τη γυναίκα του Μεγάρα και τα τρία παιδιά του. Οι άθλοι που έκανε και γενικά η δραστηριότητα που είχε στη συνέχεια, ήταν ωφέλιμοι κοινωνικά, εκτιμήθηκαν από την γενιά του και τις επόμενες γενιές, με αποτέλεσμα να καταταχθεί στην περίοπτη θέση των μεγάλων ηρώων, σαν ημίθεος, παρ' όλο που τον βάραινε μια τόσο βαριά και απεχθής πράξη.
Ας κάνουμε κατ' αρχήν μια αφαίρεση από άλλες υποθέσεις που μπορούμε να κάνουμε, ότι δηλαδή δεν τιμωρήθηκε όπως θα τιμωρούνταν οποιοσδήποτε άλλος για μια τέτοια πράξη αλλά μάλλον επειδή ήταν από βασιλική γενιά, του δόθηκε μια ευκαιρία να επανορθώσει προσφέροντας υπηρεσίες στην κοινωνία, βλέποντας κατ' αρχήν τον πυρήνα του μύθου. Τι μας λέει δηλαδή ο μύθος; Ότι ο Ηρακλής έχοντας προφανώς ενοχές για την πράξη του, για την οποία έπρεπε να τιμωρηθεί, για να αντισταθμίσει το χρέος του απέναντι της αλλά και για να αποκαταστήσει την καταρρακωμένη του εικόνα τόσο απέναντι στον ίδιο τον εαυτό του όσο και απέναντι στην ομάδα, οδηγείται σε μια δραστηριότητα ωφέλιμη για την ομάδα, σε μια μόνιμη προσπάθεια εξιλεασμού.

19.12.11

το συλλογικό υποσυνείδητο και ο Κ. Γιουνγκ


Ο Carl Jung το 1910.
Ο Καρλ Γιουνγκ, Ελβετός ψυχίατρος(1875-1961), ερευνώντας την εμφάνιση ορισμένων σταθερών μοτίβων στα όνειρα των ασθενών, που το περιεχόμενό τους βρίσκεται και στη βάση των μύθων, των θρησκειών, των έργων τέχνης κλπ, κατέληξε στο συμπέρασμα ότι αυτά αποτελούν πανανθρώπινα αρχέτυπα, αρχέγονες εικόνες από την κοινή κληρονομιά της ανθρωπότητας, αποτελώντας ένα συλλογικό ασυνείδητο που εντυπώθηκε στη δομή του εγκεφάλου και βρίσκεται στη βάση του ψυχισμού μας, αποτελώντας το θεμέλιο πάνω στο οποίο αναπτύσσεται ο ατομικός ψυχισμός.
Για τον Γιουνγκ ο ανθρώπινος ψυχισμός αποτελείται από το συνειδητό μέρος και το υποσυνείδητο. Το συνειδητό μέρος αποτελεί την κορυφή του παγόβουνου στις αποφάσεις που παίρνουμε. Βασικό ρόλο στις αποφάσεις μας παίζει το υποσυνείδητο που είναι συνεχώς ενεργό και είναι η μητέρα του συνειδητού.
Το ενδιαφέρον στην θεώρηση του Γιουνγκ βρίσκεται στην ανάλυση που κάνει για την δομή του υποσυνείδητου. Κατ' αρχήν δεν θεωρεί το υποσυνείδητο σαν ένα χώρο όπου απωθούνται οι καταπιεσμένες επιθυμίες, οι οποίες στη συνέχεια πιέζουν για να εκφρασθούν, αλλά ένα χώρο με την δική του αυτονομία, που προϋπάρχει του συνειδητού, οργανωμένο με βάση αυτές τις αρχέγονες εικόνες ή αρχέτυπα, που προέρχεται από την κοινή κληρονομιά της ανθρωπότητας. Έτσι θεωρώντας ως υποσυνείδητο όλη την περιοχή του αγνώστου στον ανθρώπινο ψυχισμό, το χωρίζει σε δύο μέρη. Το ατομικό υποσυνείδητο που περιλαμβάνει

13.12.11

ο Α. Αντλερ και η ατομικη ψυχολογια



Alfred Adler(1870-1937)
Ο Αλφρεντ Άντλερ(1870-1937) και η σχολή της ατομικής ψυχολογίας όπως την ονόμασε, προσπάθησε να κατανοήσει, όπως λέει και ο ίδιος, “τη μυστηριώδη δημιουργική δύναμη της ζωής, τη δύναμη εκείνη που βρίσκει την έκφρασή της στην απαίτηση για παραπέρα εξέλιξη, προσπάθεια και επιδόσεις, που τις αποτυχίες σε ένα πεδίο προσπαθεί να τις αναπληρώνει με την επιδίωξη της επιτυχίας σε ένα άλλο πεδίο”. Αυτή η προσπάθεια συγκροτεί την επιδίωξη ενός στόχου, σκοπού, που το άτομο παρακολουθεί και το ξεπέρασμα των δυσκολιών του παρόντος γίνεται μέσα από την προοπτική αυτού του στόχου.
Η βασική ιδέα του Αντλερ είναι ότι η ανάπτυξη του ανθρώπου και η εξέλιξη της προσωπικότητας του, καθορίζονται από ένα αίσθημα μειονεξίας που βιώνει το άτομο, μιας και τα πρότυπα συμπεριφοράς και οι βασικές κατευθύνσεις της ανάπτυξης καθορίζονται στην πρώιμη παιδική ηλικία, που το παιδί νοιώθει έτσι κι αλλιώς αδύναμο και εξαρτημένο. Το αίσθημα μειονεξίας, ενισχυόμενο και από τυχόν υπάρχοντα σωματικά ελαττώματα, απογοητεύσεις ή ταπεινωτικές εμπειρίες, δημιουργεί ένα σύμπλεγμα κατωτερότητας. Η τάση του καθ' όλη τη διάρκεια της ζωής του να αναπληρώσει αυτό το συναίσθημα, καθορίζει την πορεία της ζωής του. Η τάση για αναγνώριση και αυτοεπιβεβαίωση αναζητά έμμεσους τρόπους αναπλήρωσης, που αυτοί διαμορφώνουν το προσωπικό πλάνο, σχέδιο ζωής, ώστε να ξεπεράσει τα εμπόδια και να οδηγηθεί στο επιθυμητό αποτέλεσμα.
Στην ψυχοθεραπευτική διαδικασία

9.12.11

ο φοβος, η αυτοεκτιμηση και η ατομικη αναπτυξη



Η ατομική ανάπτυξη είναι ένας συνδυασμός του ξεδιπλώματος ικανοτήτων που υπάρχουν δυνητικά μέσα μας, με την ενσωμάτωση κοινωνικών συμπεριφορών.
Αυτό που προϋπάρχει μέσα μας συνιστά ένα “εν δυνάμει” πρόγραμμα, το οποίο περιέχει και αυτό τον παραπάνω συνδυασμό. Στην ουσία είναι όλη η κληρονομημένη μέχρι τώρα γνώση της ανθρωπότητας. Και ο κάθε άνθρωπος έχει τη δυνατότητα να την επαναλάβει, να την ανακαλύψει, να στηριχθεί πάνω της και να προχωρήσει. Όπως αντίστροφα και η ιστορία της ανθρωπότητας πέρασε από τα στάδια που περνά ο άνθρωπος στην ανάπτυξή του, μιας και το ένα διαμορφώνει το άλλο. Ο άνθρωπος σαν μέρος, μια χωροχρονική στιγμή μιας αέναης κίνησης της ζωής, μιας εξελισσόμενης διαδικασίας, περιέχει δυνητικά μέσα του όλη την πληροφορία της μέχρι τώρα εξέλιξης. Μόνο αν δούμε τον άνθρωπο σαν μια στιγμή αυτής της διαδικασίας, μπορούμε να δώσουμε απάντηση και σε γνωσιολογικά προβλήματα που τον είχαν απασχολήσει για αιώνες, όπως για παράδειγμα την σχέση των λογικών αρχών, που με κάποιο τρόπο προϋπάρχουν μέσα μας, με την εμπειρία, που είναι η επίδραση που δεχόμαστε συνεχώς από το περιβάλλον, καθώς και για το ποια είναι η πηγή αυτής της γνώσης. Αν τον δούμε ανεξάρτητα από αυτή την κίνηση, δεν μπορούμε να εξηγήσουμε τίποτε.
Μιλάμε επίσης για πρόγραμμα με την έννοια ότι όλη αυτή η “εν δυνάμει” γνώση,

εκδηλώνεται με μια συγκεκριμένη ακολουθία, η οποία εκφράζει τα στάδια από τα οποία πέρασε η ανθρώπινη ανάπτυξη. Εξάλλου και η συγκρότηση του εγκεφάλου έχει μια δομή από κάτω προς τα πάνω, που εκφράζει τα στάδια από τα οποία πέρασαν οι βιολογικοί οργανισμοί μέχρι τον άνθρωπο και τα οποία συνυπάρχουν αρμονικά, με μία τάση τα νεότερα φυλογενετικά τμήματα να ελέγχουν τα παλαιότερα. Τα παραπάνω είναι και ο λόγος που η νοητική και γνωστική ανάπτυξη των παιδιών ακολουθεί ορισμένα καθορισμένα στάδια. Αλλιώς θα ήτανε τυχαία και θα εξαρτιότανε μόνο από τις περιβαλλοντικές επιδράσεις.
Αυτό το πρόγραμμα για να εκδηλωθεί χρειάζεται την αλληλεπίδραση με το περιβάλλον.

30.11.11

η ενοτητα υποκειμενου και αντικειμένου


Έγινε αναφορά σε προηγούμενες αναρτήσεις για τη σχέση του εγκεφάλου με το περιβάλλον και με ποιο τρόπο γίνεται η αντίληψή του. Έγινε επίσης αναφορά στην ενότητα του υποκειμένου, του παρατηρητή δηλαδή, με το αντικείμενο, το περιβάλλον που παρατηρούμε. Ας δούμε τα στοιχεία αυτής της σχέσης.
Κατ' αρχήν οι έμβιοι οργανισμοί διαμορφώθηκαν στα εκατομμύρια χρόνια της εξέλιξής τους σε μία αλληλεπίδραση με το περιβάλλον, με το οποίο αποτελούν μια ενότητα. Δεν αποτελούν μια πρόσθετη ξεχωριστή φύση μέσα στην υπόλοιπη φύση. Δηλαδή το περιβάλλον, το αντικείμενο της παρατήρησης, δεν αποτελεί έναν άλλο κόσμο “εκεί έξω”, ανεξάρτητο τελείως από τον παρατηρητή ή διαφορετικής φύσης από αυτόν.
Ταυτόχρονα οι έμβιοι οργανισμοί αποτελούν και αυτόνομα, αυτορρυθμιζόμενα συστήματα με τη δική τους δυναμική και λειτουργία, δομικά καθοριζόμενα, κλειστά λειτουργικά συστήματα, τα οποία δεχόμενα τις επιδράσεις του περιβάλλοντος και έχοντας αναπτύξει ειδικούς υποδοχείς για την ανίχνευση αυτών των επιδράσεων, οι οποίες και πυροδοτούν τις εσωτερικές μεταβολές και δράσεις. Όπως και το περιβάλλον από την άλλη είναι αυτό που καθόρισε την διαμόρφωση αυτών των συστημάτων όπως και τα αντιληπτικά τους όργανα σε μια αντιστοιχία αντίληψης και δράσης.
Υπάρχει δηλαδή μια αντιστοιχία των εξωτερικών περιβαλλοντικών ερεθισμάτων και των εσωτερικών δράσεων στο σύστημα παρατηρητής και όχι μια πιστή αναπαράσταση του περιβάλλοντος.
Μ' αυτήν την έννοια η πρόσληψη του περιβάλλοντος παίρνει έναν συμβολικό αλλά και υποκειμενικό χαρακτήρα. Για παράδειγμα για αυτό που αντιλαμβανόμαστε σαν φως, και τα σήματα που λαμβάνονται απ’ αυτά τα κύτταρα, πηγαίνουν στον εγκέφαλο, ο οποίος τα ερμηνεύει με βάση "χάρτες αναγνώρισης" που έχει διαμορφώσει εξελικτικά, δίνοντας τους μια ορισμένη μορφή, ώστε να προσαρμοζόμαστε στο περιβάλλον. Το ίδιο ισχύει για τα χρώματα, τα σχήματα, τους ήχους, τις γεύσεις, τις οσμές αλλά και για τις γενικότερες έννοιες του χώρου, του χρόνου, της ποσότητας, της ποιότητας κλπ, ότι εν πάση περιπτώσει αντιλαμβανόμαστε.
Ξέρουμε σήμερα

19.11.11

ο ανθρωπινος εγκεφαλος και τα τρια μεγαλα σταδια της αναπτυξης του


Στον ανθρώπινο εγκέφαλο, σε γενικές γραμμές, μπορούμε να ξεχωρίσουμε τρία μεγάλα επίπεδα ανάπτυξης, που χαρακτηρίζουν και την εξέλιξη των ζωικών ειδών. Αυτά τα επίπεδα ανάπτυξης δημιουργήθηκαν σε διαφορετικά στάδια της εξέλιξης, με τα νεότερα να επικάθονται πάνω στα παλαιότερα. 
Αυτόν τον διαχωρισμό τον κάνουμε παρ’ όλο που στις νεότερες δομές αντιπροσωπεύονται και οι αρχαιότερες λειτουργίες αλλά και τον ολιστικό χαρακτήρα που αποκτά η λειτουργία του, με την έννοια ότι για κάθε απόφαση που παίρνεται, συνειδητή ή ασυνείδητη, συνεργάζονται τα περισσότερα τμήματα του εγκεφάλου. Αναπτύχθηκαν πολυποίκιλες συνδέσεις ανάμεσα τους, με μία τάση τα νεότερα τμήματα να ελέγχουν τα παλαιότερα αλλά τα παλαιότερα να είναι περισσότερο ισχυρά και σταθερά επειδή εξυπηρετούν βασικότερες ζωτικές λειτουργίες.
 Στη βάση των εγκεφαλικών δομών βρίσκεται αυτό που ονομάζουμε αρχέγονος ή ερπετικός εγκέφαλος. Τα ψάρια και τα ερπετά έχουν σαν συνέχεια του νωτιαίου σωλήνα στη σπονδυλική στήλη,

13.11.11

η καταχρηση αντιβιοτικων και οι λοιμώξεις του ανωτερου αναπνευστικού


Τον χειμώνα έχουμε, όπως είναι αναμενόμενο, μια έξαρση των λοιμώξεων του ανώτερου αναπνευστικού και αντίστοιχα μια έξαρση στην κατανάλωση αντιβιοτικών για τη "θεραπεία" τους. Κατανάλωση που έχει τα χαρακτηριστικά κατάχρησης.
Η Ελλάδα παραμένει πρώτη στην κατανάλωση αντιβιοτικών, εδώ και πολλά χρόνια, ανάμεσα σε 27 χώρες της Ευρώπης, με υπερδιπλάσια κατανάλωση από τον μέσο όρο της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Για λίγο μας πέρασε η Κύπρος, την οποίαν όμως γρήγορα υποσκελίσαμε πάλι και είμαστε σταθερά και με διαφορά πρώτοι. Στις τελευταίες θέσεις του πίνακα είναι χώρες όπως η Δανία ή η Ολλανδία, με πολύ περισσότερο κρύο, υγρασία κλπ που ξέρουμε ότι ευνοούν την ανάπτυξη λοιμώξεων του αναπνευστικού. (Από στοιχεία του Ευρωπαϊκού Δικτύου Επιτήρησης της Κατανάλωσης Αντιβιοτικών-European Surveillance of Antimicrobial Consumption-ESAC, ένα Ευρωπαϊκό πρόγραμμα που συντονίζεται από το Πανεπιστήμιο της Αμβέρσας και χρηματοδοτείται από το Ευρωπαϊκό Κέντρο Πρόληψης και Ελέγχου Νοσημάτων-ECDC- στη Στοκχόλμη).
Λόγω αυτής της υπερκατανάλωσης έχουμε και τα πρωτεία στην ανάπτυξη ανθεκτικών μικροβιακών στελεχών, όπως στον σταφυλόκοκκο, τον εντερόκοκκο, την κλεμπσιέλλα της πνευμονίας, την ψευδομονάδα και το ακινετοβακτηρίδιο, τα οποία έχουν γίνει πολυανθεκτικά έως και ανθεκτικά στα πάντα. Το πρόβλημα δηλαδή δεν είναι μόνο η μεγάλη επιβάρυνση των ασφαλιστικών Ταμείων,

22.10.11

Τα βλαστοκυτταρα

εικ. 1
Ας αρχίσουμε από την ..αρχή.  Όταν γονιμοποιείται το ωάριο από το σπερματοζωάριο παράγεται το πρώτο ζυγωτό κύτταρο από το οποίο θα προκύψει ο μελλοντικός οργανισμός. Τις τρεις πρώτες μέρες από τη γονιμοποίηση, με τις διαδοχικές διαιρέσεις αυτού του αρχικού κυττάρου, δημιουργούνται 8 κύτταρα που ονομάζονται βλαστομερή (blastomeres), είναι τελείως αδιαφοροποίητα κύτταρα, από τα οποία θα δημιουργηθεί όλος ο οργανισμός αλλά και ο πλακούντας και αυτά τα κύτταρα ονομάζονται και ολοδύναμα βλαστοκύτταρα(totipotent stem cells).
Στη συνέχεια ο σχηματισμός των βλαστοκυττάρων που μοιάζει στο μικροσκόπιο με μούρο, γι αυτό και ονομάζεται morula, μπαίνει στη μήτρα και τις επόμενες 4 μέρες δημιουργείται μια διαφοροποίηση στο εσωτερικό του με τη δημιουργία της βλαστοκύστης(blastocyst) που την 6η με 7η μέρα από τη γονιμοποίηση αποτελείται από 100 περίπου κύτταρα.  Από αυτά, τα κύτταρα που βρίσκονται στην περιφέρεια θα σχηματίσουν την τροφοβλάστη(trophoblast) ενώ 20-30 κύτταρα στο εσωτερικό θα σχηματίσουν την εσωτερική κυτταρική μάζα(inner cell mass). Από τα κύτταρα της τροφοβλάστης θα προετοιμαστεί μέσω της παραγωγής ενός ενζύμου η εμφύτευση της βλαστοκύστης στο τοίχωμα της μήτρας και θα δημιουργηθεί μέρος του πλακούντα, ενώ από τα κύτταρα της εσωτερικής κυτταρικής μάζας θα προέλθουν όλα τα κύτταρα του εμβρύου, εκτός από τους ιστούς που θα υποστηρίξουν την ανάπτυξή του. ΄Εχει γίνει δηλαδή σ' αυτό το στάδιο μία πρώτη διαφοροποίηση, γι αυτό και τα κύτταρα αυτού του σταδίου λέγονται πολυδύναμα βλαστοκύτταρα(pluripotent stem cells ή embryonic stem cells).
Μετά την 7η με 8η μέρα έχει εμφυτευθεί η βλαστοκύστη στο τοίχωμα της μήτρας και τώρα ονομάζεται έμβρυο(embryo). Στις 14 μέρες από τη γονιμοποίηση το έμβρυο παίρνει τη μορφή του άξονα και στους δύο μήνες έχουν σχηματιστεί τα βασικά συστήματα του οργανισμού, μειώνοντας σταδιακά και την πολυδυναμία των κυττάρων του, μιας και αυτά διαφοροποιούνται σε κύτταρα των αντίστοιχων ιστών. Τους επόμενους 7 μήνες ολοκληρώνεται η ανάπτυξη και σ' αυτή τη φάση ονομάζεται κύημα(fetus).
Στη διαδικασία της διαφοροποίησης των αρχικών βλαστοκυττάρων

16.10.11

για την ελευθερη βουληση(ξανα)

Ζακ Λουί Νταβίντ(1748-1825). Ο θάνατος του Σωκράτη.
Σαν συνέχεια της προηγούμενης ανάρτησης για την έννοια της ελεύθερης βούλησης, θα γίνει μια ακόμη αναφορά στη σχέση της με την αιτιοκρατία.
Το πρόβλημα της ελεύθερης βούλησης απασχόλησε τους φιλόσοφους από την εποχή του Σωκράτη. Μέχρι τότε γύρω από την ανθρώπινη συμπεριφορά υπήρχαν κυρίως κανόνες για το πώς έπρεπε να συμπεριφέρεται ο άνθρωπος, συμπυκνώνοντας σε αυτούς τις κοινωνικές απαιτήσεις. Ήταν δηλαδή περισσότερο μια ηθολογία. Με την ανάπτυξη της Ελληνικής φιλοσοφίας και κυρίως με την ανάπτυξη της ιδιότητας του πολίτη που συναποφασίζει για τους νόμους της πολιτείας, που αυτοί οι νόμοι θα εκπορεύονται από αυτόν και όχι από κάποιον θεό ή κάποιον δεσπότη που αποφασίζει για λογαριασμό του, άρχισε να αναπτύσσεται ο προβληματισμός για τα ποια είναι τα κίνητρα των πράξεων μας και κατά πόσο το κάθε άτομο είναι υπεύθυνο για τις αποφάσεις που παίρνει. Ήταν ακόμη ο τρόπος σκέψης που ψάχνει να βρει τις πραγματικές αιτίες πίσω από τα φαινόμενα στηριζόμενος στη λογική σκέψη και όχι στις μυθοπλασίες ή να τις αποδίδει απλώς σε κάποιο θεό.
Έπρεπε να απαντηθεί το ερώτημα, αν ο άνθρωπος αποφασίζει ελεύθερα για τις πράξεις του και άρα είναι υπεύθυνος γι αυτές ή αυτές λόγω της αιτιακής αλληλουχίας των φυσικών φαινομένων καθορίζονται από κάποιες αναγκαιότητες, ή υπακούουν σε έναν γενικό προκαθορισμένο σχέδιο, οπότε δεν υπάρχει ελευθερία βούλησης και άρα δεν είναι υπεύθυνος για αυτές τις πράξεις. Σ’ αυτή την περίπτωση δηλαδή ούτε ευθύνη μπορούμε να αποδώσουμε αλλά από την άλλη ούτε και έπαινο.
Οι απαντήσεις σ' αυτά τα ερωτήματα στηριζόταν στους εξής συλλογισμούς. Κατ’ αρχήν

9.10.11

η εννοια της ελευθερης βουλησης


Για να μπορέσουμε να προσεγγίσουμε την έννοια που ονομάζουμε ελεύθερη βούληση, πρέπει να τη δούμε στο πλαίσιο της εξελικτικής διαδρομής των βιολογικών οργανισμών, της δυνατότητας διαφορετικών επιλογών, εναλλακτικών απαντήσεων στα ερεθίσματα του περιβάλλοντος και της παράλληλα σταδιακής και σχετιζόμενης με αυτό, ανάπτυξης της νόησης και της συνείδησης.
 Όσο πάμε προς τα ανώτερα θηλαστικά, η πρόσθεση νευρωνικών δικτύων της πιο περίπλοκης συμπεριφοράς, κάνει ορατή την εμφάνιση αυτού που ονομάζουμε νοημοσύνη. Όσο πιο πολλά νευρωνικά δίκτυα έχουν δημιουργηθεί, τόσο περισσότερη ευλυγισία υπάρχει για διαφορετικές απαντήσεις στα ερεθίσματα του περιβάλλοντος. Δημιουργείται σταδιακά μέσα απο τα εκατομμύρια χρόνια της εξέλιξης, ένα απίστευτα πολύπλοκο νευρικό σύστημα που επεξεργάζεται έναν εκπληκτικό αριθμό πληροφοριών. Στον άνθρωπο με τη δημιουργία της συνείδησης ανώτερης τάξης, την εννοιολογική κατηγοριοποίηση και μνήμη, τη δημιουργία της γλώσσας, που υποστηρίζονται από την μεγάλη ανάπτυξη του μετωπιαίου φλοιού, δημιουργείται η δυνατότητα της πολλαπλής επανεισόδου στα αρχικά νευρωνικά δίκτυα και έτσι πολλαπλασιάζεται σε μεγάλο βαθμό η δυνατότητα διαφορετικών επιλογών στα πιο διαφορετικά ερεθίσματα του περιβάλλοντος. Επειδή κάθε νέο στάδιο εξέλιξης περιλαμβάνει και τις πληροφορίες αλλά και τις δομές, τουλάχιστον όσον αφορά το νευρικό σύστημα ευδιάκριτες, από τα προηγούμενα εξελικτικά στάδια, θα μπορούσαμε να την παρομοιάσουμε από πλευράς ποσότητας πληροφοριών του συστήματος και δυνατότητας διαφορετικών επιλογών στην αλληλεπίδρασή του με το περιβάλλον, άλλα συστήματα κλπ, με μια ανάποδη πυραμίδα, που όσο πάμε προς τα κάτω οι επιλογές είναι πιο περιορισμένες, ενώ όσο ανεβαίνουμε υπάρχει μεγαλύτερη ευλυγισία στις δυνατές επιλογές λόγω της πρόσθεσης συνεχώς νέων νευρωνικών κυκλωμάτων και της πολλαπλής σύνδεσης μεταξύ τους που αυξάνει εκθετικά τις θεωρητικά δυνατές επιλογές.

(Η ανταλλαγή πληροφοριών είναι μια γενική ιδιότητα της ύλης. Ανταλλαγή πληροφοριών μέσω σημάτων γίνεται και από τα στοιχειώδη σωμάτια της ύλης σε υποατομικό επίπεδο αλλά και τα άτομα και τα μόρια και όσο ανεβαίνουμε σε ανώτερα επίπεδα οργάνωσης της φύσης και πάμε στους πιο πολύπλοκους έμβιους οργανισμούς, πολλαπλασιάζεται σε τεράστιο βαθμό αυτή η ανταλλαγή πληροφοριών αλλά και αρχίζει να γίνεται ορατή η δυνατότητα των πολλαπλών απαντήσεων στις περιβαλλοντικές επιδράσεις. Δηλαδή 

19.9.11

ο Χεγκελ, ο Πλατωνας και το τελος (σκοπος) της ιστοριας


Georg Wilhelm Friedrich Hegel(1770-1831)
Υπάρχει κάποιος σκοπός(τέλος) στο ιστορικό γίγνεσθαι; Ή το γίγνεσθαι είναι μια ανοιχτή διαδικασία χωρίς κανένα προσδιορισμένο εκ των προτέρων σκοπό;
Από τότε που ο άνθρωπος άρχισε να κατανοεί τον εαυτό του, προσπάθησε να δώσει συνολικές ερμηνείες για το ανθρώπινο πεπρωμένο. Δρώντας σε ένα περιβάλλον ρευστό, εξαρτημένος σε μεγάλο βαθμό από το τυχαίο, το απρόβλεπτο, το ανεξέλεγκτο, έρμαιο στα στοιχεία της φύσης, όπου υπέφερε και στο τέλος πέθαινε, κάτι δηλαδή που δεν είχε νόημα, ένοιωσε την ανάγκη να δώσει ένα νόημα στην ύπαρξή του, δημιουργώντας ιστορίες συνολικές, για το πριν, το τώρα και το μετά, εντάσσοντας μέσα σ' αυτές τον εαυτό του. Αυτό καταλάγιαζε την αγωνία του προσφέροντάς του και τις απαραίτητες ισχυρές βεβαιότητες, που στηρίζονται κυρίως στα συναισθήματα του φόβου, της ανάγκης για ασφάλεια και πολύ λιγότερο στην λογική εξεργασία των αντικειμενικών δεδομένων.
Οι πρώτες τέτοιου είδους ερμηνείες, ιστορίες, αφορούσαν τη στενή ομάδα στην οποίαν συμμετείχε και από την επιβίωση της οποίας εξαρτιόταν και η δική του επιβίωση, στη συνέχεια αφορούσαν την φυλή, την πόλη, το κράτος κλπ.
Τα μεγάλα θρησκευτικά συστήματα, τα οποία ήταν συνέχεια των ιστοριών για τη φυλή και την πόλη, έπαιξαν παρόμοιο ρόλο, έχοντας ένα σωτηριολογικό περιεχόμενο, όπου ο άνθρωπος εντάσσοντας τον εαυτό του μέσα σε αυτό το γενικότερο σχέδιο, θα σωθεί.


Στα μεγάλα θρησκευτικά συστήματα, το ιστορικό γίγνεσθαι, έχει τη μορφή ενός κρυφού σχεδίου ανάπτυξης στο οποίο εκδηλώνεται η θέληση του θεού, η οποία το οδηγεί σε ένα πεπρωμένο, μέσα στο οποίο ο άνθρωπος δεν έχει δυνατότητες παρέμβασης, ίσως μόνο

4.9.11

ο υπνος και τα ονειρα

 Για τον ύπνο έχουμε ξαναμιλήσει σε προηγούμενες αναρτήσεις. Επειδή όμως είναι ενδιαφέρον θέμα θα ξαναδούμε κάποιες πλευρές του και στη σημερινή ανάρτηση.
Ο ύπνος αποτελεί μια κατάσταση καταστολής της συνείδησης. Ταυτόχρονα γίνεται καταστολή του τόνου του συμπαθητικού συστήματος, που φαίνεται ότι η διέγερσή του είναι προϋπόθεση για το φαινόμενο της εγρήγορσης, της κατάστασης της ενσυνειδησίας. Ο αυξημένος τόνος του συμπαθητικού στη διάρκεια της ημέρας, σημαίνει αυξημένη εγρήγορση για την αντιμετώπιση των όποιων κινδύνων, εστίαση της προσοχής για την επίλυση διαφόρων προβλημάτων.
 Η καταστολή της συνείδησης που γίνεται με τον ύπνο σημαίνει και ότι υπάρχει ένα αίσθημα ασφάλειας για τον εαυτό, δεν κινδυνεύει άρα μπορεί να αποσύρει την προσοχή και τη διέγερση για ανίχνευση κινδύνων και να χαλαρώσει.
Όλες οι μορφές ζωής εφ' όσον εξαρτιόταν από την ενέργεια του ήλιου, διαμόρφωσαν ρυθμούς που ακολουθούν την εναλλαγή ανάμεσα στο φως και το σκοτάδι. Ονομάστηκαν κιρκάδιοι ρυθμοί και υπάρχουν με διάφορες μορφές σε κάθε μορφή ζωής. Ο ύπνος και η καταστολή του συμπαθητικού την νύχτα, αποτελεί την έκφραση αυτών των ρυθμών στα θηλαστικά αλλά και στα περισσότερα είδη των ζώων. Στους ρυθμούς αυτούς προσαρμόστηκαν και οι περισσότερες λειτουργίες των ζωικών οργανισμών. Η εγρήγορση έχει τη βάση της στη λειτουργία του δικτυωτού σχηματισμού του εγκεφάλου, καθώς και σε κέντρα στον υποθάλαμο και τον μετωπιαίο λοβό.

Ο δικτυωτός σχηματισμός είναι μια νευρική δομή που έχει τη βάση της στο στέλεχος του εγκεφάλου, δηλαδή εξελικτικά είναι αρχέγονη και στη διέγερση αυτής της δομής στηρίζεται η εγρήγορση.

1.9.11

η αυχεναλγια και η αρτηριακη πιεση


Η αιφνίδια πολύ ισχυρή αυχεναλγία, που περιγράφεται σαν “τσεκουριά στον αυχένα” ή "κεραυνός εν αιθρία”που συνοδεύεται συνήθως με εμετό, αυχενική δυσκαμψία, φωτοφοβία και σε βαρύτερες περιπτώσεις με διαταραχές της όρασης, της ομιλίας ή και με κώμα, αποτελεί μια όχι πολύ συχνή αλλά πολύ σοβαρή κατάσταση που είναι αποτέλεσμα εγκεφαλικής αιμορραγίας από ρήξη κάποιου εγκεφαλικού ανευρύσματος. Δεν θα αναφερθούμε σ' αυτή την πολύ σοβαρή διαταραχή αλλά σε μια πολύ πιο συχνή κατάσταση, τη συνήθη αυχεναλγία που συχνά συνοδεύεται και από μια μικρή σχετικά άνοδο της αρτηριακής πίεσης.
Είναι παρατηρημένο ότι πολλές φορές, όταν έχουμε μια απότομη ένταση, ιδίως αν προϋπάρχει ευαισθησία στην περιοχή του αυχένα, τότε νοιώθουμε ένα τράβηγμα στη βάση του αυχένα που συνοδεύεται από εγκατάσταση πονοκεφάλου ή την αύξηση του.
Σ’ αυτές τις περιπτώσεις συνήθως ανεβαίνει και η πίεση. Εξάλλου πολλοί υπερτασικοί λένε ότι νοιώθουν την άνοδο της πίεσης τους με την αίσθηση του πόνου στον αυχένα. Και θεωρούν ότι η άνοδος της πίεσης τους έχει σαν αποτέλεσμα αυτόν τον πονοκέφαλο αν και συνήθως σε αυτές τις περιπτώσεις δεν έχουμε σημαντική αύξηση της πίεσης. Μάλλον όμως η διαδικασία είναι αντίστροφη ή εν πάση περιπτώσει είναι αμφίδρομη.
Οι μύες του αυχένα είναι γνωστό ότι είναι από αυτούς που συσπώνται έντονα όταν υπάρχει ένταση στο σώμα. Επίσης βρίσκονται σε σύσπαση συχνά λόγω της θέσης του σώματος. Αυτό μπορεί να επιδεινωθεί από διάφορες καταστάσεις,

24.8.11

το γ-αμινοβουτυρικο οξυ(GABA) και το αλκοολ

Το γ-αμινοβουτυρικό οξύ, γνωστό στη βιβλιογραφία σαν GABA , είναι ένα αμινοξύ που αποτελεί τον κύριο ανασταλτικό νευροδιαβιβαστή στον εγκέφαλο των θηλαστικών. Ανασταλτικός νευροδιαβιβαστής σημαίνει ότι στη μετάδοση των σημάτων στους  νευρώνες, σε όλο το νευρικό σύστημα, παράλληλα με τους νευροδιαβιβαστές που δρουν διεγερτικά  στη μετάδοση του νευρικού σήματος, υπάρχουν οι ανασταλτικοί νευροδιαβιβαστές ώστε να διατηρείται ισορροπία στη μετάδοση του νευρικού σήματος σε όλο το νευρικό δίκτυο. Έτσι ελέγχεται και ο μυϊκός τόνος, μέσα από μια ισορροπία διεγερτικών και ανασταλτικών δράσεων, ώστε να μην έχουμε υπερτονία ή χάλαση των μυών.
Το αμινοξύ αυτό δρα πάνω σε ειδικούς υποδοχείς που υπάρχουν στις νευρικές συνάψεις, οι οποίοι είναι πολλών ειδών. (Κάνοντας εδώ μία παρένθεση, πρέπει να πούμε ότι τα διάφορα επίπεδα του νευρικού συστήματος δημιουργήθηκαν σε διαφορετικές εξελικτικές βαθμίδες, γι αυτό και ανάλογα με τις ειδικότερες λειτουργίες που επιλέχθηκαν να εκτελούν, εξυπηρετήθηκαν και από διαφορετικές παραλλαγές υποδοχέων για τον ίδιο πολλές φορές νευροδιαβιβαστή, κάτι που τροποποιεί, μερικές φορές πολύ, την δράση του).
Μία από τις δράσεις της αιθανόλης, δηλαδή του αλκοόλ, είναι ότι διεγείρει μία κατηγορία υποδοχέων αυτού του ανασταλτικού μορίου, τους α υποδοχείς του GABA, με αποτέλεσμα να υπερισχύουν οι ανασταλτικές δράσεις στη μετάδοση του νευρικού σήματος. Παρόμοια δράση έχουν για παράδειγμα και οι βενζοδιαζεπίνες, τα γνωστά ηρεμιστικά, αλλά και πολλές άλλες ουσίες, που δρουν σε παρόμοιους υποδοχείς.

23.8.11

η σωματικη ασκηση προστατευει τον εγκεφαλο

Η σωματική άσκηση προστατεύει πολύπλευρα τις λειτουργίες του εγκεφάλου, στις διαδικασίες εκφύλισης του με το πέρασμα της ηλικίας. Αυτό αφορά περισσότερο την άσκηση που ανεβάζει τον καρδιακό ρυθμό, δηλαδή την αεροβική άσκηση, αν και η άσκηση με βάρη που διατηρεί και αυξάνει τον μυϊκό όγκο δεν σημαίνει ότι δεν είναι ωφέλιμη. 
Αυτή η δράση οφείλεται στο ότι η σωματική άσκηση και κυρίως η αεροβική, αποτελεί τον σημαντικότερο τρόπο, μαζί με την κατάλληλη υγιεινή διατροφή, για τη διατήρηση σε καλή κατάσταση του αγγειακού δικτύου και συνολικά του καρδιοαγγειακού συστήματος. Αυτό αποτελεί απαραίτητη προϋπόθεση ώστε να διατηρείται σε επαρκή επίπεδα και η αιμάτωση του εγκεφάλου, ώστε να συνεχίσει να επιτελεί τις λειτουργίες του αλλά και για την ανάπτυξή του σε νέα γνωστικά αντικείμενα.
Σε πειράματα με ζώα, η άσκηση αύξησε τον αριθμό των μικρών αγγείων στον εγκέφαλο. Η εκφύλιση του αγγειακού δικτύου με το προχώρημα της αρτηριοσκληρωτικής νόσου, ως αποτέλεσμα της κακής διατροφής, του στρες και της έλλειψης σωματικής άσκησης, έχει και τα αντίστοιχα αποτελέσματα στους εγκεφαλικούς νευρώνες και τις συνάψεις τους, οδηγώντας στην καταστροφή τους. Την εκφύλιση του αγγειακού δικτύου την προλαμβάνουμε μέσα από τον έλεγχο και εκείνων των παθολογικών καταστάσεων που επηρεάζουν τα αγγεία, όπως είναι ο σακχαρώδης διαβήτης, η αρτηριακή υπέρταση και άλλες ή την αποφυγή παραγόντων που δρουν τοξικά στα νευρικά κύτταρα και τις συνάψεις τους,

οι κατηγοριες των αντιυπερτασικων φαρμακων

Σήμερα έχουν βρεθεί και χρησιμοποιούνται ευρύτατα πολύ σημαντικές κατηγορίες αντιυπερτασικών φαρμάκων, που μπορούν να ρυθμίσουν τις περισσότερες περιπτώσεις υψηλής αρτηριακής πίεσης και θα γίνει μια σύντομη αναφορά σ’ αυτές. Αυτό βέβαια που είναι πάντα σημαντικό είναι τα γενικότερα μέτρα που πρέπει να παίρνονται στην κατεύθυνση της υιοθέτησης ενός τρόπου ζωής που περιορίζει την εμφάνιση της υπέρτασης αλλά και των άλλων διαταραχών που αυξάνουν την εμφάνιση καρδιοαγγειακών διαταραχών, είτε παίρνει φάρμακα είτε όχι.  Δηλαδή η ρύθμιση της υψηλής αρτηριακής πίεσης με τα φάρμακα δεν μας εξισώνει από την άποψη του κινδύνου για ένα επικείμενο καρδιοαγγειακό επεισόδιο με κάποιον που έχει χαμηλή πίεση χωρίς φάρμακα. Ο δεύτερος κινδυνεύει πολύ λιγότερο. Απλά με τα φάρμακα μειώνεται ο κίνδυνος σε σχέση με το αν έμενε η πίεση αρρύθμιστη. Οπωσδήποτε η αντιμετώπιση της υπέρτασης και φαρμακευτικά, έχει μειώσει τη συχνότητα των αγγειακών εγκεφαλικών επεισοδίων πρώτα και κύρια, αλλά και των στεφανιαίων επεισοδίων και της καρδιακής και νεφρικής ανεπάρκειας.
Ακόμη η αλλαγή του τρόπου ζωής βοηθά στο να ρυθμίζεται η αρτηριακή πίεση και με λιγότερα φάρμακα και σε ορισμένες περιπτώσεις να τα κάνει περιττά, όταν δεν έχουν προχωρήσει πολύ οι αλλαγές στο καρδιοαγγειακό σύστημα. Αν και συνήθως όταν διαπιστώνεται η υπέρταση, ήδη έχουν γίνει αλλαγές στα αγγεία, οι οποίες τείνουν να συντηρήσουν την υπέρταση.
Η βάση δηλαδή πάνω στην οποία στηρίζεται η αντιμετώπιση των συνεπειών της υψηλής αρτηριακής πίεσης στην καρδιοαγγειακή λειτουργία, είναι όλα αυτά τα γενικότερα μέτρα που έχουν αναφερθεί, στη διατροφή, τη σωματική άσκηση αλλά και τη μείωση του στρες στη ζωή μας.
Αυτό δεν αφορά μόνο την υπέρταση αλλά όλες τις ανάλογες καταστάσεις. Όπως για παράδειγμα τα άτομα που έχουν οστεοπορωτικές βλάβες, δεν έχει νόημα

20.8.11

οι μεταλλαξεις στο DNA και ο καρκινος


Για τις ελεύθερες ρίζες που παράγονται κατά τη διάρκεια του μεταβολισμού του οξυγόνου στα μιτοχόνδρια καθώς και αυτές που προέρχονται από περιβαλλοντικούς παράγοντες που επιδρούν στον άνθρωπο, έχει γίνει αναφορά σε προηγούμενες αναρτήσεις. Θα γίνει κάπως πιο συγκεκριμένη αναφορά στο πως οι βλάβες στο DNA μπορεί να οδηγήσουν σε μεταλλάξεις, που κάποιες από αυτές να επιβιώσουν και να αποτελέσουν παράγοντα καρκινογένεσης.
Το DNA βρίσκεται τόσο στον πυρήνα του κυττάρου όσο και μέσα στα μιτοχόνδρια, τα εργοστάσια παραγωγής ενέργειας του κυττάρου, που έχουν το δικό τους DNA. Αυτό που βλάπτεται περισσότερο είναι το μιτοχονδριακό DNA, μιας και εκεί είναι ο αρχικός τόπος παραγωγής των ενδογενών ελεύθερων ριζών οξυγόνου. Ως τελικό αποτέλεσμα των βλαβών στο μιτοχονδριακό DNA έχουμε τον θάνατο των μιτοχονδρίων που οδηγεί στον θάνατο του κυττάρου.
Ξέρουμε ότι ο προγραμματισμένος θάνατος του κυττάρου από εξάντληση των μιτοχονδρίων να παράγουν ενέργεια, που αυτό οδηγεί στην δημιουργία σημάτων για το θάνατο του κυττάρου, μπορεί να αντιστραφεί αν ελαττωθούν οι ελεύθερες ρίζες ή αυξηθούν τα αποθέματα της γλουταθειόνης που φαίνεται να είναι από τα κύρια αντιοξειδωτικά που προστατεύουν τα μιτοχόνδρια. (Πειράματα για προστασία του μιτονδριακού DNA γίνανε σε γενετικά προποποιημένες φρουτόμυγες που μπορούσαν να παράγουν περισσότερα φυσικά αντιοξειδωτικά και κυρίως τη γλουταθειόνη, έδειξαν παράταση της ζωής τους

13.8.11

καφεΐνη

Ο καφές παράγεται απο τα καφεόδενδρα, αειθαλείς θάμνους που μοιάζουν με κερασιές. Ζουν περίπου 25-30 χρόνια και ευδοκιμούν σε τροπικά κλίματα. Οι καρποί που αναπτύσσονται σαν τσαμπιά κατά μήκος των κλαδιών, κάνουν περίπου ένα χρόνο να ωριμάσουν και γίνονται κόκκινοι σαν κεράσια. Ο κόκκος του καρπού είναι αυτός που χρησιμοποιείται για την παρασκευή του καφέ.
Η καφεΐνη, η κύρια δραστική ουσία του καφέ, ανήκει σε μια ομάδα χημικών ουσιών, τις ξανθίνες,  οι οποίες είναι προϊόντα αποδόμησης των πουρινών.
(Οι πουρίνες όπως και οι πυριμιδίνες είναι αζωτούχες  βάσεις στις οποίες ανήκουν και τα νουκλεοτίδια, που αποτελούν βασικά δομικά συστατικά του DNA και του RNA. Οι βιοχημικοί και μεταβολικοί δρόμοι στους βιολογικούς οργανισμούς ακολουθούν συγκεκριμένες διαδρομές, όπου κάποια βασικά μόρια παίζουν κεντρικό ρόλο στη διαμόρφωση της ζωής, όπως και παράγωγα αυτών των δρόμων αποτελούν τις διάφορες ουσίες που λειτουργούν άλλες σαν ορμόνες και άλλες σαν μόρια που επιδρούν στις λειτουργίες της. Για παράδειγμα οι πουρίνες, στις οποίες ανήκει η καφεΐνη, ανήκει σε μια ευρύτερη ομάδα που ονομάζονται αλκαλοειδή που αποτελούν αζωτούχες ενώσεις με φαρμακευτική δράση, στις οποίες ανήκουν ουσίες όπως η καφεΐνη, η νικοτίνη, η κοκαΐνη, μορφίνη, κινίνη, διάφορες παραισθησιογόνες ουσίες κλπ).
Στην κατηγορία της καφεΐνης, με παραπλήσια δράση, ανήκουν η θεοφυλλίνη, που βρίσκεται περισσότερο στο τσάϊ (μαζί με  καφεΐνη) και η θεοβρωμίνη που βρίσκεται στο κακάο. 
Η καφεΐνη βρίσκεται στον καφέ σε περιεκτικότητα από 0,6-1,1% στις ποικιλίες arabica και 2,2% στις ποικιλίες robusta, στο τσάι 3%,  στους καρπούς του φυτού γκουαράνα >4%, στους καρπούς cola 1,5%.

7.8.11

οι προκλησεις, οι κρισεις και η εξελιξη


Ο κάθε βιολογικός οργανισμός και κατ' επέκταση το κάθε σύνολο, στην αλληλεπίδρασή τους με το περιβάλλον διαμορφώνουν κάποιες σχέσεις μαζί του, οι οποίες επιτρέπουν την συνέχιση της ύπαρξής τους μέσα σε κάποιο, μικρότερο ή μεγαλύτερο εύρος μεταβολής των περιβαλλοντικών συνθηκών. Η βασική ιδέα της εξέλιξης στηρίζεται στο ότι η αλλαγή των περιβαλλοντικών συνθηκών βάζει σε δοκιμασία την ικανότητα του οργανισμού να συνεχίσει να υπάρχει στις νέες συνθήκες. Κρίση σημαίνει ότι ο τρόπος λειτουργίας και οι σχέσεις που έχει αναπτύξει ένας οργανισμός ή ένα σύνολο με το περιβάλλον, σε κάποια φάση, λόγω της συνεχούς μεταβολής των περιβαλλοντικών δεδομένων, δεν εξασφαλίζουν την ομαλή συνέχιση της ύπαρξής τους. Σε ευρεία κλίμακα στους βιολογικούς οργανισμούς επιβίωναν αυτοί που είχαν αυτά τα χαρακτηριστικά που τους επέτρεπαν να λειτουργήσουν στις νέες συνθήκες. Οι υπόλοιποι εξαφανίζονταν.
Οι βιολογικοί οργανισμοί που ανέπτυξαν νοημοσύνη, απέκτησαν ικανότητα μάθησης, αυξάνοντας έτσι τις εναλλακτικές τους δυνατότητες και την ευλυγισία τους ώστε να προσαρμοσθούν και να μην καταστραφούν όταν η αλλαγή των συνθηκών ή οι προκλήσεις που αντιμετώπιζαν ήταν τέτοιες που ο τρόπος που λειτουργούσαν μέχρι τότε ήταν ανεπαρκής για την αντιμετώπισή τους.

Γι αυτό και οι άνθρωποι όπως και οι ανθρώπινες κοινωνίες έχουν την δυνατότητα να εξελίσσονται μέσα από διαδικασίες μάθησης, έχοντας πολύ περισσότερες δυνατότητες προσαρμογής, ενώ σε κατώτερα εξελικτικά είδη που η ικανότητα αυτή είναι πολύ μικρότερη, η δημιουργία δυσμενών συνθηκών που δεν μπορούν να εξυπηρετηθούν από το μέχρι τότε σύστημα σχέσεων με το περιβάλλον, δηλαδή πρότυπα συμπεριφοράς κλπ, τα οδηγεί σε καταστροφή.
Αν δεν προκύψουν συνθήκες που να βάζουν σε δοκιμασία το σύστημα αυτών των σχέσεων, όσον αφορά έναν άνθρωπο είναι τα πρότυπα συμπεριφοράς του, κατά κανόνα δεν υπάρχει ανάγκη αυτά να μεταβληθούν.
Στη σχέση ενός βιολογικού οργανισμού με το περιβάλλον