Ο ρόλος του παρατηρητή στα κβαντικά φαινόμενα και η αιτιοκρατία

Ilya Prigogine(1917-2003).
 Ρωσικής καταγωγής Βέλγος που το 1977
τιμήθηκε με το Νόμπελ Χημείας, "για τη
συμβολή του στη θερμοδυναμική
 και τις δομές πέραν της  ισορροπίας".
Θεωρείται ο θεμελιωτής της θεωρίας του χάους.
Μεγάλοι εμπνευστές του στη μελέτη των
πολύπλοκων συστημάτων ήταν οι
Ανρί Πουανκαρέ και Αντρέι Κολμογκόροφ.

Με την κβαντομηχανική και ιδιαίτερα με την ερμηνεία που δόθηκε από τη λεγόμενη σχολή της Κοπεγχάγης( Neils Bohr, Werner Haisenberg και Wolfgang Pauli, επειδή το εργαστήριο του Bohr βρισκόταν στην Κοπεγχάγη), μεταβλήθηκε ριζικά η Νευτώνεια αντίληψη για την αιτιοκρατία. Στο Νευτώνιο σύμπαν από τον 17ο αιώνα, στους συμπαντικούς νόμους που ισχύουν παντού το ίδιο, από τα μακρινά άστρα μέχρι τα πιο κοντινά μας αντικείμενα, ισχύει απόλυτα η αιτιοκρατία. Κάθε δράση έχει συγκεκριμένη αιτία. Με την αρχή της απροσδιοριστίας ο Werner Haisenberg απέδειξε το 1927 ότι η απροσδιοριστία και η ρευστότητα είναι ενδογενή συστατικά του υποατομικού κόσμου. Αυτή η ρευστότητα μας εμποδίζει να γνωρίζουμε ταυτόχρονα την ενέργεια και τη διάρκεια ζωής ενός σωματιδίου. Επίσης είναι υπεύθυνη για την κβαντική αβεβαιότητα που εκφράζεται από την αρχή της απροσδιοριστίας του Haisenberg, δηλαδή την αδυναμία να εντοπισθούν ταυτόχρονα η θέση και η ταχύτητα ενός ηλεκτρονίου. Επίσης η πράξη της παρατήρησης είναι υπεύθυνη και για το ότι το ηλεκτρόνιο εμφανίζεται άλλη φορά σαν κύμα και άλλη σαν σωματίδιο.

Η διαφωνία του Αϊνστάιν ήταν (όπως την αναφέρει ο Haisenberg) ότι “η θεωρία σας δεν μας εξηγεί τι συμβαίνει όταν δεν γίνονται παρατηρήσεις ή κατά το διάστημα μεταξύ δύο παρατηρήσεων. Θα πρέπει όμως να συμβαίνει κάτι, δεν υπάρχει αμφιβολία.(...)ο φυσικός πρέπει να μπορεί να αποδείξει ότι μελετά έναν κόσμο που δεν κατασκεύασε ο ίδιος, έναν κόσμο που εξακολουθεί να υπάρχει, χωρίς να μεταβάλλεται σημαντικά, και όταν εκείνος απουσιάζει”.

τα ένστικτα και ο πολιτισμός

Δόθηκε η ευκαιρία και σε προηγούμενες αναρτήσεις να γίνουν κάποιες αναφορές στη σχέση μεταξύ των ενστίκτων, που εκφράζουν τη θέληση επιβίωσης του κάθε όντος, και από την άλλη του πολιτισμού που στην ουσία είναι αποτέλεσμα της κοινωνικής συμβίωσης και των αναγκαίων συμβάσεων που τη συνοδεύουν. Κάποιες τέτοιες αποσπασματικές αναφορές θα γίνουν και εδώ.
Στα ανώτερα θηλαστικά και κυρίως στον άνθρωπο, αυτό που ονομάζουμε ένστικτα έχουν τη νευροβιολογική τους βάση στα πιο αρχέγονα τμήματα του εγκεφάλου και κυρίως στον λεγόμενο θηλαστικό ή συναισθηματικό εγκέφαλο, που αποτελούν την έδρα των συναισθημάτων και των νευρωνικών κυκλωμάτων που σχετίζονται με τις βασικές αντιδράσεις διατήρησης της ζωής.
Ο μετωπιαίος λοβός, που αναπτύχθηκε ιδιαίτερα στον άνθρωπο, με τις λειτουργίες που εξυπηρετεί, του λόγου, της γλώσσας, των εννοιών, κατηγοριοποιήσεων και διαφόρων ιστοριών για την ερμηνεία του περιβάλλοντος, είναι αποτέλεσμα της κοινωνικής συμβίωσης και γι αυτό το λόγο αποτελεί και την έδρα του ελέγχου των ενστίκτων. Αυτός ο έλεγχος των ενστίκτων αποτέλεσε ένα μεγάλο εξελικτικό πλεονέκτημα, επειδή τα ένστικτα στην επιδίωξη του άμεσου προσωπικού οφέλους μπορεί να βλάψουν τόσο τα πιο μακροπρόθεσμα συμφέροντα του ατόμου όσο και τα συμφέροντα της ομάδας. Είναι γνωστό ότι οι λειτουργίες του μετωπιαίου φλοιού έχουν κατ' αρχήν αποτρεπτικό και ελεγκτικό χαρακτήρα στις αυθόρμητες, συνειρμικές, αυτόματες δράσεις του συναισθηματικού εγκεφάλου στα περιβαλλοντικά ερεθίσματα. Αποτελεί δηλαδή κατ' αρχήν, μια έδρα απαγορεύσεων, ανεξάρτητα από το γεγονός ότι η δημιουργία των εννοιών, του λόγου, που με βάση αυτά δημιουργείται μία πολύ ευρύτερη γκάμα επιλογών από τις πολύ λιγότερες που αντιστοιχούν σε μια ενσικτώδη αντίδραση, το μετατρέπουν ταυτόχρονα σε ένα εργαλείο δημιουργίας και όχι απλά αποτροπής.

η αυθυποβολή

Η μάγισσα Κίρκη, προσφέρει
το κύπελλο με το κρασί στον
Οδυσσέα. Tου William Waterhouse.

Στην ανάρτηση για τη μάθηση ως μίμηση υποστηρίχθηκε ότι στη διαδικασία της μάθησης έχουμε την αφομοίωση, ενσωμάτωση συμπεριφορών, δράσεων, ιδεών, μέσω μιας διαδικασίας μίμησης, όπου η αφομοιωνόμενη δράση, ιδέα κλπ, περνά περισσότερο  ή λιγότερο, από τον έλεγχο του μετωπιαίου λοβού, δηλαδή τον έλεγχο της λογικής, ώστε και να αξιολογηθεί ανάλογα. Ή μπορεί αυτή η ενσωμάτωση να γίνει χωρίς αυτόν τον έλεγχο και αφού εγκατασταθεί να επηρεάσει ανάλογα την εγκεφαλική λειτουργία. Το ποιες πληροφορίες ενσωματώνουμε και πόσο ισχυρά, εξαρτάται από πολλούς παράγοντες, τις ανάγκες, επιθυμίες μας, το ποιος είναι ο πομπός αυτής της πληροφορίας, το συναισθηματικό φορτίο που έχει για μας κλπ.

Η υποβολή και αυθυποβολή περιέχονται στη διαδικασία όπου η πληροφορία, δράση, συμπεριφορά που ενσωματώνεται, ουσιαστικά δεν περνά από τον έλεγχο του μετωπιαίου φλοιού, τον έλεγχο δηλαδή της λογικής.

Στην υποβολή έχουμε συνειδητή δράση από κάποιο υποκείμενο που δρα ως πομπός προς κάποιον που λειτουργεί ως δέκτης. Στην αυθυποβολή δεν έχουμε έναν συνειδητό πομπό.   
Η συναισθηματική μεταδοτικότητα στηρίζεται σε παρόμοιους μηχανισμούς. Σήμερα σε μεγάλο βαθμό έχει κατανοηθεί ο νευροβιολογικός μηχανισμός αυτής της μετάδοσης με τον ρόλο των κατοπτρικών νευρώνων.

Αυτή είναι μια διαδικασία που συμβαίνει συνεχώς, χωρίς να το συνειδητοποιούμε.

Ο Πλάτωνας, οι σοφιστές και η αναζήτηση της αλήθειας

Πρωταγόρας(μουσείο Καπιτωλίου).
Περίπου 490-420 πΧ. Μαθητής του Δημόκριτου,
από τα Άβδηρα και αυτός, στα Θρακικά παράλια.
Επισκέφθηκε συχνά την Αθήνα, όπως και πολλοί
άλλοι σοφιστές, μιας και η Αθήνα ήταν το πνευματικό
(αλλά και οικονομικό) κέντρο της εποχής και
συνδέθηκε με φιλία με τον Περικλή και πολλούς
 επιφανείς Αθηναίους, τους οποίους δίδασκε με πολύ
υψηλά δίδακτρα, κάτι για το οποίο τον
κατηγορούσε ο Πλάτωνας. Εισήγαγε την
έννοια του ανθρωποκεντρισμού και του
σχετικισμού στη φιλοσοφία.

Υπάρχει αντικειμενική αλήθεια; Είναι ένα πολύ παλιό φιλοσοφικό ερώτημα. Ας θυμηθούμε τον Σωκράτη που έλεγε ότι η αλήθεια είναι μία για όλους τους ανθρώπους είτε ζουν στην Ελλάδα είτε στην Ασία.  Ο Σωκράτης έψαχνε να τη βρει με τη μαιευτική όπως ονομάσθηκε μέθοδο, μέσα δηλαδή από ερωτήσεις που προσπαθούσαν να ξεκαθαρίσουν τις πλάνες, τις λαθεμένες αντιλήψεις για τα πράγματα. Ο Πλάτωνας από την ίδια αφετηρία ξεκινώντας, μιλούσε για τις απόλυτες ιδέες, αλήθειες, που είναι η αρχή των πάντων, που οι αισθήσεις τις συσκοτίζουν και καθήκον των φιλοσόφων είναι να προσπαθούν να φθάσουν σ’ αυτές. Όλη η γνώση για τον Πλάτωνα δεν είναι τίποτε άλλο από μία προσπάθεια επιστροφής σ’ αυτές τις απόλυτες ιδέες. Είναι χαρακτηριστική και η ερμηνεία που έδωσε στην ετυμολογία της λέξεως αλήθεια, από το στερητικό α- και τη λήθη. Το ξεπέρασμα της λήθης δηλαδή, αν και η λέξη λήθη είχε και την έννοια της πλάνης, του λάθους, αλλά και τη λήθη με την έννοια του ξεχασμένου.
Στον Πλάτωνα ο πραγματικός κόσμος είναι ο κόσμος των ιδεών. Τα φαινόμενα, η εμπειρία, είναι αντανακλάσεις των ιδεών. Οι ιδέες είναι το πραγματικό και τα φαινόμενα είναι σκιές, είναι στην ουσία ‘’μη πραγματικότητα’’.

Η υποξία και ο καρκίνος. Μια διαφορετική προσέγγιση;

Τα τελευταία χρόνια γίνονται έρευνες για τη σχέση της υποξίας με τον καρκίνο που πιθανόν να οδηγήσουν σε σημαντικά αποτελέσματα.
Είναι γνωστό ότι τα ευκαρυωτικά κύτταρα χρησιμοποιούν δύο τρόπους παραγωγής ενέργειας. Τον αερόβιο και τον αναερόβιο.

Ο αερόβιος μεταβολισμός γίνεται στα μιτοχόνδρια σε έναν αυτοτροφοδοτούμενο κύκλο χημικών αντιδράσεων που ονομάζεται κύκλος του Krebs. Σ' αυτή τη διαδικασία παράγεται το μεγαλύτερο ποσό ενέργειας που χρειάζεται το κύτταρο, χρησιμοποιώντας ταυτόχρονα τη μικρότερη ποσότητα γλυκόζης. Η ενέργεια αποθηκεύεται στο γνωστό μόριο ΑΤΡ για να μπορέσει να χρησιμοποιηθεί.

Ο αναερόβιος μεταβολισμός αποτελεί μια εφεδρική κυρίως λύση παραγωγής ενέργειας από τα ευκαρυωτικά κύτταρα, σε συνθήκες υποξίας του κυττάρου. Απαιτούνται πολύ μεγαλύτερα ποσά γλυκόζης για την παραγωγή της ίδιας ποσότητας ενέργειας. Προϊόν του αναερόβιου μεταβολισμού είναι το γνωστό επίσης γαλακτικό οξύ, που δημιουργεί και το αίσθημα κόπωσης στη μυϊκή δραστηριότητα, ένα σημάδι ότι πρέπει να σταματήσει ή να ελαττωθεί η μυϊκή δραστηριότητα ώστε να αποβληθεί το γαλακτικό οξύ και να επανοξυγονωθούν οι μύες.

Οι ιδέες και η πράξη.

Οι ιδέες αποτελούν εργαλεία ερμηνείας του ιστορικού γίγνεσθαι είτε του φυσικού είτε του κοινωνικού. Αν δεχθούμε ότι αυτό δεν αποτελεί κάποιο αμετάβλητο “είναι” αλλά “γίγνεσθαι” που είναι σε συνεχή εξέλιξη με έναν μη γραμμικό, χαοτικό τρόπο, είναι φυσικό ότι και οι ιδέες, οι ερμηνείες αυτού του γίγνεσθαι να αλλάζουν. Το κοινωνικό γίγνεσθαι αποτελεί ένα πεδίο όπου αυτό γίνεται καλύτερα ορατό μιας και οι αλλαγές του βρίσκονται μέσα σε κλίμακες του χρόνου προσιτές για την ανθρώπινη παρατήρηση, ενώ στο φυσικό γίγνεσθαι αυτές οι αλλαγές είναι πολύ πιο αργές. Έτσι στο κοινωνικό γίγνεσθαι οι ιδέες που το ερμηνεύουν αλλάζουν κυρίως επειδή αλλάζουν συνεχώς και τα δεδομένα που το καθορίζουν, ενώ στο φυσικό γίγνεσθαι είναι η η ανάπτυξη της γνώσης που μπορεί να παίρνει συνεχώς περισσότερα δεδομένα υπ' όψη της για τις ερμηνείες που χρησιμοποιεί, κάνοντάς τες πιο αποτελεσματικές.

Το ιστορικό κοινωνικό γίγνεσθαι αποτελεί μια διαδικασία στην οποία βρίσκονται σε μια αλληλεξάρτηση οι ατομικές ή οι επιμέρους, διαφόρων υποσυνόλων, βουλήσεις, δηλαδή ιδέες, συμπεριφορές, που αλληλοεμπλέκονται στην εξέλιξή της, με τη συνολική συνισταμένη όλων αυτών των δράσεων να διαμορφώνει αυτό που θα ονομάζαμε αντικειμενική ιστορική πραγματικότητα.

η διαισθητική γνώση

(Ένα σχόλιο με αφορμή το προηγούμενο σχόλιο)

Στο προηγούμενο σχόλιο για την αξιωματική μέθοδο στα μαθηματικά, αναφέρεται η έννοια της διαίσθησης.

Η διαίσθηση αποτελεί μια εκπληκτική και όχι καλά γνωστή διαδικασία άμεσης απόκτησης μιας γνώσης, η οποία φαίνεται να "παρακάμπτει" το δρόμο της αναλυτικής λογικής σκέψης, απόδειξης, σαν να εμφανίζεται από το πουθενά. Για παράδειγμα η ιστορία με το μήλο του Νεύτωνα που του αποκάλυψε την έννοια της βαρύτητας, το εύρηκα του Αρχιμήδη και πολλές γνώσεις που όπως αναφέρουν πολλοί επιστήμονες, εφευρέτες, φιλόσοφοι κλπ τους αποκαλύφθηκαν διαισθητικά  και στη συνέχεια μέσα από τη λογική ανάλυση θεμελίωσαν τη γνώση που τους αποκαλύφθηκε με αυτό τον τρόπο. Ή διαισθητικά κάνανε διάφορες υποθέσεις, στα μαθηματικά για παράδειγμα, οι οποίες "διαισθητικά" θεωρείται ότι ισχύουν.

Η διαίσθηση φαίνεται να βασίζεται στο ότι ο εγκέφαλος συνεχίζει να δουλεύει στα προβλήματα που του βάζουμε και χωρίς εμείς να έχουμε συνείδηση αυτής της διαδικασίας. Εξ άλλου το συνειδητό μέρος της εγκεφαλικής δραστηριότητας, των σκέψεων, όπως και μιας απόφασης για παράδειγμα που παίρνουμε, αποτελεί ένα μικρό μέρος της συνολικής διεργασίας που γίνεται στον εγκέφαλο. Έτσι για να υπάρξει η διαίσθηση προϋποθέτει ότι μας απασχολεί έντονα ένα πρόβλημα στο οποίο θέλουμε να βρούμε μια λύση. Αυτό σημαίνει ότι και όταν κοιμόμαστε ο εγκέφαλος πιθανόν να βλέπει όνειρα που θα έχουν σχέση μ' αυτό το πρόβλημα και θα "δουλεύει" να βρει λύση. Όταν συγκεντρώνουμε την προσοχή μας, το συνειδητό δηλαδή μέρος, με έντονο τρόπο, στην αναζήτηση μια λύσης, τότε συγκεντρώνουμε τους προβολείς του εγκεφάλου σε ένα ή λίγα σημεία, που έχουμε καταλήξει "λογικά" ότι βρίσκεται η λύση. Το σταμάτημα της αναζήτησης, η χαλάρωση, ο ύπνος, σ' αυτές τις περιπτώσεις, μπορεί να έχει ως αποτέλεσμα να συνεχίζεται(μη συνειδητά πια) αυτή η αναζήτηση και αλλού, εκεί που η λογική, προσανατολισμένη σε συγκεκριμένα πεδία, δεν μας είχε οδηγήσει. Η ένταση της αναζήτησης σημαίνει μια γενική κινητοποίηση του εγκεφάλου, διερεύνηση όλων των πιθανών συσχετισμών που μπορεί να γίνουν ώστε να υπάρξει αποτέλεσμα.

Αποτελεί ταυτόχρονα ένα ξεπέρασμα των δυνατοτήτων μιας συγκεκριμένης λογικής ανάλυσης, που πολλές φορές αδυνατεί να δώσει λύσεις, με την ενότητά της με άλλα αισθητηριακά στοιχεία από άλλα πεδία γνώσης, που φαινομενικά δεν έχουν σχέση μεταξύ τους αλλά μπορεί να συνδέονται στα πλαίσια μιας πιο συνολικής θεώρησης και από αυτή την άποψη φαίνεται να δίνουν πιο στέρεο αισθητικά αποτέλεσμα. Μάλιστα ορισμένες τάσεις στα μαθηματικά δέχονται τη διαίσθηση σαν τη μοναδική πηγή των μαθηματικών και κύριο κριτήριο της ακρίβειας των δομών της.

Ο Σοπενάουερ θεωρούσε ότι μόνο ξεπερνώντας τη βούληση και τη λογική της μπορούμε να προσεγγίσουμε μέσω της διαίσθησης την πραγματική γνώση. Για τον Σοπενάουερ η ικανότητα ενατένισης πέρα από τη βούληση, το ξεπέρασμά της, κάνει δυνατή αυτό που ονομάζει αισθητική εμπειρία και την αντικειμενική διείσδυση στον κόσμο των ιδεών.

ο φασισμός ως οπισθοχώρηση σε αρχέγονες μορφές κοινωνικών συμπεριφορών

 Οι αρχικές, αρχέγονες μορφές κοινωνικής οργάνωσης, για πολλές χιλιάδες χρόνια, βασίζονταν στους αιματικούς δεσμούς συγγένειας. Τόσο οι περιφερόμενες ομάδες κυνηγών τροφοσυλλεκτών, όπως και στη συνέχεια, οι φατρίες, τα γένη, οι φυλές, ήταν κάτι σαν διευρυμένες οικογένειες. Αυτό το σύστημα κοινωνικής οργάνωσης βασίζονταν στον ανταγωνισμό με τις άλλες ομάδες οι οποίες αντιμετωπίζονταν περίπου ως διαφορετικό είδος, με το οποίο δεν μπορούσαν να έχουν καμία σχέση παρά μόνο πιθανών συμμαχιών ή ανοχής και το κριτήριο της δύναμης για επιβολή ήταν το κυρίαρχο κριτήριο σ' αυτόν τον ανταγωνισμό. Η απόλυτη κυριαρχία του αρχηγού δεσπότη γίνεται κυρίως με τη συγκρότηση των μεγάλων φατριών, φυλών και την ανάγκη συνοχής τους, με βάση κυρίως αυτό το κριτήριο, όπου παράλληλα έχουμε και την ανάπτυξη των μύθων και των πρώτων μεγάλων αφηγήσεων για τη συνοχή της φυλής.

Η συγκρότηση των μεγάλων κρατικών οντοτήτων έγινε και πάλι με το κριτήριο της δύναμης, όπου μια φατρία, φυλή, υπέτασσε άλλες, όπου όμως στα πλαίσια των νέων πια οντοτήτων, με τη δημιουργία του κράτους δημιουργήθηκαν οι συνθήκες περιορισμού του ρόλου των επιμέρους φατριών, μιας και νέοι διαχωρισμοί με τη δημιουργία διαφορετικών τάξεων, διαφοροποίησαν τον ρόλο των φυλών. Οι μύθοι και οι αφηγήσεις πήραν καινούργιο περιεχόμενο.

Εκεί που σπάζει αποφασιστικά το σύστημα των φατριών, είναι οι πόλεις κράτη και κυρίως η εμφάνιση της δημοκρατίας σ' αυτές, όπου η κοινωνική οργάνωση βασίζεται σε κανόνες που θεσπίζονται από κοινού από τους πολίτες της πόλης. Έχουμε δηλαδή μετάβαση από ένα σύστημα όπου η εξουσία πηγάζει από τη θέληση του πατέρα δεσπότη, σε μια κοινωνική οργάνωση όπου η εξουσία πηγάζει απ' όλους τους πολίτες, οι οποίοι γίνονται ενεργά υποκείμενα της κοινωνίας και υπακούουν στους θεσμούς της πόλης, τους οποίους ορίζουν ή και αλλάζουν οι ίδιοι.

Στον πολιτισμό που ανέπτυξε η δημοκρατία, οι αιματικοί δεσμοί αντικαταστάθηκαν από τους θεσμούς της πόλης, οι οποίοι για να σταθούν βασίστηκαν στην ανάπτυξη της έννοιας της δικαιοσύνης, που ξεφεύγει από τα πλαίσια της επιθυμίας και των επιμέρους επιδιώξεων και αφορά με έναν ισότιμο τρόπο ευρύτερα τους πολίτες,  αλλά και της ανάπτυξης του ορθολογισμού με την έννοια ότι αυτή η ανάπτυξη συνοδεύτηκε από την ανάπτυξη της επιστήμης και της λογικής.

Οι αρχαϊκές μορφές κοινωνικής οργάνωσης με βάση τις φατρίες και τις φυλές, στηρίζονται κυρίως σε συναισθηματικά κριτήρια, κοινής καταγωγής, των στενών επιθυμιών και επιδιώξεων της φατρίας κλπ, που αντιστοιχούν σε ένα πρώϊμο παιδικό στάδιο της ανθρώπινης ανάπτυξης και γι αυτό επενδύονται με πολλά μυθολογικά στοιχεία στην προσπάθεια να τεκμηριώσουν για παράδειγμα την υπεροχή της μιας φυλής έναντι των άλλων. Η ανάπτυξη των θεσμών της πολιτείας ως βασικού συνδετικού ιστού της κοινωνίας συμβαδίζει με την ανάπτυξη του ορθού λόγου, τις έννοιες της δικαιοσύνης, που πάνω σ' αυτές διαμορφώνεται ο ρόλος των πολιτών, της γνώσης ότι αυτή η εξέλιξη λειτουργεί προς το συμφέρον όλων.

Η ανάπτυξη της επιστήμης,

Το φαινόμενο placebo

Για το φαινόμενο placebo έχουμε ακούσει όλοι. Δίνουμε σε έναν ασθενή ένα χάπι το οποίο περιέχει μια αδρανή ουσία και ένα σημαντικό ποσοστό αυτών που το παίρνουν αναφέρουν σημαντική βελτίωση της κατάστασής τους, ανάλογη με αυτήν που θα είχαν αν έπαιρναν μια αντίστοιχη δραστική ουσία.

Αν και διαφέρει ο βαθμός δράσης ανάλογα και με το πρόβλημα που πρέπει να αντιμετωπιστεί, ο μέσος όρος αυτής της δράσης υπολογίζεται στο 30-35% των περιπτώσεων. Ο ένας στους τρεις δηλαδή αναφέρει σημαντική βελτίωση ανάλογη με αυτή του δραστικού φαρμάκου.

Είναι τόσο σταθερό το φαινόμενο που για να πάρει έγκριση μια νέα φαρμακευτική ουσία, ότι δηλαδή δρα ανεξάρτητα από την παρέμβαση του ψυχολογικού παράγοντα, πρέπει να γίνουν διπλές τυφλές μελέτες, όπου οι ασθενείς χωρίζονται και οι μισοί παίρνουν τη δραστική ουσία και οι άλλοι μισοί την αδρανή, χωρίς να ξέρει κανένας ποια ουσία παίρνει μια και σε όλους λέγεται ότι παίρνουν τη δραστική ουσία. Αν η φαρμακευτική ουσία δεν επιτύχει στην ομάδα που δόθηκε, αποτελέσματα σημαντικά υψηλότερα από το 35% που θεωρείται η δραστηριότητα placebo, τότε δεν παίρνει έγκριση για κυκλοφορία. Σε καταστάσεις που αφορούν ψυχοσωματικές διαταραχές, κατάθλιψη, χρόνιους άτυπους πόνους κλπ, εκεί τα ποσοστά δράσης του placebo είναι πολύ υψηλότερα.

Η μάθηση βασίζεται στη μίμηση.

Οι βιολογικοί οργανισμοί διαθέτουν μηχανισμούς προσαρμογής στο περιβάλλον, τους οποίους μεταδίδουν, κληρονομούν στους απογόνους τους. Υπάρχουν διαφορετικοί βαθμοί στο πόσο ισχυρά μεταδίδεται η πληροφορία. Στην εξελικτική διαδικασία δημιουργούνται νέα επίπεδα πολυπλοκότητας, στον ίδιο οργανισμό, που περιέχουν όλο και περισσότερη ποσότητα πληροφορίας αλλά και ευλυγισίας για περισσότερες εναλλακτικές επιλογές απέναντι στο περιβάλλον. Για παράδειγμα η ανάπτυξη  του μετωπιαίου φλοιού στον ανθρώπινο εγκέφαλο που εξυπηρετεί τις νοητικές λειτουργίες ή η ανάπτυξη των κέντρων του λεγόμενου συναισθηματικού εγκεφάλου στα θηλαστικά, δημιούργησαν οργανισμούς, συστήματα, που περιέχουν μεγαλύτερη ποσότητα πληροφορίας απ' ότι οι μονοκύτταροι ή άλλοι ατελέστεροι οργανισμοί, όπως και πολύ περισσότερες εναλλακτικές δυνατότητες, επιλογές δράσης. Στις λειτουργίες των κυττάρων έχουμε κληρονομημένες δυνατότητες, επειδή και τα πλαίσια λειτουργίας τους είναι συγκεκριμένα. Στις νοητικές λειτουργίες η ποσότητα της πληροφορίας, ως δυνητικές εναλλακτικές επιλογές δράσης απέναντι στο περιβάλλον, που έχει συσσωρευθεί εξελικτικά, είναι τεράστια.
Υπάρχουν διαφορετικοί βαθμοί “ισχυρής” ή λιγότερο “ισχυρής” μετάδοσης της κληρονομούμενης πληροφορίας ή δυνατότητας, που μεταβιβάζεται κληρονομικά. Θα λέγαμε ότι για λόγους οικονομίας της φύσης, όταν είναι μεγάλη η ποσότητα των πληροφοριών που πρέπει να μεταβιβασθούν, ένα μέρος μεταβιβάζεται ισχυρά ή λιγότερο ισχυρά και το μεγαλύτερο μέρος υπάρχει δυνητικά και αφήνεται η μορφή που θα πάρει, στην αλληλεπίδρασή της με το περιβάλλον. Σ’ αυτές τις περιπτώσεις, μεταβιβάζεται κατά κάποιο τρόπο η βάση του προγράμματος και αφήνεται στην αλληλεπίδραση με το περιβάλλον η περαιτέρω υλοποίηση αυτού του προγράμματος, η οποία γίνεται μετά τη γέννηση. Αυτή η εξέλιξη έδωσε πολύ περισσότερα περιθώρια για ευλυγισία και καλύτερη προσαρμογή.

Η αντίδραση μάχης ή φυγής και τα ψυχοσωματικά συμπτώματα

Ο ανθρώπινος οργανισμός είναι ένα ενιαίο σύνολο. Δεν αποτελεί ξεχωριστό σύνολο ο νους από τη μια και το σώμα από την άλλη. Δεν υπάρχει δηλαδή κάποιο “άψυχο” σώμα και μια “ψυχή” που το κινεί, σαν δυο ξεχωριστά μέρη. Ο εαυτός είναι ένα ενιαίο σύνολο που στόχο έχει την επιβίωσή του, όπως άλλωστε και όλοι οι βιολογικοί οργανισμοί.

Κάθε στιγμή ο νους επηρεάζει το σώμα όπως γίνεται και το αντίθετο. Δηλαδή αν φοβηθούμε από κάτι αυτό θα οδηγήσει σε σωματικές αλλαγές, αύξηση της πίεσης, ταχυκαρδία ή και πανικό, ανάλογα με το πόσο θεωρεί ο εαυτός ότι είναι έτοιμος, έχει τις δυνατότητες να αντιμετωπίσει την απειλή.

Από την άλλη μια σωματική διαταραχή από χ λόγους, ένας πυρετός, μια στομαχική διαταραχή κλπ, μπορεί να μας προκαλέσει δυσθυμία, εκνευρισμό, να μας οδηγήσει να πάρουμε μια λαθεμένη απόφαση κλπ. Όπως και το πόσο θα μας επηρεάσει μια σωματική κατάσταση ή διαταραχή, εξαρτάται πάλι από το πόσο φοβόμαστε ότι είμαστε γενικά ευάλωτοι, τι ιδέες έχουμε σχηματίσει για τον εαυτό κλπ. Αν προσβληθούμε από μια σοβαρή ασθένεια, αυτό μπορεί να μας οδηγήσει σε μια πτώση της αυτοπεποίθησης, σε μια παθητική ή εσωστρεφή στάση, όπως αν έχουμε μια επιτυχία αυτό ανεβάζει την αυτοπεποίθηση, επηρεάζοντας και τη στάση μας απέναντι στους άλλους.

Αν κάνουμε μια γενίκευση μπορούμε να πούμε ότι, με ένα τρόπο, κάθε στιγμή το σώμα μας εκφράζει τις σκέψεις μας, όπως και οι σκέψεις μας εκφράζουν το σώμα μας.

Η πόλη κράτος γέννησε τη δημοκρατία.

 Η συγκρότηση των πρώτων πόλεων κρατών, από την 4η πΧ χιλιετία από την ιστορία που γνωρίζουμε και πιθανόν ακόμη παλιότερα, σηματοδοτείται από τη σταδιακή αποδυνάμωση ή και διάλυση του συστήματος των γενεών, των φατριών, που στηρίζονταν στους αιματικούς δεσμούς συγγένειας. Οι διαφορετικές φατρίες που ενώνονται για να δημιουργήσουν την πόλη, συνυπάρχουν στην αρχή κάτω από ένα βασιλιά που ενώνει τις διάφορες φατρίες και κυβερνά συνήθως με τη βοήθεια ενός συμβουλίου που τις εκπροσωπεί. Δημιουργείται ένα νέο περιβάλλον που για να λειτουργήσει απαιτούνται νέοι κανόνες που θα ενώνουν τις διαφορετικές φατρίες, όλους όσους αποτελούν την πόλη. Την συγκρότηση αυτή την βλέπουμε στις μεγάλες πόλεις της κάτω Μεσοποταμίας, όπως η Βαβυλώνα, η Ασσούρ, η Νινευή και αργότερα στις εμπορικές πόλεις της Φοινίκης και στην Ελλάδα και στις αποικίες τους και στις πόλεις της Ιταλικής χερσονήσου. Στις πόλεις αναπτύσσονται νέα αστικά στρώματα, τεχνίτες, έμποροι ή ναυτικοί, που διεκδικούν τη συμμετοχή τους στη διοίκηση της πόλης. Στις εμπορικές πόλεις της Φοινίκης, η διοίκηση ασκείται από συμβούλιο που εκπροσωπεί αυτά τα στρώματα της πόλης.

Στις Ελληνικές πόλεις κράτη τα μεγέθη είναι πολύ μικρότερα, υπάρχει κατάτμηση του γεωγραφικού χώρου και η οικονομική δραστηριότητα βασίζεται τόσο στην αγροτική εκμετάλλευση όσο και στην αναπτυσσόμενη εμπορική δραστηριότητα, που επεκτείνεται με την δημιουργία αποικιών, εμπορικών σταθμών, σε όλη τη Μεσόγειο και τη Μαύρη Θάλασσα. Εδώ το σπάσιμο των παλιών θεσμών ήταν πολύ πιο αποφασιστικό. (Αν και τον 8ο πΧ αιώνα που έχουμε τη μεγάλη ανάπτυξη των πόλεων κρατών στον Ελλαδικό χώρο, δέσποζε κυρίως μια πολεμική αριστοκρατία με κέντρο τους βασιλείς, που όπως επισημαίνει ο Fr. Polignag, στη “γέννηση της αρχαίας Ελληνικής πόλης”, δεν ήταν αρχηγοί γενών αλλά οίκων.

Από τον προφορικό λόγο στη γραφή.

Σουμεριακή σφηνοειδής επιγραφή
του 26ου αιώνα πΧ,
με κατάλογο δώρων σε μια αρχιέρεια.

Η εμφάνιση της γλώσσας, του λόγου, αποτέλεσε το μεγάλο άλμα στην ανάπτυξη της αφηρημένης σκέψης, των εννοιών, την κατηγοριοποίηση του εξωτερικού κόσμου, λειτουργίες που έχουν τη βάση τους στον μετωπιαίο φλοιό, ο οποίος αναπτύχθηκε παράλληλα με αυτή τη διαδικασία. Το θηλαστικό γίνεται άνθρωπος. Αυτό αποτελεί και μια μετατόπιση από την κυριαρχία του συναισθήματος σε μια κατάσταση ορθολογικότητας.

Η εμφάνιση της γραφής ως ένα σύστημα συμβόλων για την απεικόνιση πια του ίδιου του λόγου αποτέλεσε μια ακόμη αφαίρεση, προχωρώντας σε ένα νέο σύστημα συμβόλων για να απεικονισθεί ο λόγος, απομακρυνόμενο ακόμη περισσότερο από το αντικείμενο ή την έννοια που προσδιορίζει. Με αυτή την έννοια, κυρίως το φωνητικό αλφάβητο, αποτέλεσε ένα νέο στάδιο στην κυριαρχία του διανοητικού στοιχείου στον άνθρωπο και την ανάπτυξη της σκέψης του. Σηματοδοτεί την απόσπαση από το ορατό και την εικόνα, ως τον κύριο τρόπο σύνδεσης με το περιβάλλον. Μας μεταφέρει στον κόσμο των εννοιών και των ιδεών.



Ο δίσκος της Φαιστού,
σε γραμμική γραφή Α.

Η ίδια η γραφή για να φτάσει στο φωνητικό αλφάβητο ακολούθησε μια διαδρομή από το συγκεκριμένο προς το αφηρημένο. Στην αρχή έχουμε μια γραφή που αποτελεί αναπαράσταση των αντικειμένων, την παραστατική γραφή, που γίνεται όλο και πιο αφηρημένη,  για να φθάσουμε σε σύμβολα στη φωνητική γραφή, που δεν είχαν καμία σχέση με τις αρχικές παραστάσεις. Η αλφαβητική γραφή απέχει πολύ περισσότερο από τη ζωντανή γλώσσα απ' ότι η ιδεογραφική και η παραστατική. Για παράδειγμα το γράμμα άλφα, το Α, που προέρχεται από το φοινικικό άλεφ, στην αρχή ήταν ανεστραμμένο και προερχόταν από την παράσταση του κεφαλιού του βοδιού με τα κέρατα, ως Α πια σήμαινε μόνο τον αντίστοιχο ήχο και δεν παρέπεμπε σε κανένα βόδι.

ο Δίας

Σε πρόσφατη ανάρτηση για την ημέρα της γυναίκας έγινε αναφορά στις γυναικείες μητρικές θεότητες της αρχαιότητας. Την εποχή της μόνιμης αγροτικής εγκατάστασης αντιπροσώπευαν τη γονιμότητα της μητέρας γης, που δημιουργούσε συνεχώς ζωή, όπως δημιουργεί και η γυναίκα μητέρα. Στον Ελλαδικό χώρο, πριν την κάθοδο των ελληνικών φύλων, αποτελούσαν τις κυρίαρχες θεότητες, συνυπάρχοντας με τους θεούς σύμβολα της ανδρικής γονιμότητας που ήταν κερασφόροι, όπως ο Κρόνος ή θεοί με τη μορφή του ταύρου που ήταν διαδεδομένοι σε όλη την Μεσόγειο, με κέντρο τους Φοίνικες και τη Μινωϊκή Κρήτη.
Ο Δίας, ως κορυφαία θεότητα στον Ελλαδικό χώρο, αντιπροσωπεύει ένα νέο στάδιο στις κοινωνικές συγκροτήσεις.
Τα πολεμικά Ελληνικά φύλα που κατέβηκαν στην περιοχή, συγχωνεύθηκαν με τους προηγούμενους πολιτισμούς και τις θεότητές τους, επιβάλλοντας μια νέα διάταξη και ιεραρχία στο Ελληνικό πάνθεον. Μάλιστα τον Κρόνο τον υπέταξε μετά από σκληρή μάχη με τους τιτάνες.
Τα πολεμικά φύλα έχουν άνδρες αρχηγούς, έτσι και επικεφαλής στην ιεραρχία των θεών δεν μπορεί παρά να είναι μια ανδρική θεότητα. Εξ άλλου η δραστηριότητα των νέων πόλεων κρατών δεν εξαντλείται στην αγροτική παραγωγή, ούτε και εξαρτάται αποκλειστικά από αυτήν. Το εμπόριο, η επέκταση σε νέους τόπους, εμπορικούς σταθμούς, η ραγδαία ανάπτυξη των τεχνιτών στις πόλεις, δημιουργούν νέες προτεραιότητες. Ταυτόχρονα ο Δίας, ως ένδειξη της προτεραιότητάς του απέναντι στις γυναικείες θεότητες της γονιμότητας της γης, είναι κατ' αρχήν ο θεός που ελέγχει τα μετεωρολογικά φαινόμενα, τη βροχή, τον κεραυνό, που χωρίς αυτά η γη δεν μπορεί να δώσει καρπούς. Και σε μια χώρα σαν την Ελλάδα, η εξάρτηση της παραγωγής από τη μεταβλητότητα των καιρικών φαινομένων, είναι ουσιαστική.
Οι γυναικείες μητρικές θεότητες συνέχισαν να έχουν μεγάλο κύρος, αποτελούσαν συστατικό στοιχείο του Ελληνικού πανθέου και οι περισσότερες γιορτές ήταν προς τιμήν τους, όπως και τα Ελευσίνια μυστήρια προς τιμήν της Δήμητρας, συνέχεια των παλαιών τελετουργιών που είχαν σχέση με την συνεχή αναγέννηση της ζωής.

Το όνομα Δίας προέρχεται κατά πάσα πιθανότητα από την ινδοευρωπαϊκή ρίζα Dyēus και div- (που σημαίνει ουρανός) που έχει σχέση με την ελληνική λέξη Θεός, την  Λατινική Deus,  την Γερμανική Tiwaz και άλλες λέξεις σχετικές με το θείο. Στην αρχαία Ινδία(κυρίως την βόρεια και την κεντρική, που την κυριαρχία είχαν ινδοευρωπαϊκά φύλα) θεός του ουρανού ήταν ο Dyaus. Ήταν δηλαδή μια θεότητα που με το ίδιο βασικά όνομα είχε παγκόσμια εξάπλωση.

Ο ρόλος του Δία ως θεότητα εξελίχθηκε παράλληλα με την εξέλιξη των κοινωνιών στις Ελληνικές πόλεις κράτη. Στα  Ομηρικά έπη ο Δίας είναι ένας θεός που επιβάλλει τη θέλησή του κυρίως λόγω της δύναμής του. Είναι απλά ο πιο δυνατός απ' όλους. Την κλασική περίοδο, μετά την μεγάλη ανάπτυξη της δημοκρατίας και του Ελληνικού πολιτισμού, γίνεται κυρίως ένας θεός της δικαιοσύνης και της σοφίας. Στο περίφημο άγαλμα του Δία, που φτιάχτηκε από τον Φειδία γύρω στο 430 π.Χ. στο ναό του Δία στην αρχαία Ολυμπία, που έχουν διασωθεί μόνο περιγραφές του, το πρόσωπο και η στάση του αντανακλούσαν τη σοφία και τη δικαιοσύνη. Ήταν οι νέες αρετές της δημοκρατίας που είχε κατακτήσει η ανάπτυξη του πολιτισμού και όχι κυρίως η δύναμη.

Ο Δίας, σύμφωνα με τη μυθολογία, έφερε και το Φοινικικό αλφάβητο στην Ελλάδα, με τον Κάδμο στη Θήβα, τον 11ο πΧ αιώνα. Η γραφή αντιπροσωπεύει και την κυριαρχία του διανοητικού στοιχείου, ως η πιο μεγάλη αφαίρεση που γίνεται στην ανάπτυξη του ανθρώπινου λόγου, συγκρινόμενη με τον προφορικό λόγο που μεταφέρει(ο προφορικός λόγος) και πολύ περισσότερα συναισθηματικά στοιχεία (με το ύφος, τον τονισμό των λέξεων, τη γλώσσα του σώματος κλπ). Η μετάβαση από τον προφορικό λόγο στον γραπτό και κυρίως η μετάβασή του στην καθοριστική φωνητική γραφή, όπου το σύμβολο δεν υπονοεί πράγματα(όπως συνέβαινε με την παραστατική γραφή ή την παραλλαγή της την ιδεογραφική) που έγινε σταδιακά στη διάρκεια πολλών αιώνων, αποτελεί ένα τεράστιο άλμα στην ανάπτυξη της αφηρημένης σκέψης και όχι απλά στην διάδοση των γνώσεων.

η γυναίκα μητέρα, πηγή του ανθρώπινου πολιτισμού

Η θεά Κυβέλη της Φρυγίας,
αντίστοιχη με τη θεά Ρέα της Ελληνικής μυθολογίας,
αποκαλούμενη και Ρέα-Κυβέλη.
Άγαλμα της Ρωμαϊκής εποχής (60 π.Χ. περίπου). 

8 Μαρτίου.

Στις αρχές της άνοιξης γινόταν στην αρχαιότητα, οι γιορτές της γονιμότητας που ήταν αφιερωμένες στις μητρικές θεότητες. Και σήμερα, ως επανασύνδεση με την πανάρχαιη κληρονομιά της συλλογικής μνήμης της ανθρωπότητας, η μέρα που έχει καθορισθεί να τιμάται η γυναίκα μητέρα, είναι στην αρχή της άνοιξης, σύμβολο της αέναης γέννησης της ζωής. 

Όταν οι άνθρωποι έμαθαν να καλλιεργούν τη γη και άρχισε η μόνιμη αγροτική εγκατάσταση σε περιοχές που ήταν εύφορες και η δημιουργία των μόνιμων οικισμών και των πρώτων πόλεων, άρχισε να ισχυροποιείται και η θέση της γυναίκας. Η γυναίκα μητέρα που γεννά δημιουργώντας ζωή, ταυτίζεται με τις διαδικασίες της γονιμότητας της γης που γεννά καρπούς, δημιουργώντας συνεχώς νέα ζωή. Οι άνθρωποι είναι τα παιδιά της, μιας και εξαρτώνται απ' αυτήν.
Μέχρι τότε, για πολλές χιλιάδες χρόνια, στις περιφερόμενες για την εξασφάλιση τροφής ομάδες κυνηγών και τροφοσυλλεκτών, τον πρώτο λόγο τον είχε ο άνδρας, ενώ η γυναίκα απαραίτητη για την επιβίωση και τη φροντίδα των παιδιών, αποτελούσε ταυτόχρονα και ένα εμπόδιο στην κίνηση της ομάδας. Ταυτόχρονα  με τον ρόλο της γυναίκας αναβαθμίζεται και ο ρόλος των ηλικιωμένων που τώρα πια είναι χρήσιμοι για  την κατασκευή εργαλείων και όπλων, τη μεταφορά τεχνογνωσίας.

 Η γυναίκα θεοποιείται. Η Ιστάρ στη Σουμερία, η Ίσις στην Αίγυπτο, η Κάλι στην Ινδία, η Άρτεμις στην Έφεσο, η Κυβέλη στη Φρυγία, η Ρέα και η Δήμητρα στην Ελλάδα, η Ceres(μια μεταφορά της Δήμητρας) στη Ρώμη. Η δημοφιλία στους χριστιανικούς χρόνους της Παναγίας είναι μια συνέχεια του τεράστιου κύρους που είχαν οι παλιές γυναικείες θεότητες και η απόδοση τιμής στη γυναίκα-μάνα, αλλά και στο ρόλο της σαν οικείου μεσολαβητή με τον σχετικά απόμακρο και αυστηρό θεό-πατέρα.

Ο ρόλος του άνδρα σαν γονιμοποιού στοιχείου είναι φυσικά παρών στο πάνθεον των αρχαίων πολιτισμών, με τα σύμβολα της γονιμότητας. Τον ταύρο που την μορφή του έχει ο μεγάλος θεός των Φοινίκων ο Βάαλ,

Η φαρμακευτική δαπάνη, οι υπερτιμολογήσεις και τα γενόσημα.

Είναι γεγονός αναμφισβήτητο ότι στην Ελλάδα, εδώ και πολλά χρόνια, υπάρχει κατάχρηση στην κατανάλωση φαρμάκων και υψηλές φαρμακευτικές δαπάνες. Η χώρα μας, σε ποσοστό του ΑΕΠ, έχει την υψηλότερη φαρμακευτική δαπάνη στην Ευρωπαϊκή Ένωση και ενδεικτικά διπλάσια της Μ. Βρετανίας. Μια τρομακτική αύξηση, εκτίναξη της φαρμακευτικής δαπάνης αλλά και των προσθετικών υλικών, άλλων αναλώσιμων, σημειώθηκε το διάστημα 2000-2009.

Ένας συνδυασμός φαύλης πολιτικής ηγεσίας, φαρμακευτικών επιχειρήσεων, εισαγωγέων, που επέβαλαν μέσω των αντίστοιχων κρατικών υπηρεσιών τερατώδεις υπερτιμολογήσεις των προϊόντων τους, ώστε να μπορούν να στηρίξουν την “προώθηση” των προϊόντων τους από όσους γιατρούς ήταν πρόθυμοι γι αυτό. Κοντά σ' αυτά δεν λείπανε βέβαια και άλλες συναφείς δραστηριότητες με φαρμακεία και φαρμακαποθήκες.

Οι υπερτιμολογήσεις φαρμάκων και διαφόρων προσθετικών ή άλλων υλικών(φίλτρων κλπ) είναι μια συνήθης και διαχρονική πρακτική.

Πριν λίγο καιρό έγινε γνωστή η υπόθεση με την εταιρεία Johnson and Johnson, που ήρθε σε συμβιβασμό με το Αμερικανικό δημόσιο για να πληρώσει πρόστιμο 16,8 εκατ. $ για δωροδοκία Ελλήνων γιατρών από εταιρεία ορθοπεδικών υλικών, συμφερόντων της Johnson and Johnson. Οι υπερτιμολογήσεις των υλικών της στην Ελλάδα έφταναν σε αρκετές περιπτώσεις και το 1.000%(!) των τιμών στις διεθνείς αγορές. Υπάρχει δηλαδή ευθύνη και στο πως πήραν αυτές τις τιμές αλλά και στο πως μοιράστηκαν τα ποσά που προκύψανε.(Όπως έκλεισε η συμφωνία με την Siemens χθες, έτσι και με την Johnson and Johnson, οι ευθύνες της "από δω" πλευράς δεν διερευνώνται).

Κάτι παρόμοιο γίνεται με τα υλικά των καρδιοχειρουργικών επεμβάσεων, με τα φίλτρα στον τεχνητό νεφρό και πάει λέγοντας. Το ίδιο φίλτρο που στη Γερμανία χρεώνεται λίγα ευρώ, εδώ παίρνει τιμή πολλές φορές πολλαπλάσια. Είμαστε χουβαρντάδες δηλαδή εμείς, δεν είμαστε ματζίρηδες..

Με τα φάρμακα, τα λεγόμενα αντίγραφα ή γενόσημα συμβαίνει το εξής. Μετά την παρέλευση, συνήθως δεκαετίας από την κυκλοφορία ενός πρωτότυπου φαρμάκου, όπου η εταιρεία που το παρασκεύασε το διακινεί κατά αποκλειστικότητα, δίνεται η δυνατότητα σε άλλες εταιρείες να παράγουν και να διακινούν αυτό το σκεύασμα, συνήθως εισάγοντας από αλλού την πρώτη ύλη. Το σκεύασμα έχει φυσικά άλλη ονομασία αλλά την ίδια φαρμακευτική ουσία. Για να κυκλοφορήσει το φαρμακευτικό σκεύασμα στην αγορά, όπως άλλωστε και τα πρωτότυπα φάρμακα, πρέπει να εγκριθεί από τον ΕΟΦ, τον Εθνικό Οργανισμό Φαρμάκου, να πιστοποιηθεί δηλαδή ότι περιέχει τη φαρμακευτική ουσία στην ποσότητα και την ποιότητα του πρωτότυπου φαρμάκου. Παράλληλα υποβάλλοντας φάκελλο με τα στοιχεία του φαρμάκου, κόστος κλπ, στο αντίστοιχο Υπουργείο, παίρνει την τιμή με την οποίαν θα κυκλοφορήσει στην αγορά.

Η ιστορία των ελληνικών φαρμακευτικών εταιρειών, οι οποίες ασχολήθηκαν με την κυκλοφορία αντιγράφων φαρμάκων από την αρχή της δεκαετίας του '80, είναι μια παλιά αμαρτωλή ιστορία αλλά οπωσδήποτε εδώ και αρκετά χρόνια έχουν εκσυγχρονισθεί οι περισσότερες από αυτές και μπορούν να σταθούν επάξια στην διεθνή αγορά, κάνοντας και εξαγωγές φαρμάκων σε πολλές χώρες.

Ένα μεγάλο όμως  πρόβλημα  με τα ελληνικά αντίγραφα, είναι η πολύ υψηλή τιμή τους, σε σχέση με το ποια είναι η τιμή των αντιγράφων στις Ευρωπαϊκές χώρες. Κυκλοφορούν δηλαδή στο 80% περίπου της τιμής των πρωτότυπων, όταν στις χώρες της Ευρώπης, αυτές οι τιμές είναι πολύ χαμηλότερες και μπορεί να φθάνουν και το 10-20% της τιμής των πρωτότυπων. Και εδώ δηλαδή υπάρχει θέμα υπερτιμολόγησης, το οποίο χρησιμοποιείται για περισσότερα κέρδη αλλά και στον τομέα της “προώθησης” των προϊόντων. Η τιμή στα πρωτότυπα φάρμακα των πολυεθνικών εταιρειών είναι σ' αυτή του μέσου όρου των χωρών της Ευρωζώνης.

Η φαρμακευτική δαπάνη πρέπει να πέσει. Δεν μπορεί να συνεχιστεί η κατάσταση που υπάρχει μέχρι σήμερα. Η ποιότητα των γενόσημων φαρμάκων, που αφορά βασικά τη βιοϊσοδυναμία τους, ότι δηλαδή περιέχουν την ίδια ποσότητα φαρμακευτικής ουσίας με τα πρωτότυπα, μπορεί να ελεγχθεί, όπως και η ποιότητα των εκδόχων που το περιέχουν. Το πρόβλημα δηλαδή βρίσκεται στον αποτελεσματικό έλεγχο των γενόσημων φαρμάκων για την ποιότητά τους και τον καθορισμό της τιμής τους, όπως και όλων των άλλων υλικών που υπερτιμολογούνται κάτι φυσικά που μπορεί να γίνει. Δεν αποτελεί καμιά δύσκολη υπόθεση, αν και στη χώρα μας τα απλά γίνονται δύσκολα και τα αυτονόητα δεν είναι πάντα αυτονόητα. Αυτό αφορά και την ουσιαστική λειτουργία του ΕΟΦ, που όπως στις περισσότερες Ευρωπαϊκές χώρες μπορεί να παράγει ή να εισάγει το ίδιο κάποιες βασικές φαρμακευτικές ουσίες αλλά και να ελέγχει αποτελεσματικά ότι κυκλοφορεί. Αφορά και τις πολιτικές υπερτιμολόγησης, οι οποίες δεν γίνονται από τους γιατρούς, αν και ..εξυπηρετούν πολλούς από αυτούς, αλλά από αντίστοιχες κρατικές υπηρεσίες και υπουργεία.

Σήμερα είναι αναγκαία και μια γενικότερη αναδιοργάνωση των υπηρεσιών Υγείας και του ΕΣΥ στην χώρα μας, ώστε να παίξει τον ρόλο του στην παροχή όσο το δυνατόν υψηλότερων υπηρεσιών υγείας για όλο τον πληθυσμό. Δυστυχώς όλο το σύστημα βρίσκεται σε κατάσταση κατάρρευσης και κρατιέται από τις προσπάθειες ενός μεγάλου μέρους των εργαζομένων σ' αυτό, που για την ώρα όμως δεν βλέπουν καμιά διέξοδο. Αυτό αντανακλά στην περίθαλψη που παρέχεται στους πολίτες, που θα σηκώσουν και πάλι το μεγαλύτερο βάρος αυτής της κατάρρευσης.

Συμπληρωματικά να αναφέρουμε ότι η φαρμακευτική δαπάνη αποτελεί και παγκόσμια ένα μεγάλο πρόβλημα. Ο παγκόσμιος τζίρος των φαρμάκων, όπως λένε κάποια στοιχεία, έχει ξεπεράσει τον παγκόσμιο τζίρο των όπλων και των ναρκωτικών. Δεν πρέπει να υποτιμήσουμε το γεγονός ότι οι φαρμακευτικές εταιρείες έχουν παράγει φάρμακα αποτελεσματικά για πολλές ασθένειες αλλά το κόστος τους καθίσταται όλο και περισσότερο δυσβάστακτο. Κάθε νέα γενιά φαρμάκων που κυκλοφορεί έχει πολλαπλάσιο κόστος και είναι αδύνατον αν γενικευθούν οι νέες θεραπείες, σε οποιοδήποτε σύστημα κοινωνικής ασφάλισης, ακόμη και των πιο εύρωστων οικονομικά κρατών, να τις αντέξουν. Πολλά καινούργια φάρμακα, αποτελεσματικά σε παλιές ασθένειες, έχουν κόστος απαγορευτικό. Για παράδειγμα νέες θεραπείες για τη ρευματοειδή αρθρίτιδα, έχουν κόστος περίπου 3.000 ευρώ τον μήνα. Κάτι παρόμοιο ισχύει για πολλά άλλα. Σήμερα εκτός των άλλων πρέπει να δοθεί βάρος στην πρόληψη, που σημαίνει εκτεταμένη ενημέρωση για αλλαγή του τρόπου ζωής. Ο τρόπος ζωής αντανακλά σε μεγάλο βαθμό και τις παθογένειες των κοινωνιών μας. Αλλά και η ιατρική είναι προσανατολισμένη σήμερα περισσότερο στην ασθένεια, από την οποίαν μπορούμε να πούμε ότι σε μεγάλο βαθμό ωφελείται οικονομικά και λιγότερο στην πρόληψή της.

Η περίπτωση της Ινδίας. Η Ινδία πριν λίγες δεκαετίες ήρθε αντιμέτωπη με το πρόβλημα της περίθαλψης του τεράστιου πληθυσμού της. Το κόστος της φαρμακευτικής δαπάνης αν στηριζόταν στις συμφωνίες με τις μεγάλες φαρμακευτικές εταιρείες είτε για την κυκλοφορία των σκευασμάτων τους είτε για την άδεια παραγωγής των φαρμακευτικών ουσιών που είχαν την πατέντα, της ήταν απαγορευτικό. Άρχισε να παράγει η ίδια τις φαρμακευτικές ουσίες, ερχόμενη σε αντίθεση και με τον παγκόσμιο οργανισμό εμπορίου και με τις πολυεθνικές φαρμακευτικές εταιρείες με τις οποίες μπήκε σε μακρόχρονες δικαστικές διαμάχες. Τελικά σήμερα η Ινδία έχει γίνει μία από τις μεγαλύτερες παραγωγούς φαρμάκων και φαρμακευτικών ουσιών παγκοσμίως. Έτσι απειλεί με τις εισαγωγές σκευασμάτων της κυρίως την εγχώρια φαρμακευτική βιομηχανία αλλά και τις πολυεθνικές. Ό έλεγχος των σκευασμάτων που προέρχονται από τρίτες χώρες εναποτίθεται στον εδώ Εθνικό Οργανισμό Φαρμάκων, τον ΕΟΦ, που σήμερα πρέπει να αναβαθμισθεί και να παίξει ουσιαστικό ρόλο.

Ένας πίνακας με τις συγκριτικές τιμές Γερμανίας-Ελλάδας, των φίλτρων για αιμοκάθαρση στον τεχνητό νεφρό του 2009, από το “παρατηρητήριο τιμών”. (τι παρατηρεί δηλαδή;). Τον πίνακα αυτόν τον πήρα από το blog ερμιππος, που έχει ενδιαφέροντα άρθρα για το πως εφαρμόσθηκε η πολιτική φαρμάκου στην Ελλάδα τα τελευταία χρόνια.

                                                                                   Δ. ΠΕΤΡΙΔΗΣ

Η επανάσταση στις επικοινωνίες, η παγκοσμιοποίηση και το νέο γνωστικό περιβάλλον.

Η παγκόσμια επικοινωνία δεν είναι ασφαλώς νέο φαινόμενο. Υπάρχει εδώ και πολλούς αιώνες. Οι ιδέες του Ηράκλειτου και του Λάο Τσε είναι πολύ πιθανό ότι έρχονταν σε επαφή μεταξύ τους και αλληλοεπηρεάζονταν. Μια ανακάλυψη που είχε σημασία και υπήρχαν οι συνθήκες για να διαδοθεί, για παράδειγμα ο τροχός ή άλλες τεχνογνωσίες, διαδίδονταν σε όλο τον γνωστό κόσμο. Ή από ακόμη παλιότερα ο ανιμισμός ως σύστημα αντιλήψεων για τη σχέση του ανθρώπου με τη φύση είχε παγκόσμια διάδοση για πολλές χιλιάδες χρόνια. Με ανάλογο τρόπο κάθε κατακτητής ήθελε να επεκτείνει την κυριαρχία του όσο το δυνατόν περισσότερο, αν ήταν δυνατό σε όλη τη γη.

Αυτή η επικοινωνία όπως καταλαβαίνουμε είχε πολύ αργούς ρυθμούς και επηρέαζε με τους ίδιους αργούς ρυθμούς και πολύ έμμεσα τη ζωή των ανθρώπων και τη διαμόρφωση των κοινωνιών. Η ανάπτυξη της επικοινωνίας ήταν ανάλογη με την ανάπτυξη της τεχνολογίας. Στους νεότερους χρόνους η ανακάλυψη της τυπογραφίας ήταν αυτή που έδωσε τη μεγάλη ώθηση ώστε η γνώση να ξεφύγει από τα στενά όρια των λίγων μορφωμένων και της αριστοκρατίας και να γίνει κτήμα των πολλών. Προετοιμάζοντας με αυτό τον τρόπο την αναγέννηση και στη συνέχεια τον διαφωτισμό και την αλλαγή των κοινωνιών του μεσαίωνα.

Τις δύο με τρεις τελευταίες δεκαετίες, η παγκόσμια επικοινωνία έχει επιταχυνθεί με απίστευτους για τα ιστορικά δεδομένα χρόνους. Αυτό είναι αποτέλεσμα των ψηφιακών τεχνολογιών στις επικοινωνίες, που δημιούργησαν τα κινητά τηλέφωνα, το διαδίκτυο, αποτελώντας τη βάση πολλαπλών δικτύων διασύνδεσης των ανθρώπων σε όλο τον πλανήτη, για τη μεταφορά λόγου, ήχου και εικόνας, που ξεπέρασαν κατά πολύ τις δυνατότητες που είχε προσφέρει η ανακάλυψη του τηλεφώνου, της μετάδοσης εικόνας με την τηλεόραση κλπ, που με τη σειρά τους είχαν ξεπεράσει κατά πολύ τις δυνατότητες που είχε προσφέρει στη μετάδοση πληροφοριών η ανακάλυψη της τυπογραφίας.

η συγκέντρωση της προσοχής και το σκάκι

Η προσοχή είναι συνδεδεμένη με το επίπεδο της εγρήγορσης, της αυξημένης συνειδητότητας και παρατήρησης των ερεθισμάτων του περιβάλλοντος. Έχει την έννοια και της επαγρύπνησης, της κατάστασης συναγερμού, ώστε ο οργανισμός να δράσει άμεσα και κατάλληλα απέναντι σ' αυτά τα ερεθίσματα. Αποτελεί δηλαδή έναν προσανατολισμό του νου στο τώρα, στην πραγματικότητα που διαμορφώνεται και τα ερεθίσματά της.

Η συγκέντρωση της προσοχής είναι διαφορετική έννοια, σημαίνει ότι ο νους επικεντρώνεται κυρίως σε ένα πεδίο, εστιάζει και κατευθύνει την προσοχή σε συγκεκριμένα ερεθίσματα, ώστε να έχει την καλύτερη δυνατή παρατήρηση και αξιολόγηση των δεδομένων που αφορούν αυτό το πεδίο. Είναι δηλαδή σαν να στρέφει τον προβολέα του νου προς μια κατεύθυνση.

Ορίζοντας με αυτό τον τρόπο την προσοχή αλλά και την δυνατότητα συγκέντρωσή της σε ένα πεδίο, μπορεί να εξηγηθεί η διάσπασή της σε διάφορες καταστάσεις που οδηγούν τον νου να είναι προσκολλημένος σε διάφορες σκέψεις (συχνά με τον χαρακτήρα της ονειροπόλησης, όπου ο εαυτός κάνει με το μυαλό διάφορες μυρηκαστικού τύπου προσπάθειες επίλυσης αυτών που τον απασχολούν) και αυτή η προσκόλληση να τον εμποδίζει να εστιάσει στα ερεθίσματα του παρόντος.

Σε καταστάσεις άγχους, που στη βάση τους βρίσκεται μια απροσδιόριστη συνήθως αίσθηση κινδύνου του εαυτού,

Αφλατοξίνες και μυκοτοξίκωση, ένας διατροφικός και περιβαλλοντικός κίνδυνος.

Aspergillus flavus
στο ηλεκτρονικό μικροσκόπιο

Οι αφλατοξίνες είναι ιδιαίτερα τοξικές ουσίες που ανήκουν στις μυκοτοξίνες, ουσίες δηλαδή που παράγονται από ορισμένα είδη μυκήτων, πάνω σε φυτικά κυρίως υποστρώματα, σε κάποια φάση της ανάπτυξής τους  και οι οποίες είναι ιδιαίτερα τοξικές για τον οργανισμό. Από τις 100 χιλιάδες περίπου είδη μυκήτων που υπάρχουν (ένα μεγάλο ποσοστό της συνολικής βιομάζας στη γη αποτελείται από μύκητες), περίπου οι 220 παράγουν μυκοτοξίνες, που ο αριθμός τους υπολογίζεται περίπου σε 60. Η δράση των μυκοτοξινών, ανάλογα με την ποσότητά τους, τη συνέργειά τους με άλλες μυκοτοξίνες ή άλλους τοξικούς παράγοντες καθώς και την κατάσταση του προσβαλλόμενου οργάνου, μπορεί να προσβάλλει όλα τα όργανα και τους ιστούς του σώματος, το ήπαρ, τα νεφρά, τους παράγοντες του αίματος, το νευρικό σύστημα, το δέρμα κλπ. Η εισπνοή σπόρων από μύκητες, όπως αυτών που αναπτύσσονται σε τοίχους, μπορεί να προκαλέσει οξεία ή χρόνια νόσο στους πνεύμονες.
 Η προσβολή του οργανισμού από τις μυκοτοξίνες ονομάζεται μυκοτοξίκωση. Εκτός από την τοξική τους δράση ορισμένες μυκοτοξίνες έχουν και πολύ ισχυρή μεταλλαξιογόνο δράση κυρίως στο ήπαρ και τους νεφρούς.  

Ο Σοπενάουερ και η δυνατότητα για γνώση

Arthur Schopenhauer(1788-1860)

Ο Σοπενάουερ προσπαθώντας να απαντήσει σε ένα παλιό γνωσιολογικό ερώτημα, δηλαδή κατά πόσο μπορούμε να γνωρίσουμε τον κόσμο που μας περιβάλλει, έκανε(και αυτός) ένα διαχωρισμό ανάμεσα στον φαινόμενο κόσμο, αυτόν δηλαδή που προσλαμβάνουμε με τις αισθήσεις μας και την επιστημονική έρευνα και από την άλλη σε μια πραγματικότητα πέρα από την εμπειρία μας, που συνιστά τα “πράγματα καθ' εαυτά”. Τα φαινόμενα, αυτά που αντιλαμβανόμαστε, δεν πρέπει να αντιμετωπίζονται σαν ψευδαισθήσεις, εντούτοις όμως δεν πρέπει να θεωρούμε πως ότι υπάρχει εξαντλείται στην εμπειρική μας γνώση.

Αυτή τη διάκριση, μεταξύ φαινομένου και πράγματος καθ' εαυτού, την είχε κάνει και ο Καντ. Για τον Καντ μάλιστα, οι a priori δομές του κόσμου, ο χώρος, ο χρόνος, αποτελούν κανόνες ώστε να μπορούμε να γνωρίσουμε τον κόσμο. Αν εξαφανίσουμε το υποκείμενο της εμπειρίας δεν θα απομείνει τίποτε από τις δομές του κόσμου, έτσι όπως τον ξέρουμε. Το “πράγμα καθ' εαυτό”, την πραγματική ουσία του κόσμου δεν μπορούμε να την γνωρίσουμε γι αυτό και ο Καντ δεν έδωσε κάποια εξήγηση για το τι αποτελεί τον “κόσμο καθ' εαυτό”.

Όπως ξέρουμε μια παρόμοια διάκριση μεταξύ του κόσμου των φαινομένων και της πραγματικής ουσίας του κόσμου, είχε κάνει και ο Πλάτωνας.