Ο κάθε βιολογικός οργανισμός και κατ' επέκταση το κάθε σύνολο, στην αλληλεπίδρασή τους με το περιβάλλον διαμορφώνουν κάποιες σχέσεις μαζί του, οι οποίες επιτρέπουν την συνέχιση της ύπαρξής τους μέσα σε κάποιο, μικρότερο ή μεγαλύτερο εύρος μεταβολής των περιβαλλοντικών συνθηκών. Η βασική ιδέα της εξέλιξης στηρίζεται στο ότι η αλλαγή των περιβαλλοντικών συνθηκών βάζει σε δοκιμασία την ικανότητα του οργανισμού να συνεχίσει να υπάρχει στις νέες συνθήκες. Κρίση σημαίνει ότι ο τρόπος λειτουργίας και οι σχέσεις που έχει αναπτύξει ένας οργανισμός ή ένα σύνολο με το περιβάλλον, σε κάποια φάση, λόγω της συνεχούς μεταβολής των περιβαλλοντικών δεδομένων, δεν εξασφαλίζουν την ομαλή συνέχιση της ύπαρξής τους. Σε ευρεία κλίμακα στους βιολογικούς οργανισμούς επιβίωναν αυτοί που είχαν αυτά τα χαρακτηριστικά που τους επέτρεπαν να λειτουργήσουν στις νέες συνθήκες. Οι υπόλοιποι εξαφανίζονταν.
Οι βιολογικοί οργανισμοί που ανέπτυξαν νοημοσύνη, απέκτησαν ικανότητα μάθησης, αυξάνοντας έτσι τις εναλλακτικές τους δυνατότητες και την ευλυγισία τους ώστε να προσαρμοσθούν και να μην καταστραφούν όταν η αλλαγή των συνθηκών ή οι προκλήσεις που αντιμετώπιζαν ήταν τέτοιες που ο τρόπος που λειτουργούσαν μέχρι τότε ήταν ανεπαρκής για την αντιμετώπισή τους.
Γι αυτό και οι άνθρωποι όπως και οι ανθρώπινες κοινωνίες έχουν την δυνατότητα να εξελίσσονται μέσα από διαδικασίες μάθησης, έχοντας πολύ περισσότερες δυνατότητες προσαρμογής, ενώ σε κατώτερα εξελικτικά είδη που η ικανότητα αυτή είναι πολύ μικρότερη, η δημιουργία δυσμενών συνθηκών που δεν μπορούν να εξυπηρετηθούν από το μέχρι τότε σύστημα σχέσεων με το περιβάλλον, δηλαδή πρότυπα συμπεριφοράς κλπ, τα οδηγεί σε καταστροφή.
Αν δεν προκύψουν συνθήκες που να βάζουν σε δοκιμασία το σύστημα αυτών των σχέσεων, όσον αφορά έναν άνθρωπο είναι τα πρότυπα συμπεριφοράς του, κατά κανόνα δεν υπάρχει ανάγκη αυτά να μεταβληθούν.
Στη σχέση ενός βιολογικού οργανισμού με το περιβάλλον