Ο ΜΑΡΚ ΤΟΥΑΙΗΝ - Ο ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ ΚΑΙ Η ΒΑΘΥΤΕΡΗ ΟΥΣΙΑ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ

Mark Twain(1835-1910) το λογοτεχνικό
ψευδώνυμο του Samuel L. Clemens

Σχολιάζει ο Θανάσης Μπαντές

Ο Μαρκ Τουαίην στην πραγματεία του «Τι είναι ο άνθρωπος» ξεκαθαρίζει απολύτως ότι ο άνθρωπος δεν είναι τίποτε άλλο από μηχανή. Μια καλοκουρδισμένη μηχανή που ενεργεί σύμφωνα με καταχωρημένα δεδομένα από τα οποία δεν μπορεί να παρεκκλίνει ούτε στο ελάχιστο και που, μοιραία, πάσχει από βούληση καθώς οι επιλογές είναι φαινομενικά και μόνο ελεύθερες, αφού, στην ουσία, καθορίζονται επακριβώς από τα δεδομένα που ασυνείδητα υπηρετούνται. Αν τα δεδομένα ταυτίζονται με το καλό, ο άνθρωπος υπηρετεί το καλό, αν όχι, το κακό. Κατά συνέπεια ο άνθρωπος, ως άβουλη μηχανή, απαλλάσσεται από κάθε ευθύνη. Καμία πράξη δεν είναι άξια κατακραυγής ή τιμωρίας, αφού καμία πράξη δεν καθορίζεται εξ’ ολοκλήρου από την αυτό καθαυτό ανθρώπινη υπόσταση. Κατ’ επέκταση, καμία πράξη δεν είναι και άξια επαίνου αντίστοιχα, για τους ίδιους λόγους. Είναι παράλογο να κατηγορεί κάποιος μια μηχανή επειδή δεν κάνει σωστά τη δουλειά της. Την ευθύνη φέρει απολύτως ο κατασκευαστής της. Το μοναδικό κίνητρο συμπεριφοράς που αναγνωρίζει ο Τουαίην είναι η ψυχική ικανοποίηση που εισπράττει κανείς μετά το πέρας μίας πράξης. Ο άνθρωπος είναι αδύνατο να ξεπεράσει τα ιδιοτελή κίνητρα συμπεριφοράς. Δηλαδή είναι αδύνατο να ξεπεράσει τον εαυτό του. Ο πυρήνας της ανθρώπινης ιδιοτέλειας έγκειται ακριβώς εδώ. Στην ικανοποίηση των ψυχικών απαιτήσεων, δηλαδή στην αναζήτηση της εσωτερικής ισορροπίας που διασφαλίζεται

Altan

Altan

-Θα μπορούσε να είναι και χειρότερα.
-Όχι.

ο Α. Αντλερ και η ατομικη ψυχολογια



Alfred Adler(1870-1937)

Ο Αλφρεντ Άντλερ(1870-1937) και η σχολή της ατομικής ψυχολογίας όπως την ονόμασε, προσπάθησε να κατανοήσει, όπως λέει και ο ίδιος, “τη μυστηριώδη δημιουργική δύναμη της ζωής, τη δύναμη εκείνη που βρίσκει την έκφρασή της στην απαίτηση για παραπέρα εξέλιξη, προσπάθεια και επιδόσεις, που τις αποτυχίες σε ένα πεδίο προσπαθεί να τις αναπληρώνει με την επιδίωξη της επιτυχίας σε ένα άλλο πεδίο”. Αυτή η προσπάθεια συγκροτεί την επιδίωξη ενός στόχου, σκοπού, που το άτομο παρακολουθεί και το ξεπέρασμα των δυσκολιών του παρόντος γίνεται μέσα από την προοπτική αυτού του στόχου.

Η βασική ιδέα του Αντλερ είναι ότι η ανάπτυξη του ανθρώπου και η εξέλιξη της προσωπικότητας του, καθορίζονται από ένα αίσθημα μειονεξίας που βιώνει το άτομο, μιας και τα πρότυπα συμπεριφοράς και οι βασικές κατευθύνσεις της ανάπτυξης καθορίζονται στην πρώιμη παιδική ηλικία, που το παιδί νοιώθει έτσι κι αλλιώς αδύναμο και εξαρτημένο. Το αίσθημα μειονεξίας, ενισχυόμενο και από τυχόν υπάρχοντα σωματικά ελαττώματα, απογοητεύσεις ή ταπεινωτικές εμπειρίες, δημιουργεί ένα σύμπλεγμα κατωτερότητας. Η τάση του καθ' όλη τη διάρκεια της ζωής του να αναπληρώσει αυτό το συναίσθημα, καθορίζει την πορεία της ζωής του. Η τάση για αναγνώριση και αυτοεπιβεβαίωση αναζητά έμμεσους τρόπους αναπλήρωσης, που αυτοί διαμορφώνουν το προσωπικό πλάνο, σχέδιο ζωής, ώστε να ξεπεράσει τα εμπόδια και να οδηγηθεί στο επιθυμητό αποτέλεσμα.

Στην ψυχοθεραπευτική διαδικασία

altan ..και η κριση στην Ιταλια

-Κι αν μας πετάξουν έξω από την Ευρώπη;
-Θα μείνουμε να σαπίσουμε έξω από την πόρτα,
να μάθουν.

Altan

Ο ΚΑΜΥ Ο ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ ΚΑΙ Η ΒΑΘΥΤΕΡΗ ΟΥΣΙΑ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ

Albert Camus(1913-1960)

Σχολιάζει ο Θανάσης Μπαντές 

Όταν ο Καμύ έγραφε την «Πτώση» διείσδυε στα κατάβαθα του σύγχρονου ανθρώπου φέρνοντας στο φως μια εικόνα τόσο αποκρουστική, τόσο ζωώδη κι ανεξέλεγκτη που ξεπερνά κάθε όριο πεσιμισμού. Γραμμένη σε πρώτο πρόσωπο, η «Πτώση» έχει τη μορφή της εκ βαθέων εξομολόγησης, της εμπιστευτικής παρουσίασης ενός χαρακτήρα που εκλογικεύει τα πάντα και κινείται στα πλαίσια της τρέχουσας ηθικής, που γνωρίζει την κοινωνική αποδοχή αλλά δεν μπορεί να ξεφύγει από τα ιδιοτελή κίνητρα της δράσης του. Τελικά κινείται στην απόλυτη διαστροφή, αφού η αδυσώπητη εκλογίκευση και η απόλυτη αναζήτηση των βαθύτερων κινήτρων κάθε συμπεριφοράς, απαλλαγμένη από την κομψότητα του ψεύδους μας φέρνουν μπροστά στο ολοφάνερα τερατώδες της ανθρώπινης ύπαρξης. Αν δεχτούμε ότι ο εξομολογούμενος δεν είναι τίποτε άλλο παρά ο σύγχρονος άνθρωπος, δηλαδή εμείς οι ίδιοι, τότε βρισκόμαστε μπροστά στην αποθέωση της απαισιοδοξίας, που τείνει στην εκμηδένιση. Ο Καμύ δεν απογυμνώνει το σύγχρονο άνθρωπο, τον καταρρακώνει και τον καταδικάζει οριστικά στην έσχατη ποινή, την αιώνια δυστυχία.

Κάθε αξία που διατείνεται ότι υπηρετεί περνά μέσα από τη μέγγενη της ασφυκτικής εκλογίκευσης. Αναλύεται μέχρι το τελευταίο χιλιοστό και τελικά ανατρέπεται. Καμία αξία δεν αντέχει μπροστά στην εκλογίκευση. Όλες συντρίβονται

του Γ. Ιωάννου, από το ΕΘΝΟΣ(σήμερα)

Τέλος καλοκαιριού.
Πάλι τα σύννεφα..
Του Άγγελου Καρδαμήλα.

Καφε Αργώ. Αλεξανδρούπολη.
Τέλος καλοκαιριού.
Άλλη μια φωτογραφία του Άγγελου Καρδαμήλα.

ο φοβος, η αυτοεκτιμηση και η ατομικη αναπτυξη

Η ατομική ανάπτυξη είναι ένας συνδυασμός του ξεδιπλώματος ικανοτήτων που υπάρχουν δυνητικά μέσα μας, με την ενσωμάτωση κοινωνικών συμπεριφορών.

Αυτό που προϋπάρχει μέσα μας συνιστά ένα “εν δυνάμει” πρόγραμμα, το οποίο περιέχει και αυτό τον παραπάνω συνδυασμό. Στην ουσία είναι όλη η κληρονομημένη μέχρι τώρα γνώση της ανθρωπότητας. Και ο κάθε άνθρωπος έχει τη δυνατότητα να την επαναλάβει, να την ανακαλύψει, να στηριχθεί πάνω της και να προχωρήσει. Όπως αντίστροφα και η ιστορία της ανθρωπότητας πέρασε από τα στάδια που περνά ο άνθρωπος στην ανάπτυξή του, μιας και το ένα διαμορφώνει το άλλο. Ο άνθρωπος σαν μέρος, μια χωροχρονική στιγμή μιας αέναης κίνησης της ζωής, μιας εξελισσόμενης διαδικασίας, περιέχει δυνητικά μέσα του όλη την πληροφορία της μέχρι τώρα εξέλιξης. Μόνο αν δούμε τον άνθρωπο σαν μια στιγμή αυτής της διαδικασίας, μπορούμε να δώσουμε απάντηση και σε γνωσιολογικά προβλήματα που τον είχαν απασχολήσει για αιώνες, όπως για παράδειγμα την σχέση των λογικών αρχών, που με κάποιο τρόπο προϋπάρχουν μέσα μας, με την εμπειρία, που είναι η επίδραση που δεχόμαστε συνεχώς από το περιβάλλον, καθώς και για το ποια είναι η πηγή αυτής της γνώσης. Αν τον δούμε ανεξάρτητα από αυτή την κίνηση, δεν μπορούμε να εξηγήσουμε τίποτε.

Μιλάμε επίσης για πρόγραμμα με την έννοια ότι όλη αυτή η “εν δυνάμει” γνώση,

εκδηλώνεται με μια συγκεκριμένη ακολουθία, η οποία εκφράζει τα στάδια από τα οποία πέρασε η ανθρώπινη ανάπτυξη. Εξάλλου και η συγκρότηση του εγκεφάλου έχει μια δομή από κάτω προς τα πάνω, που εκφράζει τα στάδια από τα οποία πέρασαν οι βιολογικοί οργανισμοί μέχρι τον άνθρωπο και τα οποία συνυπάρχουν αρμονικά, με μία τάση τα νεότερα φυλογενετικά τμήματα να ελέγχουν τα παλαιότερα. Τα παραπάνω είναι και ο λόγος που η νοητική και γνωστική ανάπτυξη των παιδιών ακολουθεί ορισμένα καθορισμένα στάδια. Αλλιώς θα ήτανε τυχαία και θα εξαρτιότανε μόνο από τις περιβαλλοντικές επιδράσεις.

Αυτό το πρόγραμμα για να εκδηλωθεί χρειάζεται την αλληλεπίδραση με το περιβάλλον.

Ο ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ ΚΑΙ Η ΠΟΡΕΙΑ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ ΣΤΟ ΣΗΜΕΡΑ



Λεπτομέρεια από την γνωστή τοιχογραφία(fresco) του Ραφαήλ,
 "η σχολή των Αθηνών" (1510-1511, στο Apostolic Palace
στην πόλη του Βατικανού), όπου απεικονίζονται ο Πλάτωνας
και  ο Αριστοτέλης, δείχνοντας ο ένας
προς τον ουρανό και ο άλλος προς την γη, συμβολίζοντας
τους διαφορετικούς  φιλοσοφικούς προσανατολισμούς τους.

Σχολιάζει ο Θανάσης Μπαντές

Ο Αριστοτέλης στο έργο του «Ηθικά Νικομάχεια» πραγματεύτηκε τη σχέση του ανθρώπου με την αρετή. Ξεκαθαρίζοντας ότι η αρετή για τον άνθρωπο δεν μπορεί παρά να έχει ηθικό περιεχόμενο, στην ουσία διαπραγματεύτηκε τη σχέση του ανθρώπου με την ηθική και συγκεκριμένα τον τρόπο που θα την προσεγγίσει. Η αρετή δεν πηγάζει από τη φύση και κατ’ επέκταση κανείς δεν είναι από τη φύση του καλός ή κακός, θαρραλέος ή δειλός, δίκαιος ή άδικος κτλ. Είναι προϊόν εθισμού (έξις) που ενσταλάζει στον άνθρωπο με την επανάληψη συγκεκριμένων πράξεων. Είναι δηλαδή κάτι επίκτητο που αφορά την παιδεία του καθενός, καθώς αν κάποιος μάθει από μικρός να κλέβει θα γίνει κλέφτης, να φέρεται τίμια τίμιος και πάει λέγοντας. Ο εθισμός έχει τόσο μεγάλη ισχύ που γίνεται δεύτερη φύση, είναι δηλαδή ακατανίκητος. Θα έλεγε κανείς ότι, ακόμα κι αν υπάρχουν ψήγματα προκαθορισμένης συμπεριφοράς με τη γέννηση του ανθρώπου, δεν έχουν καμία σημασία, αφού η έξη θα τα σκεπάσει καθορίζοντας εξολοκλήρου την μετέπειτα εξέλιξη του. Συνεπώς, ο άνθρωπος, ως ον απολύτως εύπλαστο, θα έλεγε κανείς, ότι είναι εύκολος στη διαχείρισή του, αφού η τελική διαμόρφωσή του είναι ζήτημα καθαρά κοινωνικών επιβολών. Οι κοινωνικές έρευνες φαίνεται να δικαιώνουν τον Αριστοτέλη, αφού στατιστικές και μελέτες καθιστούν σαφές ότι η εγκληματικότητα (για παράδειγμα) είναι περισσότερο αυξημένη σε περιοχές που υπάρχει φτώχεια και χαμηλό μορφωτικό επίπεδο κι ότι η εγκληματική δράση περιορίζεται (έως εκμηδενίζεται) στις πλούσιες συνοικίες με αυξημένο επίπεδο μόρφωσης. Όταν δύο καθαρά επίκτητοι παράγοντες (πλούτος – μόρφωση) επηρεάζουν την κοινωνική συμπεριφορά του ανθρώπου, τότε δεν μπορούμε παρά να συμπεράνουμε ότι η τελευταία είναι επίσης επίκτητη, δηλαδή διαμορφώσιμη.

Από την άλλη ο Αριστοτέλης στα «Πολιτικά» αποδεικνύει ότι ο άνθρωπος

Αλεξανδρούπολη

Μια εξαιρετική φωτογραφία από την παραλία της (πατρίδας)Αλεξανδρούπολης, από τον Άγγελο Καρδαμήλα, φίλο, συνάδελφο και σπουδαίο φωτογράφο. Η Σαμοθράκη στο βάθος και ο Σάος μέσα στα σύννεφα. Με μια ..μικρή εμμονή στα σύννεφα σε πολλές φωτογραφίες του, ο Άγγελος δημιουργεί ιδιαίτερα ποιητικές, ατμοσφαιρικές εικόνες.

και σε άσπρο-μαύρο

Ο ΦΡΟΫΝΤ Ο ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ ΚΑΙ Η ΒΑΘΥΤΕΡΗ ΟΥΣΙΑ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ

Sigmund Freud(1856-1939)

Σχολιάζει ο Θανάσης Μπαντές

O Mark Edmundson είναι καθηγητής στο πανεπιστήμιο της Βιρτζίνια κι έγραψε το βιβλίο «Ο θάνατος του Σίγκμουντ Φρόυντ». Πρόκειται για μια περιληπτική απόπειρα βιογραφίας του Φρόυντ που καλύπτει τα τελευταία χρόνια της ζωής του. Παράλληλα όμως παρουσιάζεται κι ένα χορταστικό πορτρέτο του Χίτλερ που αφορά τα νεανικά του χρόνια, όταν φυτοζωούσε στη Βιέννη φιλοδοξώντας καλλιτεχνική αναγνώριση. Βρισκόμαστε δηλαδή ανάμεσα σε δύο πόλους εντελώς διαφορετικών ανθρώπων που, ο καθένας με τον τρόπο του, σημάδεψαν τον 20^ο αιώνα. Όλα ξεκινάν το 1909 όπου ο Φρόυντ, πενηντάρης και βάλε, βρίσκεται στο απόγειο της φήμης του και, θα λέγαμε, στο αποκορύφωμα των συγγραφικών του δυνατοτήτων ενώ ο Χίτλερ, αφού πέρασε κάποια χρόνια σπαρτιατικής λιτότητας, ξέμεινε τελείως από λεφτά – την πενιχρή κληρονομιά που του άφησε η μητέρα του – και περιφερόταν άστεγος, στις πλατείες και τα παγκάκια. Το μόνο που είχε πετύχει ήταν δύο απορρίψεις από την κρατική σχολή καλών τεχνών που τον εξόργιζαν και τον γέμιζαν απογοήτευση. Τελικά βρήκε στέγη σ’ ένα άσυλο κι εκεί τον βρήκε ο πρώτος παγκόσμιος. Έβγαζε λυσσαλέους αντισημιτικούς λόγους και πολλές φορές ήταν αντικείμενο χλευασμού. Πολλοί τον θεωρούσαν ψυχολογικά διαταραγμένο.

Αμέσως μετά ο Edmundson μας μεταφέρει στη Βιέννη του 1938. Ο Φρόυντ είναι 81ενός ετών, σε κακά χάλια, με άσπρα μαλλιά και δέρμα λεπτό «σαν τσιγαρόχαρτο», χωρίς καλά – καλά να μπορεί να μιλήσει από την πρόθεση που του εμφυτεύσανε στη γνάθο προς αντικατάσταση των οστών και των δοντιών που του αφαίρεσαν κατά τις πολλές εγχειρήσεις για τον καρκίνο. Ο Χίτλερ, από την άλλη, είναι καγκελάριος στη Γερμανία

Γ. Ιωαννου, απο το σημερινο ΕΘΝΟΣ

Altan





η ενοτητα υποκειμενου και αντικειμένου

Έγινε αναφορά σε προηγούμενες αναρτήσεις για τη σχέση του εγκεφάλου με το περιβάλλον και με ποιο τρόπο γίνεται η αντίληψή του. Έγινε επίσης αναφορά στην ενότητα του υποκειμένου, του παρατηρητή δηλαδή, με το αντικείμενο, το περιβάλλον που παρατηρούμε. Ας δούμε τα στοιχεία αυτής της σχέσης.
Κατ' αρχήν οι έμβιοι οργανισμοί διαμορφώθηκαν στα εκατομμύρια χρόνια της εξέλιξής τους σε μία αλληλεπίδραση με το περιβάλλον, με το οποίο αποτελούν μια ενότητα. Δεν αποτελούν μια πρόσθετη ξεχωριστή φύση μέσα στην υπόλοιπη φύση. Δηλαδή το περιβάλλον, το αντικείμενο της παρατήρησης, δεν αποτελεί έναν άλλο κόσμο “εκεί έξω”, ανεξάρτητο τελείως από τον παρατηρητή ή διαφορετικής φύσης από αυτόν.
Ταυτόχρονα οι έμβιοι οργανισμοί αποτελούν και αυτόνομα, αυτορρυθμιζόμενα συστήματα με τη δική τους δυναμική και λειτουργία, δομικά καθοριζόμενα, κλειστά λειτουργικά συστήματα, τα οποία δεχόμενα τις επιδράσεις του περιβάλλοντος και έχοντας αναπτύξει ειδικούς υποδοχείς για την ανίχνευση αυτών των επιδράσεων, οι οποίες και πυροδοτούν τις εσωτερικές μεταβολές και δράσεις. Όπως και το περιβάλλον από την άλλη είναι αυτό που καθόρισε την διαμόρφωση αυτών των συστημάτων όπως και τα αντιληπτικά τους όργανα σε μια αντιστοιχία αντίληψης και δράσης.

Υπάρχει δηλαδή μια αντιστοιχία των εξωτερικών περιβαλλοντικών ερεθισμάτων και των εσωτερικών δράσεων στο σύστημα παρατηρητής και όχι μια πιστή αναπαράσταση του περιβάλλοντος.

Μ' αυτήν την έννοια η πρόσληψη του περιβάλλοντος παίρνει έναν συμβολικό αλλά και υποκειμενικό χαρακτήρα. Για παράδειγμα για αυτό που αντιλαμβανόμαστε σαν φως, και τα σήματα που λαμβάνονται απ’ αυτά τα κύτταρα, πηγαίνουν στον εγκέφαλο, ο οποίος τα ερμηνεύει με βάση "χάρτες αναγνώρισης" που έχει διαμορφώσει εξελικτικά, δίνοντας τους μια ορισμένη μορφή, ώστε να προσαρμοζόμαστε στο περιβάλλον. Το ίδιο ισχύει για τα χρώματα, τα σχήματα, τους ήχους, τις γεύσεις, τις οσμές αλλά και για τις γενικότερες έννοιες του χώρου, του χρόνου, της ποσότητας, της ποιότητας κλπ, ότι εν πάση περιπτώσει αντιλαμβανόμαστε.

Ξέρουμε σήμερα

Ernst Haeckel

Ernst Haeckel(1834-1919)

Ο Ερνστ Χέκελ(1834-1919) ήταν ένας μεγάλος Γερμανός βιολόγος και φυσιοδίφης, που ανακάλυψε και κατέταξε χιλιάδες νέα είδη, εισάγοντας πολλούς νέους όρους στην βιολογία. Ήταν σύγχρονος του Δαρβίνου και ανέπτυξε παράλληλα μ' αυτόν, μια θεωρία για την καταγωγή του ανθρώπου παρόμοια με αυτήν του Δαρβίνου. Στη συνέχεια προώθησε και διέδωσε τις θεωρίες του Δαρβίνου στη Γερμανία. Ταυτόχρονα ήταν φιλόσοφος, γιατρός αλλά  και καλλιτέχνης που προσπάθησε να εφαρμόσει την εξελικτική αντίληψη στην ιστορία της φιλοσοφίας και της θρησκείας, υπερασπίζοντας την αντίληψη της ενότητας του υλικού και πνευματικού κόσμου, την αντίληψη δηλαδή του μονισμού στη φύση. Ήταν αυτός που ανέπτυξε την θεωρία ότι η οντογένεση ανακεφαλαιώνει την φυλογένεση, δηλαδή ότι η ανάπτυξη του εμβρύου ανακεφαλαιώνει την μέχρι τώρα εξέλιξη των ειδών.
Το παρακάτω έργο του Haeckel για τον μονισμό, ένα φιλοσοφικό κυρίως έργο, το έστειλε ένας φίλος από την Αθήνα σε μoρφή PDF, που το έβαλα με τη βοήθεια του Scribd. Νομίζω ότι έχει ενδιαφέρον, από την άποψη ότι δίνει μια εικόνα για την προσπάθεια διάδοσης αυτών των ιδεών στην Ελλάδα των αρχών του 20ου αιώνα. Η μετάφραση είχε γίνει από τον Ανδρέα Φαρμακόπουλο(όπως και τα σχόλια που συνοδεύουν το κείμενο στο κάτω μέρος των σελίδων) και κυκλοφόρησε στην Ελλάδα το 1925 από τις εκδόσεις Φέξης(στη Γερμανία είχε κυκλοφορήσει το 1892).  Δίνεται και για πρώτη φορά ο όρος οικολογία. Πολλά κείμενα του Haeckel είχαν παρουσιαστεί από το περιοδικό "Προμηθεύς" από το 1890. Η κυκλοφορία τους στη χώρα μας συνάντησε την εποχή εκείνη σφοδρή αντίσταση, χαρακτηρίσθηκαν "τερατώδεις θεωρίαι" που σκοπό είχαν "να πλήξουν την καρδίαν της Ελληνικής νεότητας". Κάπου είδα ότι το βιβλίο κυκλοφορεί από τις εκδ. Αναγνωστίδη. Αυτό όμως είναι μια παλιά έκδοση, με την καθαρεύουσά του, το παλιό στυλ κλπ, (που έχει τη χάρη του..).  Πατώντας το τετραγωνάκι κάτω αριστερά για fullscreen και κάνοντας την κατάλληλη μεγέθυνση διαβάζεται άνετα.

του Γ. Ιωαννου. απο το σημερινο ΕΘΝΟΣ

Ρέμπραντ. το συμπόσιο του Βαλτάσαρ



Rembrandt Harmenszoon van Rijn(1606-1669).
Το συμπόσιο του Βαλτάσαρ(1635).
 Βρίσκεται στην Εθνική Πινακοθήκη του Λονδίνου.

 Σύμφωνα με την Παλαιά Διαθήκη και το βιβλίο του προφήτη Δανιήλ, ο βασιλιάς της Βαβυλώνας Βαλτάσαρ, γιος του Ναβουχοδονόσορα, ενώ η πόλη πολιορκείται από τους Πέρσες και τους Μήδους με επικεφαλής τον Κύρο (το 539 π.Χ.), αυτός έχοντας απόλυτη εμπιστοσύνη στα απόρθητα τείχη της, διοργανώνει μεγάλο συμπόσιο. Στη διάρκειά του εμφανίζεται ένα χέρι να γράφει στον τοίχο μια μυστηριώδη επιγραφή, που κανένας από τους σοφούς μάγους δεν μπορούσε να διαβάσει και αυτός που μπόρεσε να την ερμηνεύσει ήταν ο Δανιήλ.  Και η επιγραφή έλεγε "μανή, θεκέλ, φάρες" που σήμαινε σύμφωνα με τον Δανιήλ, "μετρήθηκες, ζυγίσθηκες και βρέθηκες λειψός και το βασίλειό σου θα διαμοιρασθεί". Την ίδια νύχτα, οι Πέρσες εισχώρησαν  στη Βαβυλώνα που καταλαμβάνεται σχεδόν αμαχητί και ο Βαλτάσαρ φονεύεται. Δύο χρόνια μετά ο Κύρος επιτρέπει στους Εβραίους να επιστρέψουν στην Ιερουσαλήμ, μετά από  70 χρόνια αιχμαλωσίας. (Ο Ρέμπραντ είχε μια περιέργεια γι αυτή την αφήγηση, πως δηλαδή ο Βαλτάσαρ και οι σοφοί μάγοι του βασιλείου του δεν κατάφεραν να διαβάσουν την περίεργη γραφή και τη διάβασε ο Δανιήλ. Ρώτησε γι αυτό έναν μορφωμένο Εβραίο της ισχυρής παροικίας του Άμστερνταμ, τον Μενάσεχ-μπεν-΄Ισραελ, ο οποίος του είπε ότι οι χαρακτήρες έπρεπε να διαβαστούν κατακόρυφα και όχι οριζόντια).  

Ο Ρέμπραντ γεννήθηκε το 1606, στο Λέϊντεν, μια πόλη κοντά στο Άμστερνταμ, που είχε αντισταθεί με μεγάλη γενναιότητα στην πολιορκία των (καθολικών)Ισπανών, στη διάρκεια του 80ετούς πολέμου με τους Ισπανούς, ως αποτέλεσμα του οποίου οι επτά ενωμένες βόρειες επαρχίες των Κάτω Χωρών, απέκτησαν την ανεξαρτησία τους(μία από αυτές ήταν η Ολλανδία, που έδωσε αργότερα το όνομά της σε όλη την περιοχή) και αποσπάσθηκαν από τις νότιες που συγκρότησαν αργότερα το κράτος του Βελγίου. Πολύ σύντομα αυτή η περιοχή  έγινε από τις πιο ισχυρές της Ευρώπης, με ισότιμη ενσωμάτωση στο νέο κράτος των καθολικών και των  Εβραίων που ζούσαν εκεί, παρ' όλο που η πλειοψηφία του πληθυσμού ήταν καλβινιστές, δημιουργώντας μια γενική ευημερία, απαλλαγμένη από εκκλησιαστικά προνόμια και αριστοκρατία και μπορεί να θεωρηθεί από τις πρώτες σύγχρονες δημοκρατίες. 
Ο  Ρέμπραντ ήταν ο όγδοος και προτελευταίος γιός ενός μυλωνά, ιδιοκτήτη ενός ανεμόμυλου στις όχθες του Ρήνου, (απ' όπου και το όνομά του "Βαν Ρέιν", του Ρήνου).  Ο κύριος εκπρόσωπος της χρυσής Ολλανδικής εποχής στη ζωγραφική.
Από το 1631 ήταν εγκατεστημένος στο Άμστερνταμ, μια πόλη που έγινε γρήγορα μεγάλο κέντρο του παγκόσμιου εμπορίου.
Μεγάλος δεξιοτέχνης της προσωπογραφίας, δεν έμεινε μόνο σ' αυτήν. Οι πίνακές του χαρακτηρίζονται από ένα μοναδικό συνδυασμό χρώματος, ζωντάνιας, δραματικότητας και εκφραστικότητας, καθώς και μοναδικής δεξιοτεχνίας στη χρήση του φωτός(μια ιδιαίτερη τεχνική που την δεκαετία του 1620 είχε εισαγάγει στους πίνακές του ο Καραβάτζιο και επηρέασε όλη την ζωγραφική της εποχής του). 

Μανή θεκέλ φαρές

Ένας φίλος από τον Πολύγυρο της Χαλκιδικής,  φέρελπις και αξιόλογος νέος ποιητής, ο Βαλάντης Βορδός, μου έστειλε ένα ποίημα του.

ΜΑΝΗ ΘΕΚΕΛ ΦΑΡΕΣ
Ανυπόφορες ιχνηλασίες του αοράτου,
επέκεινα του θανάτου ξημερώνει Απρίλης.
Στις παρυφές των λουλουδιών
σταματά  αιωρούμενη για μια στιγμή η μέλισσα
μαζεύοντας ατέλειωτο μεθύσι
από αρώματα στο μικρό της στήθος

καμιά ιστορία δεν ξέρει
τίποτα δεν της έχει δοθεί
απ'τους παγετώνες απαράλλαχτη διανύει
τον τρόμο της ανθρωπότητας
υπάρχει σ'όλα τα μεγάλα γεγονότα αδιάφορη
δεν έστρεξε ποτέ σε δόγματα κι ανούσιες φλυαρίες
κρατώντας ομορφιά πλαγιάζει στους στημόνες

τους έχει μια στιγμή όλους τσιμπήσει
απ'τον Αρχίλοχο και τον Νίτσε
ώς το Μαχάτμα και τον Ρεμπώ
καθένας κουβαλά ένα μικρό ενθύμημα
απ'το πικρό κεντρί της.
Όσο για τον κόσμο
και την εκφυλισμένη των γενεών μας παρουσία
δεκάρα αρώματος ποτέ της δεν θα δώσει.
Μές'το μικρό της στήθος ζυγίστηκε
και βρέθηκε ελλειπής του κόσμου η ιστορία.

Πάνω απ'το κεφάλι μου ζουζουνίζοντας
τα λόγια της ακούω καθαρά
Μανή θεκέλ φαρές
Μανή
θεκέλ
φαρές
του ανθρώπου η βασιλεία..
                                             Βαλάντης Βορδός

M.C. Escher. relativity

Relativity. 1953. Λιθογραφία.(Cornelius Van S. Roosevelt Collection).
Ένα από τα πιο γνωστά έργα του Escher που πειραματίζεται πάνω στο "αδύνατο", τις οπτικές ψευδαισθήσεις και τις διαφορετικές όψεις που μπορεί κάποιος να δει τα πράγματα.
Στην επάνω σκάλα δύο άτομα προς την ίδια κατεύθυνση, φαίνεται σαν ο ένας να την ανεβαίνει και ο άλλος να την κατεβαίνει, σαν να βρίσκονται σε διαφορετικούς κόσμους.

Ο ΖΟΛΑ ΚΑΙ Ο ΝΑΤΟΥΡΑΛΙΣΜΟΣ

Εντουάρ Μανέ. Νανά (1877). Ο Εd. Manet
(1832-1883)ήταν φίλος του Ζολά. Ο πίνακας 
είχε θεωρηθεί απρεπής και κατέβηκε από
την έκθεση Salon στο Παρίσι που είχε εκτεθεί.
Εξ άλλου η γυναίκα που χρησιμοποιήθηκε
ως μοντέλο, η Henriette Hauser, εκείνη την περίοδο
είχε σχέση με έναν ισχυρό πρίγκηπα που ενοχλήθηκε.
Ο πίνακας βρίσκεται στο Hamburger Kunsthalle,
στο Αμβούργο.

Σχολιάζει ο Θανάσης Μπαντές

Η Νανά του Ζολά θεωρείται παγκόσμιο λογοτεχνικό σύμβολο του νατουραλισμού. Ο Ζολά εξοργισμένος από τον υποκριτικό καθωσπρεπισμό της παρισινής πλουτοκρατίας παρουσιάζει το 1880 τη Νανά αφήνοντας εμβρόντητο το γαλλικό κοινό. Υπήρξαν αντιδράσεις κι επευφημίες, επικρίσεις και ύμνοι, λίβελοι κι αποθεωτικές κριτικές, με δυο λόγια το θέμα πήρε θεόρατες διαστάσεις. Ο Φλωμπέρ διάβασε καθηλωμένος το βιβλίο σε μια μέρα και πήρε δημόσια θέση αποκαλώντας το έργο αριστούργημα και τοποθετώντας το Ζολά στο πάνθεον των αθανάτων. Η Νανά δεν είναι απλώς μια πόρνη των παρισινών σαλονιών που επιβιώνει με την ανηθικότητά της αλλά ένας αμείλικτος καθρέφτης της μεγαλοαστικής τάξης και της παραδοσιακής αριστοκρατίας που παρακμάζουν ηθικά και ιδεολογικά. Είναι η μοιραία fame fatale που βρίσκει και τα κάνει καθώς τρέφεται από το λίπασμα του ξεπεσμού και της σαπίλας της πλουτοκρατίας. Είναι ο απαγορευμένος καρπός που ανθίζει μέσα στην κοινωνική κοπριά. Ο Ζολά δεν περιορίζεται μόνο στη Νανά αλλά καταδεικνύει έναν ολόκληρο στρατό από πόρνες πολυτελείας που φωλιάζουν σε όλα τα μεγαλοαστικά και καλλιτεχνικά στέκια κάνοντας περιουσίες και κερδίζοντας σεβασμό και κοινωνική καταξίωση. Σχεδόν κανένας ήρωας δεν είναι θετικός. Οι άντρες λειτουργούν ως αρπακτικά του κέρδους,

Θανάσης Καρτερός. Το τελευταίο τραμ

Την Τρίτη έγινε στο Public στη Θεσσαλονίκη, παρουσίαση του δεύτερου βιβλίου του Θανάση Καρτερού, "το τελευταίο τραμ". Μυθιστόρημα αυτή τη φορά, μια συγκλονιστική ψυχογραφία, άρρηκτα δεμένη με τα ασφυκτικά στα όρια του πνιγμού κοινωνικά, πολιτιστικά, πολιτικά πλαίσια της σκληρής μετεμφυλιακής δεκαετίας του '50, στη Θεσσαλονίκη, που δεν αφορά όμως μόνο τη συγκεκριμένη εποχή. Το πέρασμα μέσα από την κόλαση.                        

 "Όλα άρχισαν στην τρυφερή μου ηλικία, όταν ανάμεσα σε άρβυλα και εμβατήρια, σε εκτελέσεις και κονσερβοκούτια, η μάνα μου δραπέτευε απ' τη φυλακή του πατέρα μου στον έρωτα για κάποιον άλλο, κι έπαιρνε ένα δρόμο γεμάτο κολόνιες και μπριγιόλ. Απ' το μικρό σκάνδαλο της γειτονιάς, αλλά και από το μεγάλο της εποχής, ακόμα δεν έχω καταλάβει με ποιο τρόπο την σκαπούλαρα. Στις απαντήσεις που αναζήτησα δεν τα πηγα τόσο καλά. Ακόμα κι αυτές που μετά κόπου απέκτησα τις πάτησε το τελευταίο τραμ εκείνης της σαββατιάτικης νύχτας που δεν ξέχασα ποτέ".

M.C. Escher. Still life and street. 1937

Σε ένα από τα πρώιμα έργα του ο Maurits Cornelis Escher(1898-1972),  δημιουργεί μια εικόνα όπου το ξύλινο τραπέζι ή πρεβάζι ενός παράθυρου με βιβλία επάνω του, που είναι και η θέση του παρατηρητή, συγχέεται σε μία συνέχεια, ενότητα με τον δρόμο και την πόλη, που αποτελούν το αντικείμενο της παρατήρησης. Πίσω από αυτήν αλλά και παρόμοιες  κατασκευές, ο Escher προβάλει μια βασική ιδέα, ότι η αντίληψη δεν πρέπει να γίνεται κατανοητή σαν κάτι που αφορά τα "γεγονότα εκεί έξω" που τα αντιλαμβανόμαστε και τα αποθηκεύουμε στον εγκέφαλό μας αλλά σαν μια ενότητα του εξωτερικού αντικειμένου με τον παρατηρητή, αδυνατώντας να διαχωρίσουμε ποιο είναι εκείνο που καθορίζει το άλλο. Την κυκλικότητα, την αλληλοσύνδεση δράσης(παρατήρηση) και εμπειρίας(αντίληψη).
Το συγκεκριμένο έργο είναι ξυλογραφία που έγινε το 1937 (Cornelius Van S. Roosevelt Collection).

ΟΙ ΔΟΥΒΛΙΝΕΖΟΙ ΤΟΥ Τζοϋς

Σχολιάζει ο Θανάσης Μπαντές

Ο Τζέημς Τζόυς εξέδωσε το πρώτο σημαντικό λογοτεχνικό του έργο το 1907. Έχει τον τίτλο «Οι Δουβλινέζοι» και είναι συλλογή διηγημάτων. Πρόκειται για μικρές ιστοριούλες της αστικής καθημερινότητας στο Δουβλίνο. Ο Τζόυς εξαγριωμένος από την πνευματικό, ηθικό και ιδεολογικό μαρασμό της αστικής τάξης κηρύσσει τον πόλεμο εναντίον της με 15 εμπρηστικά διηγήματα - καθρέφτες της πραγματικότητας που κατακρημνίζουν την αστική ζωή. Χωρίς υπερβολές ή δραματικές κορυφώσεις, αλλά με απλή παρατήρηση, ο Τζόυς καταγράφει την αστική νοοτροπία σε όλες τις εκφάνσεις της. Τα στιγμιότυπα που παραθέτει είναι τόσο αντιπροσωπευτικά που ο σχολιασμός περισσεύει. Ακολουθώντας τον γνώριμο δρόμο του ασφυκτικού ρεαλισμού παρουσιάζει εικόνες τόσο οικείες, τόσο συνηθισμένες που όλοι έχουμε μάθει να τις αντιμετωπίζουμε ως κάτι φυσιολογικό ή δεδομένο.

Αυτά τα δεδομένα της αστικής ζωής επαναπραγματεύεται ο Τζόυς με τρόπο οδυνηρό κι αδυσώπητο. Πόσο φυσιολογικά είναι αυτά τα δεδομένα; Πόσο ηθικά ή πόσο φιλελεύθερα; Η Μικρή Έβελιν θέλει να αφήσει έναν πατέρα που την καταπιέζει και την απομυζεί

ο ανθρωπινος εγκεφαλος και τα τρια μεγαλα σταδια της αναπτυξης του

Στον ανθρώπινο εγκέφαλο, σε γενικές γραμμές, μπορούμε να ξεχωρίσουμε τρία μεγάλα επίπεδα ανάπτυξης, που χαρακτηρίζουν και την εξέλιξη των ζωικών ειδών. Αυτά τα επίπεδα ανάπτυξης δημιουργήθηκαν σε διαφορετικά στάδια της εξέλιξης, με τα νεότερα να επικάθονται πάνω στα παλαιότερα. 

Αυτόν τον διαχωρισμό τον κάνουμε παρ’ όλο που στις νεότερες δομές αντιπροσωπεύονται και οι αρχαιότερες λειτουργίες αλλά και τον ολιστικό χαρακτήρα που αποκτά η λειτουργία του, με την έννοια ότι για κάθε απόφαση που παίρνεται, συνειδητή ή ασυνείδητη, συνεργάζονται τα περισσότερα τμήματα του εγκεφάλου. Αναπτύχθηκαν πολυποίκιλες συνδέσεις ανάμεσα τους, με μία τάση τα νεότερα τμήματα να ελέγχουν τα παλαιότερα αλλά τα παλαιότερα να είναι περισσότερο ισχυρά και σταθερά επειδή εξυπηρετούν βασικότερες ζωτικές λειτουργίες.

 Στη βάση των εγκεφαλικών δομών βρίσκεται αυτό που ονομάζουμε αρχέγονος ή ερπετικός εγκέφαλος. Τα ψάρια και τα ερπετά έχουν σαν συνέχεια του νωτιαίου σωλήνα στη σπονδυλική στήλη,

Ο ΟΡΓΟΥΕΛ - Η ΦΑΡΜΑ ΚΑΙ ΟΙ ΕΞΟΥΣΙΕΣ

George Orwell(1903-1950)

Σχολιάζει ο Θανάσης Μπαντές (*Προς μεγάλη μου έκπληξη διαπίστωσα ότι το συγκεκριμένο κείμενο έχει αναρτηθεί σε αρκετές άλλες ιστοσελίδες. Οφείλω να διευκρινίσω ότι τόσο εγώ προσωπικά όσο και η ιστοσελίδα "Βόρειο Ιστολόγιο" δεν φέρουμε καμία ευθύνη για οποιαδήποτε αναδημοσίευση, όχι μόνο του συγκεκριμένου κειμένου, αλλά και οποιουδήποτε άλλου. Θανάσης Μπαντές. 15/1/12)        
Όταν ο Όργουελ έπινε τον καφέ του σε επαρχιακό καφενεδάκι της Αγγλίας πέρασε από μπροστά του ένα θεόρατο άλογο που το κατηύθυνε ένα θρασύ μικροσκοπικό πιτσιρίκι. Ο Όργουελ έμεινε κατάπληκτος από την αφέλεια του τεράστιου ζώου που δεχόταν τη βίαιη συμπεριφορά του πιτσιρίκου χωρίς την παραμικρή αντίδραση, πέρα από το δεδομένο της υποταγής. Η παθητική απάθεια του αλόγου και η πρωτόγονη, στα πλαίσια του αυτονόητου, εξουσιαστική ισχύς του πιτσιρίκου σε συνδυασμό με την απολύτως αντίστροφη πραγματικότητα, από άποψη μεγέθους και δύναμης παιδιού κι αλόγου, έθεσαν στον Όργουελ δύο ερωτήματα: «Πώς είναι δυνατό το άλογο να αποδέχεται την τυραννία του πιτσιρίκου;» και «τι θα γινόταν αν το άλογο σταματούσε να υπακούει;» Κάπως έτσι λέει ο μύθος ότι γεννήθηκε η ιδέα του βιβλίου «Η Φάρμα των ζώων», βιβλίο που έκανε παγκοσμίως διάσημο τον Όργουελ και που αποτέλεσε το σήμα κατατεθέν του. Η «Φάρμα των ζώων» είναι ίσως δημοφιλέστερη κι από το «1984».

Ο μύθος του βιβλίου γνωστός. Τα ζώα μιας φάρμας επαναστατούν, διώχνουν από το κτήμα τον αγρότη δυνάστη κι εγκαθιδρύουν τη δική τους λαϊκή εξουσία. Διαχειριστές της εξουσίας είναι τα γουρούνια που είναι πιο έξυπνα και πιο μορφωμένα από τα άλλα ζώα, φυσικά με τις επευφημίες του ζωικού πλήθους, 

17 Νοεμβρη 1973

Ο ΟΥΜΠΕΡΤΟ ΕΚΟ ΚΑΙ Η ΣΗΜΕΙΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΣΗΜΕΙΟΛΟΓΙΑΣ

Umberto Eco(1932-)

Σχολιάζει ο Θανάσης Μπαντές

Ο Ουμπέρτο Έκο έχει διδάξει σημειωτική στα πανεπιστήμια του Τορίνο, της Φλωρεντίας και του Μιλάνου καθώς και στα αμερικάνικα πανεπιστήμια New York University, Northwestern University και άλλα. Απέκτησε έδρα σημειωτικής στο πανεπιστήμιο της Μπολόνια και – πέρα από τα αμιγώς λογοτεχνικά ή επιστημονικά κείμενα που έχει εκδώσει με τρομερή εμπορικότητα - εδώ και δεκαετίες βομβαρδίζει τον ιταλικό τύπο με σειρά άρθρων που μπορεί να καταπιάνονται με οποιοδήποτε θέμα όμως πάντα κρύβουν την σχεδόν παροιμιώδη πλέον δυσπιστία του απέναντι σε οτιδήποτε. Από πολιτικές ιδέες μέχρι αυτονόητες συνήθειες κι από θρησκευτικά δόγματα μέχρι ΜΜΕ, κατανάλωση, πολιτική επικοινωνία, αγωγή, εκπαίδευση, με δυο λόγια οτιδήποτε καθορίζει το σύγχρονο άνθρωπο. Ο Έκο καταφέρνει να διεισδύσει πίσω από τον δεδομένο ορθολογισμό της καθημερινότητας και να καταδείξει το παράλογο. Είναι ο άνθρωπος που εφαρμόζοντας απολύτως την τρέχουσα λογική – στο όνομα της οποίας έχει δομηθεί όλο το παράλογο του πολιτισμού – αποδεικνύει τα ανορθολογικά αδιέξοδα της κοινωνίας που τελικά αφορούν κάθε ανθρώπινη δράση και καθορίζουν συμπεριφορές που υπηρετούν το κοινωνικά αποδεκτό και ουσιαστικά θωρακίζουν εκ νέου το πανίσχυρο του παραλόγου. Γι’ αυτό πολλές φορές προκαλεί το γέλιο. Γιατί φέρνοντας στο φως ολοφάνερες αλήθειες