Στο παρακάτω κείμενο χρησιμοποιούνται αποσπάσματα του βιβλίου "εγκώμιο της απραξίας" του Φρανσουά Ζυλλιέν, προσπαθώντας να κάνω μια παρουσίασή του.
Ο
Γάλλος φιλόσοφος Φρανσουά Ζυλλιέν,
ένας από τους
διαπρεπέστερους σινολόγους της εποχής
μας, στο “εγκώμιο της απραξίας- η
αποτελεσματικότητα στην κινεζική
σκέψη”(Μετάφραση Θάνος Σαμαρτζής, Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, 2013)λέει
ότι όλος ο δυτικός τρόπος σκέψης είναι
προτυπολογικός, με την έννοια ότι κατ'
αρχήν δημιουργεί πρότυπα, στόχους και
στη συνέχεια αναζητά τα μέσα που θα
οδηγήσουν στην πραγματοποίησή τους με
τον πιο άμεσο δυνατό τρόπο. Αυτός ο
τρόπος σκέψης έχει τη βάση του στον
Πλάτωνα και τον Αριστοτέλη και απαιτεί
τη συνδρομή δύο ανθρώπινων ικανοτήτων.
Πρώτον της νόησης που σύμφωνα με τον
Πλάτωνα “συλλαμβάνει το άριστο”, το
πρότυπο. Και δεύτερον, της θέλησης, η
οποία καλείται να εντάξει αυτό το ιδεατό
πρότυπο στην πραγματικότητα. Στην
πολιτική σκέψη διαμορφώνουμε ιδεατά
πρότυπα της Πολιτείας, τα οποία κατόπιν
θα πρέπει να πραγματώσουμε. Αυτό το
βλέπουμε ήδη στον Πλάτωνα. Η εφαρμογή
θα απαιτήσει την άσκηση μιας ισχυρής
πίεσης πάνω στην πραγματικότητα. Μπορεί
να απαιτήσει μια επανάσταση. Όμως ακόμη
κι όταν δεν μπορούμε να εφαρμόσουμε
αυτό το ιδεατό πρότυπο, αυτό δεν χάνει
την αξία του. Θα χρησιμεύσει ως υπόδειγμα,
ως σημείο αναφοράς και από τον “ουρανό”
των ιδεών θα καθοδηγεί τις πράξεις μας.
Η κλασική Ελληνική σκέψη με τον Αριστοτέλη
αναζήτησε και ένα ενδιάμεσο επίπεδο,
ανάμεσα στο ιδεατό πρότυπο και στο
επίπεδο της πραγμάτωσης αυτού του
προτύπου. Δηλαδή ανάμεσα στη θεωρία
και το επίπεδο της πράξης. Ο Αριστοτέλης επεξεργάστηκε την ιδέα
της φρόνησης της
οποίας η λειτουργία είναι να συνδέει
τον ιδεατό τύπο με την εφαρμογή του, κι
έτσι να μειώνει το μεταξύ τους χάσμα. Σε κάθε περίπτωση όμως είμαστε βαθιά επηρεασμένοι από την ιδέα πως τα δυο επίπεδα, τη θεωρία και την πράξη, τα χωρίζει μια απόσταση που είναι αδύνατο να μηδενιστεί.
Ο
Ελληνικός στοχασμός δεν εξαντλείται
στον προτυπολογικό τρόπο σκέψης. Την
προκλασική περίοδο, στην Ελλάδα της
αρχαϊκής εποχής, ο Οδυσσέας για παράδειγμα
δεν διαμορφώνει ιδεατά πρότυπα ούτε
και αναζητά πως θα τα εφαρμόσει στην
πράξη. Ο Οδυσσέας ονομάζεται πολύτροπος,
δηλαδή πολυμήχανος, η δύναμή του έγκειται
στο ότι ξέρει να εκμεταλλεύεται τις
καταστάσεις προς όφελός του. Είναι σε
θέση να εντοπίσει προς τα που κινείται
η κατάσταση και πως μπορεί να την
εκμεταλλευθεί.
Μια ομηρική λέξη η μήτις σημαίνει την ικανότητα να αξιοποιείς τις περιστάσεις, να αντιλαμβάνεσαι πως εξελίσσεται η κατάσταση και να εκμεταλλεύεσαι την πορεία που σε ευνοεί. Ο Δίας όταν κατακτά την εξουσία παντρεύεται τη Μήτιδα, ώστε να διασφαλίσει ότι η εξουσία του θα είναι στερεωμένη στις συγκυρίες, πως δεν θα κινδυνέψει να ανατραπεί από αυτές. Όταν αναπτύχθηκε στην Ελλάδα η φιλοσοφία, την κλασική περίοδο, έπαψε να χρησιμοποιείται σαν ιδέα επειδή κυριάρχησε η ιδέα του προτύπου, της ιδεατής μορφής, του μόνου που πρέπει να επιδιώκουμε.
Μια ομηρική λέξη η μήτις σημαίνει την ικανότητα να αξιοποιείς τις περιστάσεις, να αντιλαμβάνεσαι πως εξελίσσεται η κατάσταση και να εκμεταλλεύεσαι την πορεία που σε ευνοεί. Ο Δίας όταν κατακτά την εξουσία παντρεύεται τη Μήτιδα, ώστε να διασφαλίσει ότι η εξουσία του θα είναι στερεωμένη στις συγκυρίες, πως δεν θα κινδυνέψει να ανατραπεί από αυτές. Όταν αναπτύχθηκε στην Ελλάδα η φιλοσοφία, την κλασική περίοδο, έπαψε να χρησιμοποιείται σαν ιδέα επειδή κυριάρχησε η ιδέα του προτύπου, της ιδεατής μορφής, του μόνου που πρέπει να επιδιώκουμε.
Στην κινεζική
σκέψη, όπως την παρουσιάζει ο Φρανσουά
Ζυλλιέν, η αποτελεσματικότητα νοείται
διαφορετικά.