Οι αρχικές, αρχέγονες μορφές κοινωνικής οργάνωσης, για πολλές χιλιάδες χρόνια, βασίζονταν στους αιματικούς δεσμούς συγγένειας. Τόσο οι περιφερόμενες ομάδες κυνηγών τροφοσυλλεκτών, όπως και στη συνέχεια, οι φατρίες, τα γένη, οι φυλές, ήταν κάτι σαν διευρυμένες οικογένειες. Αυτό το σύστημα κοινωνικής οργάνωσης βασίζονταν στον ανταγωνισμό με τις άλλες ομάδες οι οποίες αντιμετωπίζονταν περίπου ως διαφορετικό είδος, με το οποίο δεν μπορούσαν να έχουν καμία σχέση παρά μόνο πιθανών συμμαχιών ή ανοχής και το κριτήριο της δύναμης για επιβολή ήταν το κυρίαρχο κριτήριο σ' αυτόν τον ανταγωνισμό. Η απόλυτη κυριαρχία του αρχηγού δεσπότη γίνεται κυρίως με τη συγκρότηση των μεγάλων φατριών, φυλών και την ανάγκη συνοχής τους, με βάση κυρίως αυτό το κριτήριο, όπου παράλληλα έχουμε και την ανάπτυξη των μύθων και των πρώτων μεγάλων αφηγήσεων για τη συνοχή της φυλής.
Η συγκρότηση των μεγάλων κρατικών οντοτήτων έγινε και πάλι με το κριτήριο της δύναμης, όπου μια φατρία, φυλή, υπέτασσε άλλες, όπου όμως στα πλαίσια των νέων πια οντοτήτων, με τη δημιουργία του κράτους δημιουργήθηκαν οι συνθήκες περιορισμού του ρόλου των επιμέρους φατριών, μιας και νέοι διαχωρισμοί με τη δημιουργία διαφορετικών τάξεων, διαφοροποίησαν τον ρόλο των φυλών. Οι μύθοι και οι αφηγήσεις πήραν καινούργιο περιεχόμενο.
Εκεί που σπάζει αποφασιστικά το σύστημα των φατριών, είναι οι πόλεις κράτη και κυρίως η εμφάνιση της δημοκρατίας σ' αυτές, όπου η κοινωνική οργάνωση βασίζεται σε κανόνες που θεσπίζονται από κοινού από τους πολίτες της πόλης. Έχουμε δηλαδή μετάβαση από ένα σύστημα όπου η εξουσία πηγάζει από τη θέληση του πατέρα δεσπότη, σε μια κοινωνική οργάνωση όπου η εξουσία πηγάζει απ' όλους τους πολίτες, οι οποίοι γίνονται ενεργά υποκείμενα της κοινωνίας και υπακούουν στους θεσμούς της πόλης, τους οποίους ορίζουν ή και αλλάζουν οι ίδιοι.
Στον πολιτισμό που ανέπτυξε η δημοκρατία, οι αιματικοί δεσμοί αντικαταστάθηκαν από τους θεσμούς της πόλης, οι οποίοι για να σταθούν βασίστηκαν στην ανάπτυξη της έννοιας της δικαιοσύνης, που ξεφεύγει από τα πλαίσια της επιθυμίας και των επιμέρους επιδιώξεων και αφορά με έναν ισότιμο τρόπο ευρύτερα τους πολίτες, αλλά και της ανάπτυξης του ορθολογισμού με την έννοια ότι αυτή η ανάπτυξη συνοδεύτηκε από την ανάπτυξη της επιστήμης και της λογικής.
Οι αρχαϊκές μορφές κοινωνικής οργάνωσης με βάση τις φατρίες και τις φυλές, στηρίζονται κυρίως σε συναισθηματικά κριτήρια, κοινής καταγωγής, των στενών επιθυμιών και επιδιώξεων της φατρίας κλπ, που αντιστοιχούν σε ένα πρώϊμο παιδικό στάδιο της ανθρώπινης ανάπτυξης και γι αυτό επενδύονται με πολλά μυθολογικά στοιχεία στην προσπάθεια να τεκμηριώσουν για παράδειγμα την υπεροχή της μιας φυλής έναντι των άλλων. Η ανάπτυξη των θεσμών της πολιτείας ως βασικού συνδετικού ιστού της κοινωνίας συμβαδίζει με την ανάπτυξη του ορθού λόγου, τις έννοιες της δικαιοσύνης, που πάνω σ' αυτές διαμορφώνεται ο ρόλος των πολιτών, της γνώσης ότι αυτή η εξέλιξη λειτουργεί προς το συμφέρον όλων.
Η ανάπτυξη της επιστήμης,