η ενοτητα υποκειμενου και αντικειμένου

Έγινε αναφορά σε προηγούμενες αναρτήσεις για τη σχέση του εγκεφάλου με το περιβάλλον και με ποιο τρόπο γίνεται η αντίληψή του. Έγινε επίσης αναφορά στην ενότητα του υποκειμένου, του παρατηρητή δηλαδή, με το αντικείμενο, το περιβάλλον που παρατηρούμε. Ας δούμε τα στοιχεία αυτής της σχέσης.
Κατ' αρχήν οι έμβιοι οργανισμοί διαμορφώθηκαν στα εκατομμύρια χρόνια της εξέλιξής τους σε μία αλληλεπίδραση με το περιβάλλον, με το οποίο αποτελούν μια ενότητα. Δεν αποτελούν μια πρόσθετη ξεχωριστή φύση μέσα στην υπόλοιπη φύση. Δηλαδή το περιβάλλον, το αντικείμενο της παρατήρησης, δεν αποτελεί έναν άλλο κόσμο “εκεί έξω”, ανεξάρτητο τελείως από τον παρατηρητή ή διαφορετικής φύσης από αυτόν.
Ταυτόχρονα οι έμβιοι οργανισμοί αποτελούν και αυτόνομα, αυτορρυθμιζόμενα συστήματα με τη δική τους δυναμική και λειτουργία, δομικά καθοριζόμενα, κλειστά λειτουργικά συστήματα, τα οποία δεχόμενα τις επιδράσεις του περιβάλλοντος και έχοντας αναπτύξει ειδικούς υποδοχείς για την ανίχνευση αυτών των επιδράσεων, οι οποίες και πυροδοτούν τις εσωτερικές μεταβολές και δράσεις. Όπως και το περιβάλλον από την άλλη είναι αυτό που καθόρισε την διαμόρφωση αυτών των συστημάτων όπως και τα αντιληπτικά τους όργανα σε μια αντιστοιχία αντίληψης και δράσης.

Υπάρχει δηλαδή μια αντιστοιχία των εξωτερικών περιβαλλοντικών ερεθισμάτων και των εσωτερικών δράσεων στο σύστημα παρατηρητής και όχι μια πιστή αναπαράσταση του περιβάλλοντος.

Μ' αυτήν την έννοια η πρόσληψη του περιβάλλοντος παίρνει έναν συμβολικό αλλά και υποκειμενικό χαρακτήρα. Για παράδειγμα για αυτό που αντιλαμβανόμαστε σαν φως, και τα σήματα που λαμβάνονται απ’ αυτά τα κύτταρα, πηγαίνουν στον εγκέφαλο, ο οποίος τα ερμηνεύει με βάση "χάρτες αναγνώρισης" που έχει διαμορφώσει εξελικτικά, δίνοντας τους μια ορισμένη μορφή, ώστε να προσαρμοζόμαστε στο περιβάλλον. Το ίδιο ισχύει για τα χρώματα, τα σχήματα, τους ήχους, τις γεύσεις, τις οσμές αλλά και για τις γενικότερες έννοιες του χώρου, του χρόνου, της ποσότητας, της ποιότητας κλπ, ότι εν πάση περιπτώσει αντιλαμβανόμαστε.

Ξέρουμε σήμερα

Ernst Haeckel

Ernst Haeckel(1834-1919)

Ο Ερνστ Χέκελ(1834-1919) ήταν ένας μεγάλος Γερμανός βιολόγος και φυσιοδίφης, που ανακάλυψε και κατέταξε χιλιάδες νέα είδη, εισάγοντας πολλούς νέους όρους στην βιολογία. Ήταν σύγχρονος του Δαρβίνου και ανέπτυξε παράλληλα μ' αυτόν, μια θεωρία για την καταγωγή του ανθρώπου παρόμοια με αυτήν του Δαρβίνου. Στη συνέχεια προώθησε και διέδωσε τις θεωρίες του Δαρβίνου στη Γερμανία. Ταυτόχρονα ήταν φιλόσοφος, γιατρός αλλά  και καλλιτέχνης που προσπάθησε να εφαρμόσει την εξελικτική αντίληψη στην ιστορία της φιλοσοφίας και της θρησκείας, υπερασπίζοντας την αντίληψη της ενότητας του υλικού και πνευματικού κόσμου, την αντίληψη δηλαδή του μονισμού στη φύση. Ήταν αυτός που ανέπτυξε την θεωρία ότι η οντογένεση ανακεφαλαιώνει την φυλογένεση, δηλαδή ότι η ανάπτυξη του εμβρύου ανακεφαλαιώνει την μέχρι τώρα εξέλιξη των ειδών.
Το παρακάτω έργο του Haeckel για τον μονισμό, ένα φιλοσοφικό κυρίως έργο, το έστειλε ένας φίλος από την Αθήνα σε μoρφή PDF, που το έβαλα με τη βοήθεια του Scribd. Νομίζω ότι έχει ενδιαφέρον, από την άποψη ότι δίνει μια εικόνα για την προσπάθεια διάδοσης αυτών των ιδεών στην Ελλάδα των αρχών του 20ου αιώνα. Η μετάφραση είχε γίνει από τον Ανδρέα Φαρμακόπουλο(όπως και τα σχόλια που συνοδεύουν το κείμενο στο κάτω μέρος των σελίδων) και κυκλοφόρησε στην Ελλάδα το 1925 από τις εκδόσεις Φέξης(στη Γερμανία είχε κυκλοφορήσει το 1892).  Δίνεται και για πρώτη φορά ο όρος οικολογία. Πολλά κείμενα του Haeckel είχαν παρουσιαστεί από το περιοδικό "Προμηθεύς" από το 1890. Η κυκλοφορία τους στη χώρα μας συνάντησε την εποχή εκείνη σφοδρή αντίσταση, χαρακτηρίσθηκαν "τερατώδεις θεωρίαι" που σκοπό είχαν "να πλήξουν την καρδίαν της Ελληνικής νεότητας". Κάπου είδα ότι το βιβλίο κυκλοφορεί από τις εκδ. Αναγνωστίδη. Αυτό όμως είναι μια παλιά έκδοση, με την καθαρεύουσά του, το παλιό στυλ κλπ, (που έχει τη χάρη του..).  Πατώντας το τετραγωνάκι κάτω αριστερά για fullscreen και κάνοντας την κατάλληλη μεγέθυνση διαβάζεται άνετα.

του Γ. Ιωαννου. απο το σημερινο ΕΘΝΟΣ

Ρέμπραντ. το συμπόσιο του Βαλτάσαρ



Rembrandt Harmenszoon van Rijn(1606-1669).
Το συμπόσιο του Βαλτάσαρ(1635).
 Βρίσκεται στην Εθνική Πινακοθήκη του Λονδίνου.

 Σύμφωνα με την Παλαιά Διαθήκη και το βιβλίο του προφήτη Δανιήλ, ο βασιλιάς της Βαβυλώνας Βαλτάσαρ, γιος του Ναβουχοδονόσορα, ενώ η πόλη πολιορκείται από τους Πέρσες και τους Μήδους με επικεφαλής τον Κύρο (το 539 π.Χ.), αυτός έχοντας απόλυτη εμπιστοσύνη στα απόρθητα τείχη της, διοργανώνει μεγάλο συμπόσιο. Στη διάρκειά του εμφανίζεται ένα χέρι να γράφει στον τοίχο μια μυστηριώδη επιγραφή, που κανένας από τους σοφούς μάγους δεν μπορούσε να διαβάσει και αυτός που μπόρεσε να την ερμηνεύσει ήταν ο Δανιήλ.  Και η επιγραφή έλεγε "μανή, θεκέλ, φάρες" που σήμαινε σύμφωνα με τον Δανιήλ, "μετρήθηκες, ζυγίσθηκες και βρέθηκες λειψός και το βασίλειό σου θα διαμοιρασθεί". Την ίδια νύχτα, οι Πέρσες εισχώρησαν  στη Βαβυλώνα που καταλαμβάνεται σχεδόν αμαχητί και ο Βαλτάσαρ φονεύεται. Δύο χρόνια μετά ο Κύρος επιτρέπει στους Εβραίους να επιστρέψουν στην Ιερουσαλήμ, μετά από  70 χρόνια αιχμαλωσίας. (Ο Ρέμπραντ είχε μια περιέργεια γι αυτή την αφήγηση, πως δηλαδή ο Βαλτάσαρ και οι σοφοί μάγοι του βασιλείου του δεν κατάφεραν να διαβάσουν την περίεργη γραφή και τη διάβασε ο Δανιήλ. Ρώτησε γι αυτό έναν μορφωμένο Εβραίο της ισχυρής παροικίας του Άμστερνταμ, τον Μενάσεχ-μπεν-΄Ισραελ, ο οποίος του είπε ότι οι χαρακτήρες έπρεπε να διαβαστούν κατακόρυφα και όχι οριζόντια).  

Ο Ρέμπραντ γεννήθηκε το 1606, στο Λέϊντεν, μια πόλη κοντά στο Άμστερνταμ, που είχε αντισταθεί με μεγάλη γενναιότητα στην πολιορκία των (καθολικών)Ισπανών, στη διάρκεια του 80ετούς πολέμου με τους Ισπανούς, ως αποτέλεσμα του οποίου οι επτά ενωμένες βόρειες επαρχίες των Κάτω Χωρών, απέκτησαν την ανεξαρτησία τους(μία από αυτές ήταν η Ολλανδία, που έδωσε αργότερα το όνομά της σε όλη την περιοχή) και αποσπάσθηκαν από τις νότιες που συγκρότησαν αργότερα το κράτος του Βελγίου. Πολύ σύντομα αυτή η περιοχή  έγινε από τις πιο ισχυρές της Ευρώπης, με ισότιμη ενσωμάτωση στο νέο κράτος των καθολικών και των  Εβραίων που ζούσαν εκεί, παρ' όλο που η πλειοψηφία του πληθυσμού ήταν καλβινιστές, δημιουργώντας μια γενική ευημερία, απαλλαγμένη από εκκλησιαστικά προνόμια και αριστοκρατία και μπορεί να θεωρηθεί από τις πρώτες σύγχρονες δημοκρατίες. 
Ο  Ρέμπραντ ήταν ο όγδοος και προτελευταίος γιός ενός μυλωνά, ιδιοκτήτη ενός ανεμόμυλου στις όχθες του Ρήνου, (απ' όπου και το όνομά του "Βαν Ρέιν", του Ρήνου).  Ο κύριος εκπρόσωπος της χρυσής Ολλανδικής εποχής στη ζωγραφική.
Από το 1631 ήταν εγκατεστημένος στο Άμστερνταμ, μια πόλη που έγινε γρήγορα μεγάλο κέντρο του παγκόσμιου εμπορίου.
Μεγάλος δεξιοτέχνης της προσωπογραφίας, δεν έμεινε μόνο σ' αυτήν. Οι πίνακές του χαρακτηρίζονται από ένα μοναδικό συνδυασμό χρώματος, ζωντάνιας, δραματικότητας και εκφραστικότητας, καθώς και μοναδικής δεξιοτεχνίας στη χρήση του φωτός(μια ιδιαίτερη τεχνική που την δεκαετία του 1620 είχε εισαγάγει στους πίνακές του ο Καραβάτζιο και επηρέασε όλη την ζωγραφική της εποχής του). 

Μανή θεκέλ φαρές

Ένας φίλος από τον Πολύγυρο της Χαλκιδικής,  φέρελπις και αξιόλογος νέος ποιητής, ο Βαλάντης Βορδός, μου έστειλε ένα ποίημα του.

ΜΑΝΗ ΘΕΚΕΛ ΦΑΡΕΣ
Ανυπόφορες ιχνηλασίες του αοράτου,
επέκεινα του θανάτου ξημερώνει Απρίλης.
Στις παρυφές των λουλουδιών
σταματά  αιωρούμενη για μια στιγμή η μέλισσα
μαζεύοντας ατέλειωτο μεθύσι
από αρώματα στο μικρό της στήθος

καμιά ιστορία δεν ξέρει
τίποτα δεν της έχει δοθεί
απ'τους παγετώνες απαράλλαχτη διανύει
τον τρόμο της ανθρωπότητας
υπάρχει σ'όλα τα μεγάλα γεγονότα αδιάφορη
δεν έστρεξε ποτέ σε δόγματα κι ανούσιες φλυαρίες
κρατώντας ομορφιά πλαγιάζει στους στημόνες

τους έχει μια στιγμή όλους τσιμπήσει
απ'τον Αρχίλοχο και τον Νίτσε
ώς το Μαχάτμα και τον Ρεμπώ
καθένας κουβαλά ένα μικρό ενθύμημα
απ'το πικρό κεντρί της.
Όσο για τον κόσμο
και την εκφυλισμένη των γενεών μας παρουσία
δεκάρα αρώματος ποτέ της δεν θα δώσει.
Μές'το μικρό της στήθος ζυγίστηκε
και βρέθηκε ελλειπής του κόσμου η ιστορία.

Πάνω απ'το κεφάλι μου ζουζουνίζοντας
τα λόγια της ακούω καθαρά
Μανή θεκέλ φαρές
Μανή
θεκέλ
φαρές
του ανθρώπου η βασιλεία..
                                             Βαλάντης Βορδός

M.C. Escher. relativity

Relativity. 1953. Λιθογραφία.(Cornelius Van S. Roosevelt Collection).
Ένα από τα πιο γνωστά έργα του Escher που πειραματίζεται πάνω στο "αδύνατο", τις οπτικές ψευδαισθήσεις και τις διαφορετικές όψεις που μπορεί κάποιος να δει τα πράγματα.
Στην επάνω σκάλα δύο άτομα προς την ίδια κατεύθυνση, φαίνεται σαν ο ένας να την ανεβαίνει και ο άλλος να την κατεβαίνει, σαν να βρίσκονται σε διαφορετικούς κόσμους.

Ο ΖΟΛΑ ΚΑΙ Ο ΝΑΤΟΥΡΑΛΙΣΜΟΣ

Εντουάρ Μανέ. Νανά (1877). Ο Εd. Manet
(1832-1883)ήταν φίλος του Ζολά. Ο πίνακας 
είχε θεωρηθεί απρεπής και κατέβηκε από
την έκθεση Salon στο Παρίσι που είχε εκτεθεί.
Εξ άλλου η γυναίκα που χρησιμοποιήθηκε
ως μοντέλο, η Henriette Hauser, εκείνη την περίοδο
είχε σχέση με έναν ισχυρό πρίγκηπα που ενοχλήθηκε.
Ο πίνακας βρίσκεται στο Hamburger Kunsthalle,
στο Αμβούργο.

Σχολιάζει ο Θανάσης Μπαντές

Η Νανά του Ζολά θεωρείται παγκόσμιο λογοτεχνικό σύμβολο του νατουραλισμού. Ο Ζολά εξοργισμένος από τον υποκριτικό καθωσπρεπισμό της παρισινής πλουτοκρατίας παρουσιάζει το 1880 τη Νανά αφήνοντας εμβρόντητο το γαλλικό κοινό. Υπήρξαν αντιδράσεις κι επευφημίες, επικρίσεις και ύμνοι, λίβελοι κι αποθεωτικές κριτικές, με δυο λόγια το θέμα πήρε θεόρατες διαστάσεις. Ο Φλωμπέρ διάβασε καθηλωμένος το βιβλίο σε μια μέρα και πήρε δημόσια θέση αποκαλώντας το έργο αριστούργημα και τοποθετώντας το Ζολά στο πάνθεον των αθανάτων. Η Νανά δεν είναι απλώς μια πόρνη των παρισινών σαλονιών που επιβιώνει με την ανηθικότητά της αλλά ένας αμείλικτος καθρέφτης της μεγαλοαστικής τάξης και της παραδοσιακής αριστοκρατίας που παρακμάζουν ηθικά και ιδεολογικά. Είναι η μοιραία fame fatale που βρίσκει και τα κάνει καθώς τρέφεται από το λίπασμα του ξεπεσμού και της σαπίλας της πλουτοκρατίας. Είναι ο απαγορευμένος καρπός που ανθίζει μέσα στην κοινωνική κοπριά. Ο Ζολά δεν περιορίζεται μόνο στη Νανά αλλά καταδεικνύει έναν ολόκληρο στρατό από πόρνες πολυτελείας που φωλιάζουν σε όλα τα μεγαλοαστικά και καλλιτεχνικά στέκια κάνοντας περιουσίες και κερδίζοντας σεβασμό και κοινωνική καταξίωση. Σχεδόν κανένας ήρωας δεν είναι θετικός. Οι άντρες λειτουργούν ως αρπακτικά του κέρδους,

Θανάσης Καρτερός. Το τελευταίο τραμ

Την Τρίτη έγινε στο Public στη Θεσσαλονίκη, παρουσίαση του δεύτερου βιβλίου του Θανάση Καρτερού, "το τελευταίο τραμ". Μυθιστόρημα αυτή τη φορά, μια συγκλονιστική ψυχογραφία, άρρηκτα δεμένη με τα ασφυκτικά στα όρια του πνιγμού κοινωνικά, πολιτιστικά, πολιτικά πλαίσια της σκληρής μετεμφυλιακής δεκαετίας του '50, στη Θεσσαλονίκη, που δεν αφορά όμως μόνο τη συγκεκριμένη εποχή. Το πέρασμα μέσα από την κόλαση.                        

 "Όλα άρχισαν στην τρυφερή μου ηλικία, όταν ανάμεσα σε άρβυλα και εμβατήρια, σε εκτελέσεις και κονσερβοκούτια, η μάνα μου δραπέτευε απ' τη φυλακή του πατέρα μου στον έρωτα για κάποιον άλλο, κι έπαιρνε ένα δρόμο γεμάτο κολόνιες και μπριγιόλ. Απ' το μικρό σκάνδαλο της γειτονιάς, αλλά και από το μεγάλο της εποχής, ακόμα δεν έχω καταλάβει με ποιο τρόπο την σκαπούλαρα. Στις απαντήσεις που αναζήτησα δεν τα πηγα τόσο καλά. Ακόμα κι αυτές που μετά κόπου απέκτησα τις πάτησε το τελευταίο τραμ εκείνης της σαββατιάτικης νύχτας που δεν ξέχασα ποτέ".

M.C. Escher. Still life and street. 1937

Σε ένα από τα πρώιμα έργα του ο Maurits Cornelis Escher(1898-1972),  δημιουργεί μια εικόνα όπου το ξύλινο τραπέζι ή πρεβάζι ενός παράθυρου με βιβλία επάνω του, που είναι και η θέση του παρατηρητή, συγχέεται σε μία συνέχεια, ενότητα με τον δρόμο και την πόλη, που αποτελούν το αντικείμενο της παρατήρησης. Πίσω από αυτήν αλλά και παρόμοιες  κατασκευές, ο Escher προβάλει μια βασική ιδέα, ότι η αντίληψη δεν πρέπει να γίνεται κατανοητή σαν κάτι που αφορά τα "γεγονότα εκεί έξω" που τα αντιλαμβανόμαστε και τα αποθηκεύουμε στον εγκέφαλό μας αλλά σαν μια ενότητα του εξωτερικού αντικειμένου με τον παρατηρητή, αδυνατώντας να διαχωρίσουμε ποιο είναι εκείνο που καθορίζει το άλλο. Την κυκλικότητα, την αλληλοσύνδεση δράσης(παρατήρηση) και εμπειρίας(αντίληψη).
Το συγκεκριμένο έργο είναι ξυλογραφία που έγινε το 1937 (Cornelius Van S. Roosevelt Collection).

ΟΙ ΔΟΥΒΛΙΝΕΖΟΙ ΤΟΥ Τζοϋς

Σχολιάζει ο Θανάσης Μπαντές

Ο Τζέημς Τζόυς εξέδωσε το πρώτο σημαντικό λογοτεχνικό του έργο το 1907. Έχει τον τίτλο «Οι Δουβλινέζοι» και είναι συλλογή διηγημάτων. Πρόκειται για μικρές ιστοριούλες της αστικής καθημερινότητας στο Δουβλίνο. Ο Τζόυς εξαγριωμένος από την πνευματικό, ηθικό και ιδεολογικό μαρασμό της αστικής τάξης κηρύσσει τον πόλεμο εναντίον της με 15 εμπρηστικά διηγήματα - καθρέφτες της πραγματικότητας που κατακρημνίζουν την αστική ζωή. Χωρίς υπερβολές ή δραματικές κορυφώσεις, αλλά με απλή παρατήρηση, ο Τζόυς καταγράφει την αστική νοοτροπία σε όλες τις εκφάνσεις της. Τα στιγμιότυπα που παραθέτει είναι τόσο αντιπροσωπευτικά που ο σχολιασμός περισσεύει. Ακολουθώντας τον γνώριμο δρόμο του ασφυκτικού ρεαλισμού παρουσιάζει εικόνες τόσο οικείες, τόσο συνηθισμένες που όλοι έχουμε μάθει να τις αντιμετωπίζουμε ως κάτι φυσιολογικό ή δεδομένο.

Αυτά τα δεδομένα της αστικής ζωής επαναπραγματεύεται ο Τζόυς με τρόπο οδυνηρό κι αδυσώπητο. Πόσο φυσιολογικά είναι αυτά τα δεδομένα; Πόσο ηθικά ή πόσο φιλελεύθερα; Η Μικρή Έβελιν θέλει να αφήσει έναν πατέρα που την καταπιέζει και την απομυζεί

ο ανθρωπινος εγκεφαλος και τα τρια μεγαλα σταδια της αναπτυξης του

Στον ανθρώπινο εγκέφαλο, σε γενικές γραμμές, μπορούμε να ξεχωρίσουμε τρία μεγάλα επίπεδα ανάπτυξης, που χαρακτηρίζουν και την εξέλιξη των ζωικών ειδών. Αυτά τα επίπεδα ανάπτυξης δημιουργήθηκαν σε διαφορετικά στάδια της εξέλιξης, με τα νεότερα να επικάθονται πάνω στα παλαιότερα. 

Αυτόν τον διαχωρισμό τον κάνουμε παρ’ όλο που στις νεότερες δομές αντιπροσωπεύονται και οι αρχαιότερες λειτουργίες αλλά και τον ολιστικό χαρακτήρα που αποκτά η λειτουργία του, με την έννοια ότι για κάθε απόφαση που παίρνεται, συνειδητή ή ασυνείδητη, συνεργάζονται τα περισσότερα τμήματα του εγκεφάλου. Αναπτύχθηκαν πολυποίκιλες συνδέσεις ανάμεσα τους, με μία τάση τα νεότερα τμήματα να ελέγχουν τα παλαιότερα αλλά τα παλαιότερα να είναι περισσότερο ισχυρά και σταθερά επειδή εξυπηρετούν βασικότερες ζωτικές λειτουργίες.

 Στη βάση των εγκεφαλικών δομών βρίσκεται αυτό που ονομάζουμε αρχέγονος ή ερπετικός εγκέφαλος. Τα ψάρια και τα ερπετά έχουν σαν συνέχεια του νωτιαίου σωλήνα στη σπονδυλική στήλη,

Ο ΟΡΓΟΥΕΛ - Η ΦΑΡΜΑ ΚΑΙ ΟΙ ΕΞΟΥΣΙΕΣ

George Orwell(1903-1950)

Σχολιάζει ο Θανάσης Μπαντές (*Προς μεγάλη μου έκπληξη διαπίστωσα ότι το συγκεκριμένο κείμενο έχει αναρτηθεί σε αρκετές άλλες ιστοσελίδες. Οφείλω να διευκρινίσω ότι τόσο εγώ προσωπικά όσο και η ιστοσελίδα "Βόρειο Ιστολόγιο" δεν φέρουμε καμία ευθύνη για οποιαδήποτε αναδημοσίευση, όχι μόνο του συγκεκριμένου κειμένου, αλλά και οποιουδήποτε άλλου. Θανάσης Μπαντές. 15/1/12)        
Όταν ο Όργουελ έπινε τον καφέ του σε επαρχιακό καφενεδάκι της Αγγλίας πέρασε από μπροστά του ένα θεόρατο άλογο που το κατηύθυνε ένα θρασύ μικροσκοπικό πιτσιρίκι. Ο Όργουελ έμεινε κατάπληκτος από την αφέλεια του τεράστιου ζώου που δεχόταν τη βίαιη συμπεριφορά του πιτσιρίκου χωρίς την παραμικρή αντίδραση, πέρα από το δεδομένο της υποταγής. Η παθητική απάθεια του αλόγου και η πρωτόγονη, στα πλαίσια του αυτονόητου, εξουσιαστική ισχύς του πιτσιρίκου σε συνδυασμό με την απολύτως αντίστροφη πραγματικότητα, από άποψη μεγέθους και δύναμης παιδιού κι αλόγου, έθεσαν στον Όργουελ δύο ερωτήματα: «Πώς είναι δυνατό το άλογο να αποδέχεται την τυραννία του πιτσιρίκου;» και «τι θα γινόταν αν το άλογο σταματούσε να υπακούει;» Κάπως έτσι λέει ο μύθος ότι γεννήθηκε η ιδέα του βιβλίου «Η Φάρμα των ζώων», βιβλίο που έκανε παγκοσμίως διάσημο τον Όργουελ και που αποτέλεσε το σήμα κατατεθέν του. Η «Φάρμα των ζώων» είναι ίσως δημοφιλέστερη κι από το «1984».

Ο μύθος του βιβλίου γνωστός. Τα ζώα μιας φάρμας επαναστατούν, διώχνουν από το κτήμα τον αγρότη δυνάστη κι εγκαθιδρύουν τη δική τους λαϊκή εξουσία. Διαχειριστές της εξουσίας είναι τα γουρούνια που είναι πιο έξυπνα και πιο μορφωμένα από τα άλλα ζώα, φυσικά με τις επευφημίες του ζωικού πλήθους, 

17 Νοεμβρη 1973

Ο ΟΥΜΠΕΡΤΟ ΕΚΟ ΚΑΙ Η ΣΗΜΕΙΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΣΗΜΕΙΟΛΟΓΙΑΣ

Umberto Eco(1932-)

Σχολιάζει ο Θανάσης Μπαντές

Ο Ουμπέρτο Έκο έχει διδάξει σημειωτική στα πανεπιστήμια του Τορίνο, της Φλωρεντίας και του Μιλάνου καθώς και στα αμερικάνικα πανεπιστήμια New York University, Northwestern University και άλλα. Απέκτησε έδρα σημειωτικής στο πανεπιστήμιο της Μπολόνια και – πέρα από τα αμιγώς λογοτεχνικά ή επιστημονικά κείμενα που έχει εκδώσει με τρομερή εμπορικότητα - εδώ και δεκαετίες βομβαρδίζει τον ιταλικό τύπο με σειρά άρθρων που μπορεί να καταπιάνονται με οποιοδήποτε θέμα όμως πάντα κρύβουν την σχεδόν παροιμιώδη πλέον δυσπιστία του απέναντι σε οτιδήποτε. Από πολιτικές ιδέες μέχρι αυτονόητες συνήθειες κι από θρησκευτικά δόγματα μέχρι ΜΜΕ, κατανάλωση, πολιτική επικοινωνία, αγωγή, εκπαίδευση, με δυο λόγια οτιδήποτε καθορίζει το σύγχρονο άνθρωπο. Ο Έκο καταφέρνει να διεισδύσει πίσω από τον δεδομένο ορθολογισμό της καθημερινότητας και να καταδείξει το παράλογο. Είναι ο άνθρωπος που εφαρμόζοντας απολύτως την τρέχουσα λογική – στο όνομα της οποίας έχει δομηθεί όλο το παράλογο του πολιτισμού – αποδεικνύει τα ανορθολογικά αδιέξοδα της κοινωνίας που τελικά αφορούν κάθε ανθρώπινη δράση και καθορίζουν συμπεριφορές που υπηρετούν το κοινωνικά αποδεκτό και ουσιαστικά θωρακίζουν εκ νέου το πανίσχυρο του παραλόγου. Γι’ αυτό πολλές φορές προκαλεί το γέλιο. Γιατί φέρνοντας στο φως ολοφάνερες αλήθειες

η καταχρηση αντιβιοτικων και οι λοιμώξεις του ανωτερου αναπνευστικού

Τον χειμώνα έχουμε, όπως είναι αναμενόμενο, μια έξαρση των λοιμώξεων του ανώτερου αναπνευστικού και αντίστοιχα μια έξαρση στην κατανάλωση αντιβιοτικών για τη "θεραπεία" τους. Κατανάλωση που έχει τα χαρακτηριστικά κατάχρησης.
Η Ελλάδα παραμένει πρώτη στην κατανάλωση αντιβιοτικών, εδώ και πολλά χρόνια, ανάμεσα σε 27 χώρες της Ευρώπης, με υπερδιπλάσια κατανάλωση από τον μέσο όρο της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Για λίγο μας πέρασε η Κύπρος, την οποίαν όμως γρήγορα υποσκελίσαμε πάλι και είμαστε σταθερά και με διαφορά πρώτοι. Στις τελευταίες θέσεις του πίνακα είναι χώρες όπως η Δανία ή η Ολλανδία, με πολύ περισσότερο κρύο, υγρασία κλπ που ξέρουμε ότι ευνοούν την ανάπτυξη λοιμώξεων του αναπνευστικού. (Από στοιχεία του Ευρωπαϊκού Δικτύου Επιτήρησης της Κατανάλωσης Αντιβιοτικών-European Surveillance of Antimicrobial Consumption-ESAC, ένα Ευρωπαϊκό πρόγραμμα που συντονίζεται από το Πανεπιστήμιο της Αμβέρσας και χρηματοδοτείται από το Ευρωπαϊκό Κέντρο Πρόληψης και Ελέγχου Νοσημάτων-ECDC- στη Στοκχόλμη).
Λόγω αυτής της υπερκατανάλωσης έχουμε και τα πρωτεία στην ανάπτυξη ανθεκτικών μικροβιακών στελεχών, όπως στον σταφυλόκοκκο, τον εντερόκοκκο, την κλεμπσιέλλα της πνευμονίας, την ψευδομονάδα και το ακινετοβακτηρίδιο, τα οποία έχουν γίνει πολυανθεκτικά έως και ανθεκτικά στα πάντα. Το πρόβλημα δηλαδή δεν είναι μόνο η μεγάλη επιβάρυνση των ασφαλιστικών Ταμείων,

του Γ. Ιωαννου, απο το ΕΘΝΟΣ

Ο ΕΡΙΚ ΜΠΑΡΤΟΝ - ΤΟ ΡΟΚ ΚΑΙ ΟΙ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΕΣ

                                                                                     σχολιάζει ο Θανάσης Μπαντές

ο Eric Burdon και οι Animals το 1967

Γεννημένος τον Μάιο του 41 ο Έρικ Μπάρτον ή Μπέρντον - όπως αυτοσυστήνεται – συνεχίζει ακόμα τις εμφανίσεις (πριν 5 χρόνια – αν δεν κάνω λάθος - ξανάρθε στην Ελλάδα για πολλοστή φορά) και ηλεκτρίζει το κοινό θυμίζοντας κάτι από ένα παράξενο παρελθόν, που παρότι αντενδείκνυται δεν πεθαίνει, σαν παιδικό πείσμα ή σαν τραύμα που δεν επουλώνεται. Εβδομηντάρης πια σαγηνεύει χωρίς εξαλλοσύνες, χωρίς φανφάρες κι επιτηδευμένη φρενίτιδα παρά μόνο με το αυτοκρατορικό ύφος του μύθου μιας άλλης εποχής. Γιατί ο Μπάρτον δεν χρειάζεται φιοριτούρες, ούτε ποζαρίσματα, αφού η αυθεντικότητα λειτουργεί απολύτως φυσικά απελευθερώνοντας μια δύναμη αυθόρμητη κι αντανακλαστική που ξεπερνά το χρόνο και διαχέεται στο άπειρο. Κι αυτό δεν μπορεί να το πετύχει κανένας μάνατζερ, γιατί έτσι ακριβώς ορίζεται το πηγαίο επικοινωνιακό ταλέντο που δεν έχει κανόνες. Ή το έχεις ή δεν το έχεις, κι Μπάρτον το έχει. Οι εμφανίσεις του Μπάρτον κρύβουν κάτι μυστηριακό, γιατί βγάζουν στον αέρα κάτι απροσδιόριστο.

Από τη μια έχουμε την απευθείας σύνδεση μ’ ένα παρελθόν που σε κάθε περίπτωση ξεπερνά τα μουσικά όρια, κι από την άλλη δεν χάνεται ποτέ το παρόν, αφού ο ίδιος ο Μπάρτον δεν κρύβει στο ελάχιστο ούτε τα χρόνια που έχουν περάσει, ούτε το προχωρημένο της ηλικίας του, ούτε την εμμονή του στον παλιό ήχο. Παράλληλα, δεν πρόκειται για μνημόσυνο μιας χαμένης εποχής,

του Γ. Ιωάννου, από το ΕΘΝΟΣ(σήμερα)

ψυχοδραμα..

Τις τελευταίες μέρες ζήσαμε γεγονότα απίστευτης αθλιότητας, που μας άφησαν όλους άφωνους. Με χαρακτηριστικά εφιάλτη, δεν πιστεύαμε δηλαδή ότι μπορεί να συμβαίνουν στην πραγματικότητα αυτά που εκτυλίσσονταν μπροστά στα μάτια μας αλλά τα νοιώθαμε να συμβαίνουν. Το "ουφ"! που βγήκε από όλους στο τέλος, δείχνει όλα αυτά που νοιώσαμε.
Για να διατηρηθούν κάποια πρόσωπα στην όποια εξουσία τους, δεν δίστασαν να λειτουργήσουν τόσο κοντόφθαλμα, προτείνοντας ή αποδεχόμενοι λύσεις που ήταν απόλυτα καταστροφικές για τη χώρα, αλλά και για το ίδιο το πολιτικό σύστημα ή τα κόμματά τους και τελικά και για τους ίδιους. Αυτό είναι αμοραλισμός. Να μην παίρνεις δηλαδή υπ' όψη τα γενικότερα συμφέροντα και να δρας από μια στενά εγωιστική οπτική. Είτε αυτό γίνεται από ανεπάρκεια είτε από συνειδητό υπολογισμό. Αλλά γίνεται να είσαι τόσο ανεπαρκής ώστε να μην βλέπεις την καταστροφή που έρχεται κατά πάνω σου από αποφάσεις που παίρνονται, υποτίθεται για να σε προστατέψουν; Τα πάθη βέβαια είναι γνωστό ότι τυφλώνουν, δημιουργούν black out. Και φαίνεται ότι το πάθος για εξουσία είναι πολύ μεγάλο.
Το πρώτο θύμα θα είναι τώρα ο πρώην  πρωθυπουργός, ο οποίος δεν θα έχει πια μέρος να καθήσει. Λειτουργώντας όλο αυτό το διάστημα χωρίς κανένα σχέδιο ανασυγκρότησης της χώρας, προχωρώντας στην κυριολεξία στα τυφλά,  καμιά διαπραγματευτική ισχύ, δημιουργώντας γύρω του ένα προσωπικό σύστημα εξουσίας από πειθήνιους σε αυτόν "φίλους", επιδείνωσε την ήδη άθλια οικονομική και πολιτική κατάσταση που κληρονόμησε. Το τελευταίο δε διάστημα είχε χαθεί κάθε έλεγχος. Είναι γνωστό ότι η απελπισία μπορεί να οδηγήσει σε παραφροσύνη.
Την ίδια τύχη όμως θα έχουν και όσοι λειτουργούν με παρόμοιες λογικές.

του Γ. Ιωάννου, από το ΕΘΝΟΣ(σήμερα)


 

 
Maurits Cornelis Escher(1898-1972). Καταρράκτης. 1961. Λιθογραφία.
Πειραματισμός με τις οπτικές αυταπάτες. Σε ένα εκ πρώτης όψεως αποδεκτό τρισδιάστατο οικοδόμημα, το μάτι ακολουθώντας τις γραμμές που κυλά το νερό, δεν αντιλαμβάνεται εύκολα τις  "παρανομίες" που μεταβάλλουν την προοπτική και δημιουργούν την ψευδαίσθηση της ανύψωσης του.  
(Cornelius Van S. Roosevelt Collection).

Π. ΚΟΝΔΥΛΗΣ. Ο συντηρητισμος ως ιστορικο φαινομενο

Ένα ακόμη ιδιαίτερα ενδιαφέρον κείμενο του Π. Κονδύλη(1943-1998). Το άρθρο αυτό δημοσιεύτηκε το 1994 στο περιοδικό Λεβιάθαν.  Πρόκειται για μετάφραση αποσπάσματος από το βιβλίο του, Konservativismus (1986). Το κείμενο το πήρα από το διαδίκτυο.

Π. Κονδύλης
Η ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΚΑΙ ΑΠΟΚΛΕΙΣΤΙΚΗ ένταξη του συντηρητισμού ως κοινωνικοπολιτικού και ιδεολογικού φαινομένου στο συνολικό φάσμα των Νέων Χρόνων σημαίνει δύο πράγματα: πρώτον, ότι αυτός δεν συνιστά ιστορική ή ανθρωπολογική σταθερά, παρά ένα συγκεκριμένο ιστορικό φαινόμενο, που συνδέεται με ορισμένη εποχή και με ορισμένο τόπο και που παρέρχεται μαζί μ’ αυτήν την εποχή ή και πριν ακόμη από το τέλος της· και δεύτερον, ότι δεν μπορεί να κατανοηθεί με αφετηρία την εχθρότητα του προς τη γαλλική Επανάσταση, αλλά ότι το καλύτερο είναι να ξεκινήσουμε από την αντιπαράθεση του με ορισμένα ειδοποιά γνωρίσματα των Νέων Χρόνων εν γένει, τα οποία οι συντηρητικοί θεώρησαν ως επαναστατικά. Ακόμα όμως κι αν επικρατούσε συμφωνία πάνω σε τούτη τη διπλή θέση, έτσι χοντρικά διατυπωμένη, και πάλι δεν θα είχαμε κερδίσει πολλά πράγματα από άποψη περιεχομένου εφ’ όσον δεν θα έχουν προσδιορισθεί με την αναγκαία σαφήνεια τα κρίσιμα για τον προβληματισμό μας χαρακτηριστικά της εποχής, μέσα στην οποία ο συντηρητισμός διαμορφώνεται, δραστηριοποιείται και τελικά αποσυντίθεται —και επί πλέον, εφ’ όσον δεν θα έχει δοθεί ικανοποιητική απάντηση στο ερώτημα ποιες είναι οι έσχατες πηγές της συντηρητικής σκέψης μέσα στην ιστορία της κοινωνίας και των ιδεών.

ακομη ένα σκιτσο του Γ. Ιωαννου(απο το σημερινο ΕΘΝΟΣ)

του Γ. Ιωάννου, από το ΕΘΝΟΣ(σήμερα)

Peeter Brueghel ο Πρεσβυτερος. ο πυργος της Βαβελ

Ο Πήτερ Μπρέγκελ ο Πρεσβύτερος(1525-1569) ή Μπρέχελ όπως είναι η προφορά του στα Ολλανδικά, ήταν Φλαμανδός ζωγράφος εγκατεστημένος αρχικά στην Αμβέρσα και στη συνέχεια στις Βρυξέλλες. Η Αμβέρσα εκείνη την περίοδο, με την ανακάλυψη των νέων θαλάσσιων οδών προς την Ασία και την Αμερική, εξελισσόταν γρήγορα σε  ένα μεγάλο οικονομικό κέντρο του δυτικού κόσμου και σε μητρόπολη του παγκόσμιου εμπορίου. Η θρησκευτική διαίρεση σε καθολικούς και προτεστάντες(Λουθηρανοί, Καλβινιστές και  Αναβαπτιστές, μια κοινωνικά ριζοσπαστική αίρεση), οι γλωσσικές διαφορές και οι διαμάχες που είχαν ξεσπάσει δημιουργούσαν μια συνεχή αστάθεια. Οι Κάτω χώρες ανήκαν στην αυτοκρατορία του βασιλιά Φίλιππου του Β της Ισπανίας, φανατικού καθολικού, ο οποίος έστειλε τον δούκα της Άλμπα ως στρατιωτικό διοικητή τον Αύγουστο του 1567, γνωστό για την ακραία σκληρότητά του, για να απαλλάξει τις Κάτω Χώρες από τους αιρετικούς, τους προτεστάντες δηλαδή, σκοτώνοντας χιλιάδες και οδηγώντας σε έναν 80ετή πόλεμο που κατέληξε στο καθολικό Βέλγιο(όπως ονομάσθηκε αργότερα) στο νότο και την προτεσταντική Ολλανδία στον βορά. Η αφορμή ή η αιτία ήταν το σπάσιμο των εικόνων και η καταστροφή αγαλμάτων αγίων σε καθολικές εκκλησίες από τους προτεστάντες το 1566.
Ο πίνακας έγινε το 1563, πριν δηλαδή την έναρξη των συγκρούσεων αλλά αποτελεί έναν συμβολισμό  για το κλίμα της αστάθειας στην πόλη, συνδέοντάς την με τον μύθο του πύργου της Βαβέλ. Ο πύργος της Βαβέλ έγινε από τον βασιλιά της Βαβυλώνας Νεμρώδ, (που τον δείχνει να επιθεωρεί τους λιθοξόους που τον προσκυνούν), που σύμφωνα με τον βιβλικό μύθο ήθελε να κάνει ένα πύργο που να φτάνει στον ουρανό. Ο Μπρέγκελ απεικονίζει τον πύργο αλλά και όλο τον πίνακα, με στοιχεία από την εποχή του, όπως γινόταν συνήθως τον μεσαίωνα, με σχολαστική σχεδόν απεικόνιση των λεπτομερειών, δίνοντάς του μια αστάθεια μιας και δείχνει το οικοδόμημα να γέρνει ελαφρά. Η πόλη αριστερά, το πλωτό ποτάμι και η θάλασσα στο βάθος παραπέμπουν στην Αμβέρσα.
Ο Μπρέγκελ γεννήθηκε 10  χρόνια μετά το θάνατο του Ιερώνυμου Μπος, από τον οποίον είχε επηρεασθεί. 50 χρόνια μετά γεννήθηκε ο Ρούμπενς(1577) και 80 ο Ρέμπραντ(1606), εκφραστές της χρυσής Ολλανδικής εποχής στη  ζωγραφική. Στην Αμβέρσα, την εποχή του Μπρέγκελ, δούλευαν 360 αναγνωρισμένοι ζωγράφοι, ένας αριθμός που δείχνει την μεγάλη άνθησή της.
Ο Μπρέγκελ έκανε τουλάχιστον τρεις πίνακες με το ίδιο θέμα. Ο συγκεκριμένος πίνακας βρίσκεται στο Kunsthistorisches Museum, στη Βιέννη.

το δημοψηφισμα

Στην αξέχαστη κωμωδία "το πάρτυ" ο Πήτερ Σέλλερς υποδύεται έναν ηθοποιό από την Ινδία, τον Hrundi Bakshi, που στα γυρίσματα μιας ακριβής παραγωγής στο Χόλυγουντ, ψάχνοντας να βρει μέρος για να ακουμπήσει το πόδι του να δέσει τα κορδόνια του, πατά  πάνω στον πυροκροτητή και ανατινάζει όλο το σκηνικό , ένα μεγάλο φρούριο υπονομευμένο με εκρηκτικά, πριν ο σκηνοθέτης γυρίσει την ανάλογη σκηνή, καταστρέφοντας την ταινία. Κάτι ανάλογο νομίζω ότι έκανε και ο πρωθυπουργός μας με την πρόταση για δημοψήφισμα, ανατινάζοντας το αποτέλεσμα της συμφωνίας της 27ης Οκτωβρίου με την ΕΕ και το ΔΝΤ, που ο ίδιος τουλάχιστον θεωρούσε σαν ιδιαίτερα θετικής αλλά και προδικάζοντας, αν το προχωρήσει, την ανοιχτή χρεοκοπία της χώρας. Επειδή είτε το δημοψήφισμα βγάλει όχι, ακυρώνει τη συμφωνία αλλά και είτε βγάλει ναι στο μεταξύ δεν θα μπορεί να εφαρμοσθεί αφού θα είναι υπό την αίρεση του δημοψηφίσματος. Και αν στην ταινία ο Ηrundi Bakshi το κάνει από χαζομάρα και επειδή είναι έξω από τα νερά του, εδώ το κάνει για να αποφύγει τον σκόπελο των εκλογών, να κερδίσει δηλαδή λίγο χρόνο, με τραγικές ίσως συνέπειες για την χώρα, δρώντας τελικά σαν τον Bakshi στην ταινία. Εκτός και αν το έκανε για να ανατινάξει τον ..καπιταλισμό, μιας και τα διεθνή χρηματιστήρια κατρακυλούσαν σήμερα.